Όταν έκριναν τις εκλογές τα συνθήματα: Από το «Παρέλαβα χάος και έφτιαξα κράτος» του Κ. Καραµανλή στην «Αλλαγή» του Α. Παπανδρέου και στο «Σεισµός, σεισµός, έρχεται ο Ψηλός» του Κ. Μητσοτάκη

Η τεχνολογία έχει επηρεάσει δραστικά και την επικοινωνία. Προφανώς δεν θα άφηνε ανέγγιχτη και την προσέγγιση που κάνουν τα κόµµατα στην κοινωνία, ειδικά µάλιστα σε προεκλογικές περιόδους. Παλαιότερα είχαµε τις αφίσες, που κατέκλυζαν τους δρόµους µε κοµµατικά συνθήµατα και µηνύµατα προς τους πολίτες. Ασφαλώς και βλέπουµε και σήµερα κάποιες αφίσες, αλλά η επικοινωνία πλέον επιχειρείται µε τα µέσα κοινωνικής δικτύωσης - ειδικά όταν επιδιώκεται να προσεγγιστούν οι νέοι. Πρόσφατα, άλλωστε, είδαµε τον πρωθυπουργό να επικοινωνεί µε βιντεάκι στο ΤikΤok, ενώ και οι άλλοι αρχηγοί αξιοποιούν τη σύγχρονη τεχνολογία, στην οποία έχει άµεση πρόσβαση η µεγάλη πλειονότητα των πολιτών.

Μπορεί να άλλαξε ο τρόπος επηρεασµού των πολιτών από τα κόµµατα, όµως τα συνθήµατα παίζουν τον δικό τους, επιδραστικό ρόλο, ακόµα και µέσω των νέων αυτών ηλεκτρονικών µεθόδων προσέγγισης του εκλογικού σώµατος. Γι’ αυτό και έχουν µείνει στη µνήµη όλων ιστορικά µηνύµατα, που εστάλησαν µέσω συνθηµάτων στο παρελθόν. Συνθήµατα κοµµατικά, αλλά και αρχηγικά, που έχουν τη δική τους ιστορία. Για παράδειγµα, κανείς δεν µπορεί να λησµονήσει το σύνθηµα του Ανδρέα Παπανδρέου που µιλούσε για αλλαγή και που επιχειρείται να το οικειοποιηθεί σήµερα ο χώρος της Αριστεράς. Οπως επίσης έχει µείνει όχι τόσο ως σύνθηµα όσο ως πραγµατική διαπίστωση αυτό που είχε πει ο Κωνσταντίνος Καραµανλής µετά την αποκατάσταση της ∆ηµοκρατίας: «Παρέλαβα χάος και έφτιαξα κράτος»! Ας θυµηθούµε χρονολογικά τα εκλογικά συνθήµαταµηνύµατα.

Παράλληλα µε την παραπάνω φράση του Καραµανλή θα πρέπει να θυµίσουµε µια άλλη διαπίστωση υπέρ του, η οποία µάλιστα προερχόταν από την… Αριστερά. Ανήκει στον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος µε την ιστορική φράση «Καραµανλής ή τανκς» είχε επισηµάνει, παραµονές των πρώτων εκλογών της Μεταπολίτευσης, ότι εξακολουθούσε να υπάρχει κίνδυνος νέας εκτροπής από το δηµοκρατικό πολίτευµα µε νέα στρατιωτική επέµβαση. Εκείνη την εποχή απέναντι σε αυτό το σύνθηµα οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ αντέτειναν το «Ο λαός δεν ξεχνά, οργανώνεται, νικά».

Αριστερές ψήφοι

Μετά την αποκατάσταση της ∆ηµοκρατίας ο Καραµανλής, ως γνωστόν, είχε βγάλει τη χώρα από το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ εξαιτίας της εισβολής στην Κύπρο µιας άλλης χώραςµέλους της Ατλαντικής Συµµαχίας, της Τουρκίας. Μετά την πρώτη εκείνη αποφασιστική ενέργεια, που έστελνε µήνυµα στους συµµάχους, είχε αρχίσει προσπάθεια επανένταξης της χώρας στην Ατλαντική Συµµαχία. Συγχρόνως ο Καραµανλής έκανε προσπάθειες για ένταξη της χώρας στην ΕΟΚ. Αυτά τα γεγονότα είχαν δώσει την ευκαιρία στον Ανδρέα Παπανδρέου να προβάλει το σύνθηµα «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο», αποβλέποντας, άλλωστε, ως σοσιαλιστής, και σε αριστερές ψήφους. Ενα από τα διαχρονικότερα συνθήµατα υπήρξε αυτό που µιλούσε για «Αλλαγή». Ηταν επιτυχηµένο, διότι ως έννοια περικλείει πολλά, χωρίς να είναι και ανάγκη να προσδιορίσεις τι θα αλλάξεις. Το σύνθηµα αυτό το φώναξε ο Ανδρέας και, καθώς η χώρα είχε µπει σε τροχιά σταθερότητας, η πλειονότητα του εκλογικού σώµατος θέλησε να δοκιµάσει τι θα ήταν αυτή η αλλαγή. Ετσι σάρωσε ο Ανδρέας Παπανδρέου.

Αυτό το σύνθηµα ήταν βεβαίως το κυρίαρχο την εποχή της ανόδου του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, αλλά ο λεξιπλάστης και επινοητικός Ανδρέας το συνόδευσε και µε άλλες πολιτικές ατάκες, που είχαν γίνει και αφίσες. Ενα από τα συνθήµατα αυτά ήταν το «Ραντεβού µε την Ιστορία» αλλά και το έντονα λαϊκιστικό «Το ΠΑΣΟΚ στην κυβέρνηση, ο λαός στην εξουσία». Συνθήµατα που και αυτά είχαν γίνει αφίσες.

Τη λέξη «αλλαγή» πάντως τη χρησιµοποίησε και το Κοµµουνιστικό Κόµµα, στο σύνθηµα «Αλλαγή δεν γίνεται χωρίς το ΚΚΕ».

Η αντιπαράθεση

Από το 1985 άρχισε µια έντονη πολιτική αντιπαράθεση µεταξύ των δύο µεγάλων κοµµάτων, της Ν.∆. και του ΠΑΣΟΚ, καθώς αφενός άρχισαν να βγαίνουν στην επιφάνεια κάποια κυβερνητικά σκάνδαλα, αφετέρου είχε διαµορφωθεί ένα κλίµα ήττας των σοσιαλιστών. Προοίµιο της οποίας υπήρξε η περιφανής νίκη της Ν.∆. σε Αθήνα, Θεσσαλονίκη και Πειραιά, µε τους Εβερτ, Κούβελα και Ανδριανόπουλο.

Τα νεοδηµοκρατικά συνθήµατα -του κόµµατος πλέον ηγείτο ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης- είχαν να κάνουν και µε το… ύψος του νέου αρχηγού, εξού και τα «Ψηλέ, προχώρα, έφτασε η ώρα» και «Σεισµός, σεισµός, έρχεται ο Ψηλός». Πλέον, στις αφίσες ο Κων. Μητσοτάκης, θέλοντας να δείξει πόσα καλά στελέχη διαθέτει η Νέα ∆ηµοκρατία για να κυβερνήσει, περιβάλλεται από όλα τα βαριά ονόµατα του κόµµατος, όπως Εβερτ, Σαµαράς, Σουφλιάς, Ανδριανόπουλος κ.ά.

ΤΗ ΛΕΞΗ «ΑΛΛΑΓΗ» ΤΗ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΗΣΕ ΠΑΝΤΩΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΟ ΚΟΜΜΑ ΕΛΛΑ∆ΑΣ, ΤΟΝΙΖΟΝΤΑΣ ΠΩΣ «ΑΛΛΑΓΗ ∆ΕΝ ΓΙΝΕΤΑΙ ΧΩΡΙΣ ΤΟ ΚΚΕ»

Τα επόµενα χρόνια ήρθαν στην επιφάνεια µια σειρά σκανδάλων του ΠΑΣΟΚ, που και τον κόσµο προβληµάτισαν και τα υπόλοιπα κόµµατα τα έφεραν απέναντί του. Κατάληξη αυτών ήταν το έτος 1989 η αδυναµία της Ν.∆. να σχηµατίσει κυβέρνηση, παρά τα µεγάλα ποσοστά που έπαιρνε στις επαναλαµβανόµενες εκλογές, και τελικώς ο σχηµατισµός από αυτήν κυβέρνησης µε οριακή πλειοψηφία. Οι συνθήκες της εποχής σε βάρος του ΠΑΣΟΚ, που είχε κυβερνήσει µία οκταετία, µείωναν τη σηµασία των συνθηµάτων σε σχέση µε άλλες εποχές. Από την πλευρά του πληγωµένου κόµµατος της Χαριλάου Τρικούπη είχε επιχειρηθεί κάποιου είδους «αντίσταση» µε το σύνθηµα «Ο λαός δεν ξεχνά τι σηµαίνει ∆εξιά». Από την πλευρά της Ν.∆., πάλι, το σύνθηµα που είχαν οι αφίσες στους δρόµους παρέπεµπε σε µια άλλη µέρα, µε τη φράση «Καληµέρα, Ελλάδα».

Ενα άλλο σύνθηµα που προβαλλόταν από την Αριστερά, και συγκεκριµένα από τον Συνασπισµό της Αριστεράς και της Προόδου, και είχε µια γενικότερη έννοια, που κυριάρχησε κατά τα επόµενα χρόνια, ήταν το «Κάθαρση». Κάθαρση από τις σκιές σκανδάλων που κάλυπταν την κυβερνητική θητεία του ΠΑΣΟΚ.

Το 1993 είχαµε πρόωρες εκλογές, µε το ΠΑΣΟΚ να ανακάµπτει, καθώς η ασθένεια του Παπανδρέου έπαιξε και τον δικό της, ψυχολογικό ρόλο στο θυµικό του εκλογικού σώµατος. Στη συνέχεια, τις αφίσες, ως προβολή των πολιτικών µηνυµάτων των κοµµάτων -χωρίς βεβαίως αυτά να καταργηθούν τελείως- τις συναγωνίζονταν οι τηλεοπτικές µάχες, προεκλογικά, των πολιτικών αρχηγών. Ενώ και οι δηµοσκοπήσεις µπήκαν δυναµικά στην πολιτική ζωή, ανιχνεύοντας τις τάσεις της κοινωνίας και βεβαίως επηρεάζοντας την τακτική των κοµµάτων.

Εκσυγχρονισµός

Στις εκλογές του 1996 το ΠΑΣΟΚ είχε πλέον ηγέτη τον Κώστα Σηµίτη. Ηταν τότε που έκανε την εµφάνισή του το σύνθηµα «Εκσυγχρονισµός», που έµελλε τα επόµενα χρόνια να χαρακτηρίζει ως εκσυγχρονιστές -µε την καλή και την αρνητική έννοια, λόγω του σκανδάλου του Χρηµατιστηρίου κυρίως- όσους περιστοίχιζαν τον Κώστα Σηµίτη, αλλά και γενικώς όσους είχαν κάποιον ρόλο στις κυβερνήσεις του.

Με την είσοδο στον 21ο αιώνα, οι αφίσες υπήρχαν µεν, αλλά έφθιναν, καθώς τα µηνύµατα περνούσαν µέσω των τηλεµαχιών βουλευτών και πολιτικών αρχηγών. Στις αφίσες έµειναν κάποια συνθήµατα, όπως λ.χ. το «Νέο ξεκίνηµα», το οποίο ήταν το σύνθηµα που χρησιµοποίησε η Νέα ∆ηµοκρατία όταν πλέον αρχηγός της είχε εκλεγεί ο Κώστας Καραµανλής µετά την ήττα του κόµµατος στις εκλογές του 1996.

Τα επόµενα χρόνια, µηνύµατα και συνθήµατα δεν έµεναν στη µνήµη εύκολα, όπως στα χρόνια των πολιτικών αντιπαραθέσεων, στις οποίες οι αφίσες και οι προεκλογικές συγκεντρώσεις έπαιζαν τον δικό τους, καθοριστικό ρόλο. Ετσι, ως δείγµατα υπερβολής έχουν µείνει το «Λεφτά υπάρχουν» του Γιώργου Παπανδρέου και η κατάργηση των Μνηµονίων «µε έναν νόµο και ένα άρθρο» του Αλέξη Τσίπρα.

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 20/5/23