«Στο μέλλον θα ανοίξει ο δρόμος ώστε να ταξιδεύουν περισσότεροι άνθρωποι εκτός της Γης, με τον ίδιο τρόπο που πριν από έναν αιώνα οι αεροπόροι ήταν ελάχιστοι, ενώ σήμερα μπορούμε όλοι να πάρουμε το αεροπλάνο», υπόσχεται ο Αδριανός Γολέμης. Πρόκειται για τον γιατρό των αστροναυτών, ο οποίος μίλησε πρόσφατα σε μαθητές 20 γυμνασίων και λυκείων της χώρας στο Μαθητικό Συνέδριο Επιστήμης και Τεχνολογίας, που διοργάνωσε το Κολλέγιο Ανατόλια στη Θεσσαλονίκη, και εντυπωσιάστηκε από τη σκέψη τους.

mkklklklklk

Ο κ. Γολέμης μεταφέρει στην «ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ» την Κυριακή τις εμπειρίες του από τις επαφές με τους αστροναύτες και τη διαβίωσή του επί 14 μήνες στην Ανταρκτική. Το 2021 υπηρέτησε ως ο πρώτος γιατρός στην αποστολή «ALPHA» όπου συνεργάστηκε με τον αστροναύτη Thomas Pesquet, ενώ η βασική εργασία του είναι στο Ευρωπαϊκό Κέντρο Αστροναυτών στην Κολωνία. Είναι η πρώτη φορά που ένας Έλληνας περνάει με επιτυχία όλα τα τεστ της απαιτητικής διαδικασίας επιλογής, η οποία διαρκεί ενάμισι έτος για τη διεκδίκηση μίας θέσης στο σώμα των νέων αστροναυτών της Ευρώπης.

lmlklkmkl

Πού μας πάει η έρευνα του Διαστήματος; Θα προλάβουμε να κάνουμε διαστημικά ταξίδια;

Η εξερεύνηση του Διαστήματος μας πάει πρώτα «πιο πέρα», σε νέους ορίζοντες, στην ανακάλυψη, όπως κάνει η ανθρωπότητα από καταβολής κόσμου. Δεύτερον, μας πάει πιο «πάνω», δηλαδή η γνώση που αποκτούμε από την έρευνα στο Διάστημα και η τεχνολογία που αναπτύσσουμε για να επιβιώσουμε εκεί ανεβάζουν το επίπεδο ζωής μας στη Γη. Τρίτον, θα έλεγα ότι μας πάει «πιο βαθιά», στην αναζήτηση των ερωτημάτων που μας απασχολούν και στην κατανόηση του ρόλου μας μέσα στη φύση. Μας πάει και «πιο κοντά», καθώς είναι χώρος που απαιτεί τη συνεργασία μεταξύ των εθνών και των ανθρώπων.

Στο μέλλον θα ανοίξει ο δρόμος ώστε να ταξιδεύουν περισσότεροι άνθρωποι εκτός της Γης, με τον ίδιο τρόπο που πριν από έναν αιώνα οι αεροπόροι ήταν ελάχιστοι, ενώ σήμερα μπορούμε όλοι να πάρουμε το αεροπλάνο. Είναι σημαντικό να αποκτήσει και η χώρα μας άμεσα εκπροσώπηση στο Σώμα των Αστροναυτών, στην έρευνα που διεξάγεται εκτός της Γης και στη σχετική τεχνολογία που αναπτύσσεται. Σε μια εποχή που η ανθρωπότητα θα επιστρέψει με πιο μόνιμο χαρακτήρα στη Σελήνη, η Ελλάδα είναι από τις πολύ λίγες ευρωπαϊκές χώρες που δεν έχει ποτέ εκπροσωπηθεί ακόμη από πολίτη της σε διαστημική αποστολή.

Ποιες είναι οι ερωτήσεις που σας έκαναν οι μαθητές; Ενδιαφέρονται για το Διάστημα;

Οι ερωτήσεις των μαθητών έχουν συχνά μια αμεσότητα και μια απλότητα, που μας βοηθάει να επιστρέψουμε στις βασικές αρχές. Το παιδικό μυαλό είναι απαλλαγμένο από προκαταλήψεις που αποκτούμε όταν ασχολούμαστε με κάτι για πολύ καιρό. Έτσι, μας επαναφέρει βασικά ερωτήματα. Για παράδειγμα, μια απλή αλλά βασική ερώτηση που μου έκανε εντύπωση είναι: «Πώς σκέφτονται οι αστροναύτες στο Διάστημα;». Είναι αλήθεια πως οι γνωσιακές λειτουργίες τους επηρεάζονται και διεξάγονται νέες μελέτες πάνω σε αυτό.

Πού εργάζεστε τώρα και με ποιους αστροναύτες συνεργάζεστε;

Αυτή τη στιγμή εργάζομαι για λίγο καιρό ως γιατρός στο νοσοκομείο «Foch» στο Παρίσι. Στη συνέχεια θα επιστρέψω στο Ευρωπαϊκό Κέντρο των Αστροναυτών στην Κολωνία. Εκεί η εργασία μου είναι η ιατρική υποστήριξη των Ευρωπαίων αστροναυτών στις διαστημικές αποστολές, στη διάρκεια των οποίων η φυσιολογία του σώματός μας αλλάζει. Συμμετέχω δηλαδή στην ιατρική προετοιμασία τους, στην παρακολούθηση της υγείας τους όσο βρίσκονται στο Διάστημα, στην υποβοήθηση για όποιο πρόβλημα προκύψει και στην ιατρική αποκατάστασή τους μόλις επιστρέψουν στη Γη. Είχα τη χαρά να συνεργαστώ με τον Luca Parmitano στην αποστολή «BEYOND» του 2019, μάλιστα, τον συνόδευσα στην εκτόξευσή του από το Καζακστάν και στην προσεδάφισή του έξι μήνες αργότερα. Ήταν η πρώτη μου αποστολή ως γιατρός και επιστρέψαμε στην Ευρώπη λίγες ημέρες πριν φτάσει η πανδημία του κορωνοϊού. Με τον Luca υφίσταται μια φιλική σχέση. Είχε τιμήσει τη χώρα μας με την παρουσία του σε ημερίδα για το Διάστημα, που είχαμε διοργανώσει στην Αθήνα το 2017. Δεν περίμενα τότε ότι θα γίνω ο γιατρός στην επόμενη αποστολή του. Το 2021 υπηρέτησα ως ο πρώτος γιατρός στην αποστολή «ALPHA» όπου συνεργάστηκα με τον Thomas Pesquet. Αυτή τη φορά η εκτόξευση και η προσθαλάσσωση έγιναν από τις ΗΠΑ. Συνεργάστηκα, ε π ί σ η ς , με τον Matthias Maurer στην προσθαλάσσωσή του μετά την αποστολή «COSMICKISS» και με τη Samantha Cristoforetti στην εκτόξευση της αποστολής «MINERVA». Φέτος τον Αύγουστο θα βοηθήσω υποστηρικτικά δυο νέους γιατρούς στην αποστολή «HUGGIN» του Andreas Mogensen και στη συνέχεια θα αναλάβω την -από ευρωπαϊκής πλευράς- προετοιμασία για την ιατρική υποστήριξη αστροναυτών στη Σελήνη με το πρόγραμμα Artemis.

Θα μας πείτε περισσότερα για τις εμπειρίες σας από την Ανταρκτική; Η Ανταρκτική αποτελεί ένα δύσβατο αλλά γοητευτικό τοπίο, όπως και το Διάστημα. Δεν έχει μόνιμο πληθυσμό αλλά μόνο ερευνητές. Είχα από μικρός, με αφορμή τις πληροφορίες από ένα εκπαιδευτικό βιβλίο, ένα ενδιαφέρον για την Ανταρκτική. Τελικά βρέθηκα στο αιώνιο βασίλειο των πάγων και συγκεκριμένα στον ευρωπαϊκό σταθμό «Concordia», ένα όνομα που αγαπώ επειδή σημαίνει «συνεργασία, αρμονία». Ζήσαμε και εργαστήκαμε εκεί για 14 μήνες, από τους οποίους οι περισσότεροι σε πλήρη απομόνωση: Έκανε τόσο κρύο ώστε τα αεροπλάνα δεν μπορούν να πετάξουν για εννέα μήνες κι έτσι η ερευνητική ομάδα μας δεν είχε τη δυνατότητα να φύγει από εκεί, ακόμα και αν συνέβαινε κάποιο μεγάλο ατύχημα.

Ο σταθμός μας βρίσκεται σε 3.200 μέτρα ύψος, δεν ζει εκεί κανένα ζώο ή πουλί, ενώ τον χειμώνα οι θερμοκρασίες φτάνουν τους μείον 80 βαθμούς Κελσίου. Έτσι, όπως και στο Διάστημα, το περιβάλλον δοκιμάζει τα όρια που έχει το σώμα μας, αλλά και το πνεύμα, η ψυχολογία μας. Θυμάμαι ότι στη μέση του χειμώνα ο ήλιος δεν ανατέλλει καθόλου μέσα στο εικοσιτετράωρο, με αποτέλεσμα ο ύπνος να γίνεται πάρα πολύ δύσκολος. Αν και βρισκόμασταν ανάμεσα στους πάγους, η έλλειψη υγρασίας ήταν τόσο έντονη που το στόμα μας ξεραινόταν και η κουβέρτα μου έβγαζε «σπίθες» στατικού ηλεκτρισμού κάθε φορά που την έτριβα. Ο ρόλος μου στην «Concordia» ήταν να εκτελώ ιατρικά πειράματα, ώστε να μάθουμε πώς λειτουργεί ο ανθρώπινος οργανισμός και να εξαγάγουμε πολύτιμα συμπεράσματα για να τα εφαρμόσουμε στην καθημερινή ιατρική. Ήμουν ο δεύτερος Έλληνας που πέρασε την απομόνωση του χειμώνα στην Ανταρκτική μετά τον Ευάγγελο Καϊμακάμη.

kmllmkkllk

Ποια είναι τα καθήκοντα ενός γιατρού στο Διάστημα; Αν εννοούμε τα καθήκοντα του γιατρού που υποστηρίζει τον αστροναύτη από τη Γη, τότε: Πρώτον, η προστασία της υγείας του αστροναύτη. Δεύτερον, η ασφάλεια όλου του πληρώματος ενάντια σε τυχόν κινδύνους. Τρίτον, η προστασία των στόχων της διαστημικής αποστολής, που έχουν να κάνουν με τα ερευνητικά πειράματα και την εξερεύνηση. Όλα αυτά ξεκινούν με την πρόληψη, τις ιατρικές εξετάσεις όλου του σώματος που επαναλαμβάνουμε πολλές φορές πριν από τη διαστημική αποστολή. Κατά τη διαστημική πτήση κάνουμε τηλεϊατρική.

Τι περιλαμβάνει η προετοιμασία για ένα διαστημικό ταξίδι και πώς είναι η στολή του αστροναύτη;

Εκτός από την ιατρική προετοιμασία περιλαμβάνει ένα έντονο πρόγραμμα 18 μηνών εκπαίδευσης. Πρόκειται για επανεκπαίδευση πάνω στα συστήματα του διαστημικού σταθμού όπου θα βρεθούν οι αστροναύτες αλλά και ειδική εκπαίδευση για όλα τα πειράματα που θα κληθούν να φέρουν εις πέρας. Οι αστροναύτες έχουν δύο στολές: μία στολή που φορούν μέσα στο διαστημόπλοιο που τους μεταφέρει σε τροχιά, έξω από τον πλανήτη μας. Αυτή παρέχει προστασία για λίγο μόνο χρόνο, σε περίπτωση δυσλειτουργίας. Η δεύτερη στολή είναι η στολή εξόδου από τον διαστημικό σταθμό, σε ένα «διαστημικό περίπατο» όπως λέμε, και τα επόμενα χρόνια και στην επιφάνεια της Σελήνης. Αυτή παρέχει μεγαλύτερη αυτονομία, κοντά στις οκτώ ώρες, και είναι ουσιαστικά ένα μικρό διαστημόπλοιο το οποίο φορούν οι αστροναύτες! Η δυσκολία της στολής έγκειται στο ότι πρέπει σε μικρό χώρο να συμπιέσει ένα ολόκληρο σύστημα υποστήριξης της ζωής, που περιλαμβάνει μπαταρίες και ηλεκτρισμό, οξυγόνο, φίλτρα που καθαρίζουν τον αέρα, νερό, σύστημα θέρμανσης και ψύξης. Η στολή είναι δύσκαμπτη και αυτό δυσκολεύει τα έργα συντήρησης ή έρευνας που εκτελούν οι αστροναύτες.

Περιγράψτε μας την πορεία σας από φοιτητής στο ΑΠΘ προς τη διεκδίκηση μίας θέσης στο Διάστημα.

Επέλεξα τις σπουδές της Ιατρικής λόγω της ανθρωπιστικής πλευράς που πάντα μου ασκούσε μια έλξη και λόγω του θετικού παραδείγματος που μου άφησε ο παππούς μου. Είχα το «κάλεσμα» για το Διάστημα από μικρός μέσα μου και βρέθηκα ερασιτεχνικά στον Όμιλο Φίλων Αστρονομίας, έχοντας αγοράσει ένα τηλεσκόπιο με τους πρώτους μου μισθούς ως φοιτητής. Έτσι, λοιπόν, τόλμησα στη συνέχεια να κυνηγήσω ένα μεταπτυχιακό στο International Space University στο Στρασβούργο, επιχειρώντας να συνδυάσω την Ιατρική με το Διάστημα. Στη συνέχεια πέτυχα στην πανευρωπαϊκή επιλογή για την ιατρική στελέχωση του σταθμού «Concordia» στην Ανταρκτική και από το 2018 κατάφερα να συμμετέχω άμεσα ως γιατρός στις αποστολές των Ευρωπαίων αστροναυτών.

Το όνειρο της διεκδίκησης μιας θέσης στο Διάστημα έγινε απτό πριν από μόλις λίγους μήνες, στην επιλογή νέων αστροναυτών της Ευρώπης. Δεν είναι ακόμα ο κατάλληλος χρόνος να μιλήσουμε με λεπτομέρειες γι’ αυτό, αλλά μπορούμε να αναφέρουμε τα γενικά στοιχεία: Είναι η πρώτη φορά που ένας Έλληνας περνάει με επιτυχία όλα τα τεστ της απαιτητικής αυτής διαδικασίας επιλογής, η οποία διαρκεί ενάμισι έτος. Θα έλεγα πως η εκπροσώπηση της Ελλάδας για πρώτη φορά στο Σώμα των Αστροναυτών αποτελεί ένα όνειρο με προεκτάσεις εθνικές και όχι ατομικές.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Απογευματινή»