Στα 84 του χρόνια, ο Σταμάτης Κριμιζής είναι ένας ζωντανός θρύλος της διαστημικής εξερεύνησης. Επικεφαλής ερευνητής ή συνεργάτης σε 21 διαστημικές αποστολές της NASA και της ESA, έχει κατασκευάσει όργανα που έχουν πετάξει σε οκτώ πλανήτες, έχει δημοσιεύσει περισσότερες από 570 εργασίες σε επιστημονικά περιοδικά, ενώ η Διεθνής Αστρονομική Ενωση έχει δώσει το όνομά του σε αστεροειδή!

Αντιπρόεδρος σήμερα της Ακαδημίας Αθηνών, ο σπουδαίος Ελληνας, ο οποίος θα συμμετάσχει στο 8ο Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, που θα πραγματοποιηθεί 26-29 Απριλίου, μιλάει στα «Π» για την εξερεύνηση του Διαστήματος, την κλιματική κρίση και την «περιπέτεια» που έζησε στην Ελλάδα…

Η συνέντευξη

-Κύριε καθηγητά, έχετε μιλήσει πολλές φορές για την κλιματική κρίση. Είναι ένα φαινόμενο αναστρέψιμο και πώς; Ποιες θα είναι οι συνέπειές του στο κοντινό μέλλον;

-Αν και δεν είναι η ειδικότητά μου, έχω λάβει μέρος σε συνέδρια και έχω συζητήσει με συναδέλφους υψηλού επιπέδου που δραστηριοποιούνται ερευνητικά στο θέμα. Η ύπαρξη του λεγόμενου «φαινομένου του θερμοκηπίου», δηλαδή ο εγκλωβισμός της ηλιακής ακτινοβολίας στην ατμόσφαιρα της Γης από αέρια όπως το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και το μεθάνιο (CH4), αποδείχτηκε από τις πρώτες διαστημικές αποστολές στον πλανήτη Αφροδίτη. Η ατμόσφαιρα της Αφροδίτης
Η ύπαρξη του λεγόμενου «φαινομένου του θερμοκηπίου» αποδείχτηκε από τις πρώτες διαστημικές αποστολές στον πλανήτη Αφροδίτη
συνίσταται σχεδόν αποκλειστικά από CO2 και η θερμοκρασία στην επιφάνεια του πλανήτη είναι περίπου 460 βαθμοί Κελσίου. Από τότε καταλάβαμε, και η επιστημονική κοινότητα και το ευρύ κοινό, ότι η συνεχιζόμενη αύξηση του CO2 στην ατμόσφαιρα της Γης θα επιφέρει κλιματική αλλαγή. Οι συνέπειες θα είναι καταστρεπτικές: άνοδος της στάθμης της θάλασσας και εγκατάλειψη όλων των παραθαλάσσιων περιοχών, αύξηση της θερμοκρασίας αλλά και της έντασης των καταστροφικών καιρικών φαινομένων και πολλά άλλα. Δηλαδή επιπτώσεις που έχουν ήδη εμφανιστεί σε περιορισμένο βαθμό, αλλά θα είναι πολύ χειρότερες.



-Η λεγόμενη «επιστήμη του Διαστήματος» έχει προοπτική να αναπτυχθεί στη χώρα μας και με ποιον τρόπο;

Η λεγόμενη «επιστήμη του Διαστήματος» έχει πολλές διαστάσεις. Η οικονομική δραστηριότητα σε παγκόσμιο επίπεδο, δηλαδή δορυφόροι, πύραυλοι, υποδομές κ.λπ., πλησιάζει τα 400 δισ. δολ. τον χρόνο, με το ποσοστό που αναλογεί στα κρατικά ταμεία και υπηρεσίες να είναι σημαντικά μικρότερο από εκείνο που αντιστοιχεί σε επιχειρήσεις. Δραστηριοποιούνται χιλιάδες εταιρείες, με εκατοντάδες χιλιάδες θέσεις εργασίας, δηλαδή το Διάστημα είναι μέρος της
Οι θέσεις εργασίας σε διαστημικές τεχνολογίες και εφαρμογές θα συνεχίσουν να αυξάνονται τα επόμενα χρόνια
καθημερινότητάς μας, και μάλιστα πολλοί από εμάς δεν γνωρίζουμε ότι είμαστε χρήστες διαστημικών υπηρεσιών. Στην Ελλάδα είμαστε χρήστες αυτών των υπηρεσιών, αλλά όχι δημιουργοί, τουλάχιστον προς το παρόν. Υπάρχει σχεδιασμός μέσω υπηρεσιών του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης για συμμετοχή σε ευρωπαϊκούς τηλεπικοινωνιακούς δορυφόρους, αλλά και ελληνικούς μικροδορυφόρους, που θα χρησιμοποιούνται για ασφάλεια, πρόβλεψη και διαχείριση φυσικών καταστροφών, χαρτογράφηση, γεωργία ακριβείας και πλείστες άλλες εφαρμογές. Οι θέσεις εργασίας σε διαστημικές τεχνολογίες και εφαρμογές θα συνεχίσουν να αυξάνονται τα επόμενα χρόνια.



-Πόσο κοντά είμαστε σε μια επανδρωμένη αποστολή στον Αρη και πόσο μακρινό όραμα είναι ο εποικισμός ενός πλανήτη;

-Πιστεύω ότι μια αποστολή στον Αρη με ανθρώπινο πλήρωμα θα αρχίσει να σχεδιάζεται προς το τέλος της δεκαετίας και θα υλοποιηθεί πριν από το 2040. Ομως καμία χώρα δεν έχει προγραμματίσει τέτοια αποστολή - όλα θα εξαρτηθούν από την προσπάθεια εποικισμού της Σελήνης. Οσον αφορά τον εποικισμό του Αρη, αυτό μάλλον θα επιχειρηθεί έπειτα από αρκετές εκατοντάδες χρόνια, τουλάχιστον. Η ατμόσφαιρα του πλανήτη Αρη αποτελείται κυρίως από διοξείδιο του άνθρακα, ενώ η ατμοσφαιρική πίεση είναι μόλις το 0,6% της αντίστοιχης πίεσης στη Γη. Συνεπώς, τόσο η αναπνοή όσο και η βάδιση στην επιφάνεια του πλανήτη χωρίς τη χρήση εξειδικευμένης διαστημικής ένδυσης θα ήταν αδύνατο να γίνουν. Επιπλέον, ο Αρης απώλεσε το μαγνητικό του πεδίο πριν από μερικά δισεκατομμύρια χρόνια, κάτι που συνεπάγεται πως οι γαλαξιακές κοσμικές ακτίνες (ακτινοβολία υψηλής ενέργειας, που προέρχεται έξω από το ηλιακό μας
Ανθρώπινος βιότοπος στον πλανήτη Αρη θα πρέπει να εγκατασταθεί περίπου ένα μέτρο κάτω από το έδαφος
σύστημα) «βομβαρδίζουν» ανεμπόδιστες την επιφάνειά του με ρυθμό 1.000 φορές μεγαλύτερο από τα επίπεδα της ακτινοβολίας που δέχεται η γήινη επιφάνεια. Ακόμα, οι περιστασιακές, αλλά έντονες ηλιακές εκρήξεις παράγουν υψηλής ενέργειας ακτινοβολία, ικανή να οδηγήσει τον άνθρωπο στον θάνατο μέσα σε διάστημα μόλις λίγων ωρών από την έκθεση στο διαστημικό περιβάλλον. Το περιβάλλον της Γης μάς προστατεύει από αυτά τα φαινόμενα: Το ισχυρό μαγνητικό πεδίο της εκτρέπει το μεγαλύτερο μέρος αυτής της ακτινοβολίας, ενώ η πυκνή της ατμόσφαιρα ουσιαστικά καθιστά ακίνδυνες ακόμα και τις ακτινοβολίες υψηλής ενέργειας. Συμπερασματικά, ανθρώπινος βιότοπος στον πλανήτη Αρη θα πρέπει να εγκατασταθεί περίπου ένα μέτρο κάτω από το έδαφος, με τους ανθρώπους να διατηρούν περιορισμένη, βραχυπρόθεσμη πρόσβαση σε δραστηριότητες στην επιφάνεια.



-Πώς είναι εφικτό κατά τη γνώμη σας να αναστραφεί το λεγόμενο brain drain και να επιστρέψουν στην Ελλάδα επιστήμονες και ερευνητές που έχουν μεταναστεύσει στο εξωτερικό;

-Το brain drain είναι μια μεγάλη πρόκληση για την Ελλάδα. Εξωθούμε μια γενιά ταλαντούχων και εκπαιδευμένων νέων στο εξωτερικό, για να συνδράμουν στην καινοτομία και την ανάπτυξη άλλων χωρών. Αυτό γίνεται επειδή δεν έχουμε ως χώρα την οργάνωση, υποδομές και διοικητικές ικανότητες να διαχειριστούμε το πνευματικό δυναμικό της χώρας, οι οποίες, προφανώς, υπάρχουν σε άλλες χώρες της Ευρώπης, στις ΗΠΑ και πρόσφατα στην Κίνα. Το πρόβλημα έχει πολλές
Εξωθούμε μια γενιά ταλαντούχων και εκπαιδευμένων νέων στο εξωτερικό, για να συνδράμουν στην καινοτομία και την ανάπτυξη άλλων χωρών
διαστάσεις και δεν είναι μόνο οικονομικό. Το πιο κραυγαλέο είναι η έλλειψη αξιοκρατίας, που μπορεί να εφαρμοστεί μόνο εάν υπάρχει αξιολόγηση σε όλους τους τομείς. Πώς λοιπόν να ζητήσουμε από ταλαντούχους ανθρώπους να επιστρέψουν, όταν τους προσφέρουμε όχι μόνο έναν πολύ χαμηλότερο μισθό, αλλά μια αναξιοπρεπή και προσβλητική μεταχείριση; Δηλαδή, τους λέμε ότι η εργασία σου δεν θα αξιολογείται και η εξέλιξη της καριέρας σου θα εξαρτάται από «ποιον ξέρεις και όχι τι ξέρεις». Δυστυχώς, αυτή είναι η κουλτούρα της χώρας και, αν δεν αλλάξει, θα συνεχίζουμε να χάνουμε τους ανθρώπους που χρειάζεται η Ελλάδα για μια συνεχή ανοδική πορεία.



-Ποια γεύση σάς έχει αφήσει τώρα, μερικά χρόνια μετά, η ενασχόλησή σας με τον Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό;

-Η εμπειρία μου με τον «αλήστου μνήμης» ΕΛΔΟ (Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό) το έτος της ίδρυσής του, το 2018, ήταν αποκαρδιωτική, γι’ αυτό παραιτήθηκα έπειτα από τέσσερις εβδομάδες. Ευτυχώς ο οργανισμός που αντικατέστησε τον ΕΛΔΟ το 2019 από τη νέα κυβέρνηση, το Ελληνικό Κέντρο Διαστήματος (ΕΛΚΕΔ), είναι σήμερα στελεχωμένο με ικανότατο και ταλαντούχο προσωπικό, που θα μπορέσει να προωθήσει το διαστημικό πρόγραμμα της χώρας, χρησιμοποιώντας και τις εταιρείες που ενεργοποιούνται σε αυτόν τον τομέα.

*Δημοσιεύτηκε στα Παραπολιτικά στις 24 Μαρτίου 2023.