Για περισσότερες από δύο εβδοµάδες οι µάχες µαίνονται στο Ισραήλ, όµως οι πιο µαύρες σελίδες του πολέµου γράφονται στα ισραηλινά κιµπούτς. Στο γραφικό κιµπούτς Κφαρ Αζα, σύµφωνα µε αξιωµατούχους, έχασαν τη ζωή τους τουλάχιστον 1.000 άνθρωποι, ως επί το πλείστον άµαχοι που πυροβολήθηκαν στα σπίτια τους, στους δρόµους και σε ένα φεστιβάλ µουσικής, ενώ στο κιµπούτς Μπέερι βρέθηκαν ακόµη και ακρωτηριασµένα µωρά. Τι είναι όµως τα ισραηλινά κιµπούτς, που από παράδεισος µετατράπηκαν σε κόλαση; Το κιµπούτς είναι ένας τύπος οικισµού που ξεκίνησε στο Ισραήλ το 1909 (σχεδόν 40 χρόνια πριν από την ίδρυση του κράτους, το 1948), ενώ η ονοµασία του προέρχεται από την εβραϊκή λέξη «κβούτζα», δηλαδή «οµάδα». Το κάθε κιµπούτς είναι µία µοναδική και ξεχωριστή κοινωνία, αφιερωµένη στην αµοιβαία βοήθεια και την κοινωνική δικαιοσύνη, ένα κοινωνικοοικονοµικό σύστηµα που βασίζεται στην αρχή της κοινής ιδιοκτησίας, της ισότητας, της συνεργασίας και της εκπαίδευσης και στην εκπλήρωση της ιδέας «από τον καθένα ανάλογα µε τις δυνατότητές του, στον καθένα σύµφωνα µε τις ανάγκες του».

Η έρηµος που άνθισε πρώτη φορά

Το Ντεγκάνια, το πρώτο κιµπούτς, ιδρύθηκε σε µια έκταση που αποκτήθηκε από το Εβραϊκό Εθνικό Ταµείο. Οι ιδρυτές του Ντεγκάνια ήταν Εβραίοι πρωτοπόροι, κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη, που ήρθαν για να ανακτήσουν το έδαφος της αρχαίας πατρίδας τους, αλλά και για να σφυρηλατήσουν έναν νέο τρόπο ζωής. Ο δρόµος τους δεν ήταν εύκολος: εχθρικό περιβάλλον, απειρία, έλλειψη γεωργικής τεχνογνωσίας, έρηµη γη, λειψυδρία και έλλειψη κεφαλαίων ήταν κάποιες από τις δυσκολίες που αντιµετώπιζαν. Ξεπερνώντας όµως τα εµπόδια, κατάφεραν να αναπτύξουν ακµάζουσες κοινότητες που έπαιξαν κυρίαρχο ρόλο στην ίδρυση του κράτους. Με τα χρόνια, οι αγρότες έκαναν άγονες εκτάσεις να ανθίσουν, µε τις καλλιέργειες, τους οπωρώνες, τα πουλερικά, τα γαλακτοκοµικά, την ιχθυοκαλλιέργεια και -πιο πρόσφατα- τη βιολογική γεωργία να γίνονται οι βασικοί πυλώνες της οικονοµίας τους. Η κάθε οικιστική περιοχή περιλαµβάνει περιποιηµένα σπίτια και κήπους, παιδικούς σταθµούς και παιδικές χαρές για κάθε ηλικιακή οµάδα και κοινόχρηστες εγκαταστάσεις, όπως αµφιθέατρα, βιβλιοθήκες, πισίνες, γήπεδα τένις και άλλα. Περιµετρικά βρίσκονται αγροτικά χωράφια, οπωρώνες και λιµνούλες µε ψάρια. Για να µετακινηθούν στο κιµπούτς, οι άνθρωποι είτε περπατούν είτε κάνουν ποδήλατο, ενώ παρέχονται ηλεκτρικά καρότσια για άτοµα µε ειδικές ανάγκες και ηλικιωµένους. Το κάθε κιµπούτς λειτουργεί µε ένα ιδιαίτερο δηµοκρατικό πολίτευµα. Η γενική συνέλευση των µελών διαµορφώνει την πολιτική, εκλέγει αξιωµατούχους, εγκρίνει τον προϋπολογισµό της κοινότητας, λειτουργώντας ως όργανο λήψης αποφάσεων, αλλά και ως αρχή όπου τα µέλη µπορούν να εκφράσουν τις απόψεις τους.

Η ζωή σήµερα στα κιµπούτς

Τις δεκαετίες του ’50 και του ’60 τα κιµπούτς έγιναν πολύ δηµοφιλή και έξω από τη χώρα, ωστόσο από το τέλος της δεκαετίας του ’70 η οικονοµική κρίση και η εκλογή µιας δεξιάς κυβέρνησης στο Ισραήλ ανάγκασε τους νέους να εγκαταλείψουν τις κλειστές αυτές κοινωνίες και να προτιµήσουν τη ζωή στις πόλεις. Σήµερα, υπάρχουν περίπου 270 κιµπούτς διάσπαρτα στο Ισραήλ, µε περίπου 125.000 κατοίκους, αποτελώντας περίπου το 2,5% του πληθυσµού της χώρας. Οι άνθρωποι εργάζονται συλλογικά και όλα τα έσοδα που αποκοµίζουν πηγαίνουν σε κοινό ταµείο που χρησιµοποιείται για τη λειτουργία του κιµπούτς, τις επενδύσεις και τη διασφάλιση ότι όλοι υποστηρίζονται εξίσου. Οι γυναίκες συµµετέχουν ισότιµα στο εργατικό δυναµικό, µε διαθέσιµες θέσεις εργασίας σε όλα τα µέρη του κιµπούτς. Τα παιδιά κυκλοφορούν άφοβα και ελεύθερα και µεγαλώνουν γνωρίζοντας την αξία της εργασίας και πως ο καθένας πρέπει να εκτελεί τα καθήκοντα που του αναλογούν. Από το νηπιαγωγείο, το εκπαιδευτικό σύστηµα δίνει έµφαση στη συνεργασία και στην ανάληψη καθηκόντων. «Συχνά περιγράφεται ως η πιο αγνή µορφή κοµµουνισµού στον δυτικό κόσµο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο David Leach, καθηγητής στο Πανεπιστήµιο της Βικτόριας στον Καναδά. Τα κιµπούτς είναι αναπόσπαστο κοµµάτι της κοινωνίας και µάλιστα συνεισφέρουν ακόµη και σήµερα στο κράτος, επιτελώντας διάφορα εθνικά καθήκοντα. Πολλά από αυτά διοργανώνουν και πεντάµηνα µαθήµατα σπουδών για µετανάστες, τα οποία συνδυάζουν διδασκαλία της εβραϊκής γλώσσας, περιηγήσεις στη χώρα και διαλέξεις για διάφορες πτυχές της ισραηλινής ζωής, µε παράλληλη εργασία στο κιµπούτς. Οι συµµετέχοντες που αποφασίζουν να παραµείνουν στο κιµπούτς µπορούν να υποβάλουν αίτηση για ένταξη. Μερικά κιµπούτς συµµετέχουν σε ένα έργο στο οποίο δέχονται νέους από µειονεκτούσες οικογένειες για τα σχολικά τους χρόνια. Μερικοί από αυτούς τους νέους επιλέγουν να συνεχίσουν να ζουν στο κιµπούτς και να γίνουν µέλη. Υπάρχουν παρόµοιες κοινότητες µε τα κιµπούτς και εκτός Ισραήλ. Αυτές οι κοινότητες συχνά µοιράζονται παρόµοιες αξίες συνεργασίας, συλλογικής ιδιοκτησίας και κοινωνικής και οικονοµικής ισότητας. Τέτοιες είναι η κοινότητα Auroville στην Ινδία, η κοινότητα Findhorn στη Σκοτία, η κοινότητα Twin Oaks στη Βιρτζίνια των ΗΠΑ και η κοινότητα Damanhur στη Βόρεια Ιταλία.

*Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή της Κυριακής