Πολλοί γνωστοί καλλιτέχνες έχουν απεικονίσει τη Γέννηση από τους πρώτους χρόνους του μεσαίωνα μέχρι σήμερα. Τα πρώτα έργα ζωγραφικής που γνωρίζουμε όμως, χρονολογούνται από τις αρχές του 4ου αιώνα. Η Μαρία με το βρέφος ήταν το κεντρικό πρόσωπο αυτής της πρώιμης εικόνας – που βρισκόταν στο σπήλαιο της Γέννησης φορώντας το μπλε ρούχο της και μ’ ένα μεγάλο φωτοστέφανο. Ας δούμε πώς εξελίχθηκε αυτή η σκηνή μέσα στους αιώνες.
Βυζαντινή τοιχογραφία – Μοναστήρι της Παναγίας Περιβλέπτου – Μυστράς
Αγνώστου καλλιτέχνη, η τοιχογραφία αυτή στο πασίγνωστο μοναστήρι της Πελοποννήσου υπολογίζεται ότι έγινε στα μέσα του 14ου αιώνα. Δικαιολογημένα λοιπόν ξεκινάμε μ’ αυτήν πριν περάσουμε στα πασίγνωστα έργα των μεγάλων ζωγράφων. Η Μονή Παναγίας Περιβλέπτου είναι μοναστήρι της ύστερης βυζαντινής περιόδου στο Μυστρά της Ελλάδας και βρίσκεται δίπλα σ’ ένα απόκρημνο βράχο. Ο ναός χτίστηκε κατά τα μισά του 14ου αιώνα από τον πρώτο δεσπότη του Μοριά, Μανουήλ Καντακουζηνό και το ονόμασαν όπως και το πασίγνωστο μοναστήρι της Κωνσταντινούπολης. Το εσωτερικό του ναού κοσμείται με εξαιρετικές τοιχογραφίες που χρονολογούνται μεταξύ 1348 και 1380 και είναι από τις ελάχιστες που σώζονται από τον ύστερο βυζαντινό κύκλο.
Sandro Botticelli, “The Mystical Nativity” (1500-1501)
«Η Μυστική Γέννηση» είναι ένας πίνακας με λάδι σε καμβά που χρονολογείται από το 1500–1501 και ανήκει στον δάσκαλο της Αναγέννησης Sandro Botticelli. Βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Είναι το μοναδικό υπογεγραμμένο έργο του και είναι εντελώς ασυνήθιστη απεικόνιση της Γέννησης. Η ελληνική επιγραφή στην κορυφή μεταφράζεται ως: “Αυτή η εικόνα, στο τέλος του έτους 1500, στα δεινά της Ιταλίας, εγώ, ο Αλεσάντρο, στο ημίχρονο μετά την ώρα, ζωγράφισα, σύμφωνα με το ενδέκατο [κεφάλαιο] του Ο Άγιος Ιωάννης , στο δεύτερο καημό της Αποκάλυψης, κατά την απελευθέρωση του διαβόλου για τρεισήμισι χρόνια. τότε θα δεθεί στο δωδέκατο [κεφάλαιο] και θα δούμε [τον θαμμένο] όπως σε αυτή την εικόνα”. Ο Μποτιτσέλι πιστεύεται ότι βρισκόταν σε μεγάλη θλίψη εκείνη την εποχή, πιθανώς λόγω των αναταραχών που συνέβαιναν στην Ευρώπη.
Jan Gossaert, “The Adoration of the Kings” (1510-15)
Το “The Adoration of the Kings” (Η λατρεία των Βασιλέων) είναι ένας μεγάλος πίνακας με λάδι σε ξύλο δρυς του Jan Gossaert που χρονολογείται από το 1510–15, και απεικονίζει τη Λατρεία των Μάγων και βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Στο κέντρο του πίνακα, η Μαντόνα και το παιδί κάθονται στα ερείπια ενός κτιρίου, λαμβάνοντας ένα δώρο από τον γονατιστό Κάσπαρ στα δεξιά - ενώ ο Μελχιόρ και ο Μπαλτάζερ στέκονται αριστερά.
Pieter Bruegel the Elder, “Anbetung der Heiligen drei Könige” (1564)
Κι’ άλλος πίνακας με την «Λατρεία των Βασιλέων από τον Ολλανδό καλλιτέχνη της Αναγέννησης Pieter Bruegel τον πρεσβύτερο, ζωγραφισμένος το 1564 και τώρα βρίσκεται στην Εθνική Πινακοθήκη του Λονδίνου. Το έργο είναι φτιαγμένο με λάδι πάνω σε πάνελ δρυός το 1564 (έχει υπογραφή και ημερομηνία κάτω δεξιά "BRVEGEL MDLXIIII"). Στο κέντρο της σκηνής, το μωρό Ιησούς είναι γυμνό αλλά χαλαρά τυλιγμένο με ένα λευκό πανί, ακουμπισμένο στην αγκαλιά της μητέρας του, της Παναγίας. Γύρω οι τρείς μάγοι που παρουσιάζουν τα δώρα τους. Γονατιστός ο Caspar, ο Melchior υποκλίνεται προς τα αριστερά, και ο Balthazar στέκεται στα δεξιά. Οι τρεις Μάγοι αντιπροσωπεύουν τις τρεις ηλικίες του ανθρώπου και τις τρεις ηπείρους που ήταν γνωστές εκείνη την εποχή - Ευρώπη, Ασία και Αφρική. Ο Caspar, ο ασπρομάλλης γέρος που εκπροσωπεί την Ευρώπη. Ο μεσήλικας Melchior, εκπροσωπεί την Ασία και ο Balthazar παραδοσιακά ένας μαύρος που εκπροσωπεί την Αφρική.
El Greco, “The Nativity” (1603-05)
«Η Γέννηση» είναι πίνακας του 1603-1605 της Γέννησης του Ιησού από τον El Greco και ήταν ένας από τους πέντε πίνακες που ζωγραφίστηκαν για τον μεγαλοπρεπή ναό του Τολέδο. Οι τρεις βρίσκονται ακόμα εκεί (Ελεημοσύνη, Στέψη της Θεοτόκου και Ευαγγελισμός), ενώ το πέμπτο βρίσκεται στο Εθνικό Μουσείο Τέχνης της Ρουμανίας (Γάμος της Παναγίας). Το συγκεκριμένο έργο είναι λάδι σε καμβά, κυκλικό με διάμετρο 128εκ. Απλό, χωρίς πολλά- πολλά, μοντέρνο για την εποχή του, το έργο παρουσιάζει την Παναγία, τον Ιωσήφ, 2 ζώα και τον μικρό Ιησού λουσμένο στο φως.
Caravaggio, “Nativity with San Lorenzo and San Francesco” (1609)
Το αριστούργημα αυτό του Caravaggio – φτιαγμένο το 1609, το έκλεψαν το 1969 στο Παλέρμο – την πρωτεύουσα της Σικελίας - και αγνοείται από τότε. Τα χρόνια περνούσαν και κάποιοι θεωρούσαν ότι το έργο είχε καταστραφεί. Το
2018 όμως κάποιες νέες πληροφορίες έλεγαν ότι το έργο το έκλεψε η Μαφία και πως τώρα βρίσκεται κρυμμένο στην Ελβετία.
Georges de La Tour, “L’adoration des bergers” (c.1645)
“The Adoration of the Shepherds” (Η λατρεία των ποιμένων) του Georges de La Tour είναι ελαιογραφία σε καμβά φτιαγμένο γύρω στο 1645 και βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου στο Παρίσι. Γνωστός για την χρήση του φωτός, ο ζωγράφος μας δείχνει την γέννηση σε ένα πολύ ρεαλιστικό λυκόφως που προκαλείται από το φως ενός κεριού που κρατιέται στο χέρι του ο Ιωσήφ. Οι βοσκοί και η Μαρία περιβάλλουν τον νεογέννητο Ιησού.
Arthur Hughes, “Nativity” (1857-58)
«Η Γέννηση» του Άρθουρ Χιουζ είναι ένας από τους λίγους πίνακες της γέννησης στους οποίους η Μαρία εμφανίζεται ως έφηβη. Εξαιρετικά ενδιαφέρον πίνακας ακόμα και στο σχήμα του. Βρίσκεται στο μουσείο του Μπέρμινχαμ.
Paul Gauguin, “Geburt Christi, des Gottessohnes” (1896)
Και θα κλείσω το αφιέρωμα με ένα έργο του Πολ Γκογκέν με την γέννηση του Χριστού στην Ταϊτή, φτιαγμένο το 1896. Λάδι σε καμβά ύψους 96εκ. και πλάτους 1.28εκ.
