Οικουμενικό Πατριαρχείο: Παιχνίδια επιρροής στο Φανάρι

Γύρω από τον πέµπτο λόφο της Κωνσταντινούπολης, στη συνοικία του Φαναρίου, βρίσκεται το παγκόσµιο κέντρο της Ορθοδοξίας, το Οικουµενικό Πατριαρχείο. Στη συνοικία που βρέχεται από τον Κεράτιο Κόλπο και χτυπάει η καρδιά της ιστορίας της Ορθοδοξίας τηρούνται ισορροπίες εδώ και αιώνες, από την ηµέρα που µεταφέρθηκε εκεί η έδρα του Οικουµενικού Πατριαρχείου, το 1601.

Ισορροπίες µε την Οθωµανική Αυτοκρατορία και την Τουρκία. Ισορροπίες για την επανάσταση των Ελλήνων πριν από 200 χρόνια, οι οποίες όµως δεν απέτρεψαν τον απαγχονισµό του εθνοµάρτυρα Γρηγορίου Ε' µπροστά στην κεντρική πύλη του Πατριαρχείου, η οποία σήµερα παραµένει κλειστή. Επίσης, στη Συνθήκη της Λωζάννης, αλλά και στα Σεπτεµβριανά του 1955.

Οι ισορροπίες αυτές παραµένουν ευαίσθητες ακόµα και σήµερα, καθώς το Οικουµενικό Πατριαρχείο βρέθηκε στο επίκεντρο της δηµοσιότητας λόγω της µετατροπής του ναού της Αγίας Σοφίας σε µουσουλµανικό τέµενος, αλλά και της ανοιχτής διαµάχης στους κόλπους της Ορθοδοξίας µε το Πατριαρχείο Μόσχας, που σοβεί από τις αρχές του 2019 για το θέµα της Ουκρανίας.

Το φετινό έτος, κατά το οποίο γιορτάζονται οι δύο αιώνες από την Ελληνική Επανάσταση, ο Οικουµενικός Πατριάρχης Βαρθολοµαίος γιορτάζει τις τρεις δεκαετίες από την ενθρόνισή του, σηµατοδοτώντας µία εποχή σταθερότητας και εξωστρέφειας του Οικουµενικού Πατριαρχείου. Με ορόσηµο, µεταξύ άλλων, και τον διάλογο µε τη Ρωµαιοκαθολική Εκκλησία, το Οικουµενικό Πατριαρχείο πρωταγωνιστεί και στον διάλογο για το περιβάλλον και την κλιµατική κρίση, που απασχολεί το διεθνές πεδίο.

Σε αυτή την εικόνα δύο ιεράρχες του Οικουµενικού Θρόνου πρωταγωνιστούν, ο καθένας από το δικό του µετερίζι, διαδραµατίζοντας ρόλο στην εξωστρέφεια, αλλά και διαµορφώνοντας παράλληλα συσχετισµούς στις επαρχίες του Οικουµενικού Θρόνου µε το βλέµµα στο µέλλον.

Ο Αρχιεπίσκοπος Αµερικής Ελπιδοφόρος βρέθηκε στο επίκεντρο της δηµοσιότητας λόγω της παρουσίας του στα εγκαίνια του «Τουρκικού Κέντρου» στη Νέα Υόρκη την περασµένη εβδοµάδα, µαζί µε τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον εκλεκτό του στην ηγεσία του ψευδοκράτους των Τουρκοκυπρίων, Ερσίν Τατάρ.

Οι αντιδράσεις που υπήρξαν σε κύκλους της ελληνοκυπριακής και της αρµενικής οµογένειας ακόµη και στις εβραϊκές οργανώσεις που αρνήθηκαν τη συµµετοχή στα εγκαίνια, πήραν και την πιο επίσηµη µορφή µε τη δυσαρέσκεια του Κυριάκου Μητσοτάκη, που διέρρευσε, αλλά και την αρχική ακύρωση της προγραµµατισµένης συνάντησης µε τον Κύπριο πρόεδρο, Νίκο Αναστασιάδη.

Η δυσαρέσκεια της ελληνικής κυβέρνησης είχε διαφανεί από όσα δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόµου, κατά τη διάρκεια της ενηµέρωσης των πολιτικών συντακτών, όπου έκανε λόγο για «ενόχληση» της κυβέρνησης από την κίνηση του Αρχιεπισκόπου.

Η κρίση ωστόσο αποκλιμακώθηκε μετά την επίσημη ανακοίνωση του Αρχιεπισκόπου Αμερικής και τη συνάντησή του με τον Κυριάκο Μητσοτάκη στον ΟΗΕ ενώ ακολούθησε και συνάντηση με τον Κύπριο Πρόεδρο, Νίκο Αναστασιάδη, με το μήνυμα που εκπέφθηκε να  είναι κοινό, ότι το θέμα θεωρείται λήξαν.

Εκκλησιαστικοί κύκλοι, πάντως, τόνιζαν ότι ο Αρχιεπίσκοπος Ελπιδοφόρος ανταποκρίθηκε σε µια κοινωνική πρόσκληση, ενώ έθεσε µέσω των κοινωνικών δικτύων πάγια αιτήµατα του Οικουµενικού Πατριαρχείου, όπως η επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Παράλληλα, τόνιζαν τον ρόλο του στην επανενεργοποίηση της οµογένειας, η οποία είχε ως αποτέλεσµα την αποπεράτωση του ναού του Αγ. Νικολάου στο «Σηµείο Μηδέν», τα θυρανοίξια του οποίου θα τελεστούν παρουσία του Οικουµενικού Πατριάρχη Βαρθολοµαίου στις 2 Νοεµβρίου.

Στην άλλη όχθη του Ατλαντικού υπάρχει έντονη κινητικότητα για την προετοιµασία της επίσκεψης του Οικουµενικού Πατριάρχη Βαρθολοµαίου στις ΗΠΑ, κατά τη διάρκεια της οποίας θα έχει και συνάντηση µε τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν.

Από την άλλη, ο Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος Εµµανουήλ, ο οποίος ενθρονίστηκε τον περασµένο Μάρτιο στον Καθεδρικό Ναό της Αγίας Τριάδος Χαλκηδόνος, αποτελεί ιεράρχη που βρίσκεται πολύ κοντά στον Οικουµενικό Πατριάρχη Βαρθολοµαίο. ∆εν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι λειτουργεί ως ένας άτυπος υπουργός Εξωτερικών του Φαναρίου.

Από τα τέλη Μαΐου ανέλαβε µε ταξίδια και συναντήσεις την προετοιµασία της επίσκεψης του Οικουµενικού Πατριάρχη Βαρθολοµαίου στο Κίεβο τον Αύγουστο, έπειτα από πρόσκληση του προέδρου της Ουκρανίας για συµµετοχή του στον εορτασµό της 30ής επετείου της ανεξαρτησίας της χώρας.

Η αυτοκεφαλία της Ουκρανικής Εκκλησίας αποτελεί το κορυφαίο ζήτηµα στις διεκκλησιαστικές σχέσεις, φέρνοντας τη Ρωσική Εκκλησία στο σηµείο να διακόψει την κοινωνία µε το Οικουµενικό Πατριαρχείο, το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας και την Ελλαδική Εκκλησία.

Με µακρά εµπειρία σε διεθνή θέµατα και στον διαθρησκειακό διάλογο, έχει θητεύσει στη διεύθυνση του Γραφείου του Οικουµενικού Πατριαρχείου στην Ευρωπαϊκή Ενωση, ενώ ανέλαβε ως Μητροπολίτης Γαλλίας την εκπροσώπηση του Πατριαρχείου στον θεολογικό διάλογο µε τις Ορθόδοξες Εκκλησίες της Ανατολής και τον ακαδηµαϊκό διάλογο µε τον Ισλαµισµό και τον Ιουδαϊσµό.

Ο Μητροπολίτης Γέρων Χαλκηδόνος Εµµανουήλ, µε καταγωγή από τον Αγ. Νικόλαο Κρήτης, πραγµατοποίησε επίσκεψη τον Αύγουστο στην Ελλάδα, και συγκεκριµένα στη Μονή του Αγίου Νικάνορα στη Ζάβορδα της Μητρόπολης Γρεβενών, µιλώντας από θρόνου για τα Σταυροπήγια. Η επίσκεψη αυτή έρχεται πριν από το ταξίδι του Οικουµενικού Πατριάρχη Βαρθολοµαίου στην Αθήνα. Την επίσκεψη γνωστοποίησε ο ίδιος, µάλιστα, τονίζοντας τη χαρά του για το γεγονός πως «σύντοµα θα έχει την ευκαιρία να βρεθεί στην Αθήνα, ανταποκρινόµενος στην αδελφική πρόσκληση του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος κ.κ. Ιερωνύµου για να συλλειτουργήσουν την Κυριακή 21 Νοεµβρίου, εορτή των Εισοδίων της Θεοτόκου, στον Καθεδρικό Ναό των Αθηνών, µε αφορµή την επέτειο των 30 ετών από την ανάρρησή του στον Πατριαρχικό Θρόνο», όπως ανακοινώθηκε από το Φανάρι.

Αυτή η έντονη κινητικότητα του κ. Εµµανουήλ και η ενίσχυση της επιρροής του στο Φανάρι λέγεται σε εκκλησιαστικούς κύκλους ότι έχει επηρεάσει και την κινητικότητα του Αρχιεπισκόπου Αµερικής, «µη αποφεύγοντας σε ορισµένες περιπτώσεις και τα λάθη», όπως σχολιάζεται.

Ο διαγκωνισµός ιεραρχών για την αύξηση της εκκλησιαστικής επιρροής τους στο Φανάρι, πάντως, δεν είναι κάτι καινούργιο. Ωστόσο, οι παραπάνω εξελίξεις δείχνουν ότι µια νέα περίοδος «ιερών» συσχετισµών ξεκίνησε.