Όποιος παρατήρησε τον προπονητή της ομάδας μπάσκετ του Παναθηναϊκού, Εργκίν Αταμάν, να βγαίνει από την πρεσβεία της Τουρκίας στην Αθήνα μετά τη συνάντηση του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, πρέπει να προσομοίασε το βλέμμα του με εκείνο του παιδιού που παίρνει το χριστουγεννιάτικο δώρο που ονειρευόταν ή συναντά το είδωλό του.

Η αμφισημία που συνοδεύει κάθε κίνηση του Ερντογάν είναι αξιοσημείωτη και τον καθιστά αυθύπαρκτα μια διχαστική προσωπικότητα, ακόμα κι αν λογίζεται ως βέβαιο ότι ο ίδιος δεν το επιδιώκει. Η σχέση του με τον αθλητισμό είναι ένα παράδειγμα, ακόμα κι αν αναγνωστεί η πιο ελαφριά μορφή της: το γήπεδο της Μπασακσεχίρ, ομάδας που αγαπά ο Πρόεδρος της Τουρκίας, ονομάζεται “Φατίχ Τερίμ” και εκείνο της Κασίμπασα, την οποία δεν υπάρχει κάποια ένδειξη ότι ο Ερντογάν συμπαθούσε, τουλάχιστον μέχρι την ονοματοδοσία, “Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν”.

Ωστόσο, οι αναγωγές της σχέσης του με το ποδόσφαιρο είναι παλαιές, συγκεκριμένα τη δεκαετία του ’70, όταν, αμούστακο παιδαρέλι (αλλά με την επιθυμία να γίνει μυστακοφόρος, άλλωστε συνάγεται ότι οι Τούρκοι θεωρούν το μουστάκι ως σύμβολο αρρενωπότητας και εξουσίας), ο Ερντογάν, ψηλός το δέμας, όργωνε τα γήπεδα της μεγάλης χώρας σε ερασιτεχνικό επίπεδο. Ήταν 15, ήδη ανήσυχος για τα κοινά, ασκούσε πολιτική, κάτι για το οποίο θα μείνει γνωστός τους επόμενους… αιώνες, ωστόσο το πάθος του ήταν το ποδόσφαιρο. Φέρεται ο πατέρας του να του έκοψε τα φτερά στα σύνορα εφηβείας και μετεφηβείας, όταν τον παρακίνησε (αν και έμοιαζε περισσότερο με διαταγή) να ασχοληθεί με τις θρησκευτικές επιστήμες και να αφήσει φανέλες και σορτσάκια κατά μέρος.

Ο Ερντογάν δεν ήταν εκείνο το παιδί που δεν έβρισκε την μπάλα με τις 42 και αν το παιχνίδι στράβωνε την έπαιρνε και πήγαινε στο σπίτι. Τουναντίον, υπήρξε στράικερ δύσκολα αναχαιτίσιμος, τουλάχιστον σε ερασιτεχνικό επίπεδο, ενώ η καριέρα του, αν γίνεται να αποκληθεί έτσι, υπήρξε ιδιαιτέρως προσοδοφόρος: πέντε τίτλοι με την İETT (την ομάδα των Τραμ και των τούνελ), την τρίτη και τελευταία ομάδα της βραχύβιας καριέρας του. Ο Ερντογάν, που ξεκίνησε από την Εροκσπόρ πριν, με τις ευλογίες της τελευταίας, μετακινηθεί στην Κιαμλιάτι, υπήρξε θρύλος της İETT, έμεινε εκεί επτά χρόνια και έγινε, φυσικά, το καμάρι του συλλόγου. Ο ίδιος περιέγραψε ότι η πρώτη μπάλα που κλώτσησε ήταν χαρτιά τα οποία τα παιδιά έκαναν κουβάρι, ενώ φυσικά τα γήπεδα που έπαιζε δεν είχαν γρασίδι, με αποτέλεσμα οι μώλωπες να βρίσκονται στην ημερήσια διάταξη και το ρίσκο για σοβαρό τραυματισμό να είναι υψηλό.

Το πρόβλημα για τον Ερντογάν ήταν ότι, ενώ η μητέρα του έπλενε και σιδέρωνε δίχως να παραπονιέται τον αθλητικό εξοπλισμό του, ο πατέρας του του ζήτησε να δώσει το βάρος του στις σπουδές. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας ομολόγησε ότι αργότερα, και αφού είχε “καεί” πια το όνειρο, έμαθε ο πατέρας του πως έπαιζε σε ομάδα. Ο ίδιος είναι υπέρμαχος του… multitasking, αφού το 2017 είχε δηλώσει πως “παροτρύνουμε τα παιδιά στην Τουρκία να σπουδάζουν και να συνεχίζουν τον αθλητισμό”.

Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν: Η Μπασακσεχίρ που αγάπησε και η Φενέρμπαχτσε από τις… μεγάλες

Οι θαυμαστές του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που αν ο αριθμός αλιευθεί από τους ψηφοφόρους του εικάζονται σε εκατοντάδες χιλιάδες, ου μην και εκατομμύρια (ο αριθμός που τον ψήφισε τη δεύτερη Κυριακή των προεδρικών εκλογών στην Τουρκία, στις 28 Μαΐου 2023, ήταν 27.834.589), τις τελευταίες αγωνιστικές της Super Lig πρέπει να ένιωσαν ικανοποίηση, παρ’ ότι η σεζόν σημαδεύτηκε από τη δίμηνη καραντίνα. Στις 26 Ιουλίου και μετά το πέρας της τελευταίας αγωνιστικής, η Μπασακσεχίρ, ομάδα της καρδιάς του Προέδρου της Τουρκίας, γεννημένου στη συνοικία Μπεγιόγκλου, ήταν η πρωταθλήτρια. Η ομάδα που μπήκε σφήνα στο τρίπολο, της Φενέρμπαχτσε, της Μπεσίκτας και της Γαλατάσαραϊ, ένα τρόπον τινά ΠΟΚ, το οποίο από το 1984 έως και το 2019 είχε κατακτήσει όλα τα πρωταθλήματα πλην εκείνου το 2010, που πήγε στην Μπούρσα σπορ. Ο Ερντογάν έχει φωτογραφηθεί με φανέλα προς τιμή του και το επώνυμό του και το νούμερο 12 στην πλάτη, ως ο 12ος παίκτης της ομάδας. Το νούμερο, ύστερα από φιλικό που σημείωσε χατ τρικ, αποσύρθηκε.



Ο ίδιος ήταν από τους πρώτους επισήμους που εξέφρασε τα συχαρίκια του με τηλεγράφημα, ούτως ή άλλως είναι σεσημασμένος ως υποστηρικτής του συλλόγου, αλλά και… στέλεχος. Αυτό είναι αναπόδεικτο, ωστόσο η φωτογραφία του Προέδρου της Τουρκίας υπάρχει στο λόμπι μέσα στο γήπεδο της Μπασακσεχίρ, ενώ συνδέεται με κουμπαριά με τον πρόεδρο του κλαμπ, Γκοκσέλ Γκιουμουσντάγκ. Οι φανατικοί της ομάδας, η οποία φοράει τα πορτοκαλί και μπλε του Κόμματος Δικαιοσύνης και Προόδου του οποίου ηγείται ο Ερντογάν, έχουν την ονομασία 1453, παρ’ όλα αυτά στους κόλπους των φανατικών και με βάση τη μαρτυρία “δεν υπάρχουν πολιτικά φρονήματα” και “όταν είμαστε στο γήπεδο, είμαστε όλοι μαζί, ανεξαρτήτως των πιστεύω μας”.

Για να πικάρουν την Μπασακσεχίρ, ωστόσο, οι αντίπαλοι οπαδοί την φωνάζουν Erdogan FC. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας, φυσικά, έχει πολλούς αντιπάλους, ενώ δεν τον ενδιαφέρει μόνο το ποδόσφαιρο, αλλά και το μπάσκετ, εξάλλου ο πρώτος πολίτης της χώρας φέρεται ως υποστηρικτής της Φενέρμπαχτσε, ενώ παίζει σποραδικά μπάσκετ ακόμα και τώρα με το φίλο του, Χινταγέτ Τούρκογλου. Από αυτήν την υποστήριξη, εξάλλου, ξετυλίχθηκε το κουβάρι της ιστορίας που έκανε έξαλλο τον Εργκίν Αταμάν, προπονητή του Παναθηναϊκού στο μπάσκετ, ο οποίος το πρωί της Πέμπτης συναντήθηκε με τον Ερντογάν στην Πρεσβεία της Τουρκίας στην Αθήνα. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ, ο Αταμάν, όταν ρωτήθηκε από τον Ερντογάν για το λόγο που προτίμησε τον Παναθηναϊκό, απάντησε, αστεϊζόμενος, “για να νικήσει επιτέλους τη Φενέρμπαχτσε”, παρ’ όλα αυτά διέψευσε μετά βδελυγμίας ότι η κουβέντα στην ημίωρη συνάντησε ειπώθηκε και διέρρηξε τα ιμάτιά του ότι θα κινηθεί νομικά εναντίον του δημοσιογράφου και της εφημερίδας που διοχέτευσε την πληροφορία.



Πάντως, μία σκηνή που έχει όντως γίνει, είναι η… πρότασή του να παίξει ο Ερντογάν στην Αναντολού Εφές. Διημείφθη στο Προεδρικό Μέγαρο στην Άγκυρα, όταν μέλη του τεχνικού τιμ και παίκτες της Εφές το επισκέφτηκαν το 2021, μετά το θρίαμβό τους στη Euroleague. Ο Ερντογάν ρώτησε τον Αταμάν αν η ομάδα θα μείνει η ίδια και ο παιχνιδιάρης τότε 55χρονος προπονητής απάντησε ότι “ίσως δεν συνεχίσει ο Μίτσιτς”, ενώ ρώτησε τον Ερντογάν αν ξέρει κάποιον για να του προτείνει. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας έπιασε το υπονοούμενο και ξεράθηκε στα γέλια, πάντως είναι δεδομένο ότι πρόκειται για έναν άκρως ενημερωμένο πρώτο πολίτη σε ό,τι αφορά τα σπορ στη χώρα του.


Οι αθλητές στη μαύρη λίστα του Ερντογάν

Οι τακτικές του Ερντογάν σε ό,τι αφορά την πολιτική που ασκεί στην Τουρκία συμπίπτουν με μια εποχή που οι αθλητές νιώθουν ότι έχουν υποχρέωση να λένε τη γνώμη τους. Είναι πολλοί εκείνοι που δεν εκφράζουν, αλλά υπάρχουν και οι… δακτυλοδεικτούμενοι του Ερντογάν, οι εξόριστοι και αυτοεξόριστοι, που καταζητούνται. Οι περιπτώσεις των Ένες Καντέρ και Χακάν Σουκούρ είναι οι πλέον ενδεικτικές.

Ο πρώτος, ο οποίος φέρεται να καταζητείται με αμοιβή τα 500.000 δολάρια, ή τουλάχιστον αυτό ισχυρίστηκε τον Φεβρουάριο του 2023, κατηγορείται μέχρι και για συμμετοχή στο πραξικόπημα το καλοκαίρι του 2016, ενώ, ζώντας στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει τη στάμπα του γκιουλενιστή, δηλαδή του Φετουλάχ Γκιουλέν, ο οποίος θεωρείται ο υποκινητής του πραξικοπήματος. Λίγο πριν το Ευρωμπάσκετ του 2015, ο ομοσπονδιακός προπονητής, δηλαδή ο… Εργκίν Αταμάν, εξαίρεσε τον Καντέρ επειδή “δεν έχει απολογηθεί στους συμπαίκτες του για παλαιότερα συμβάντα”, ενώ σύμφωνα με τον ίδιο τον 31χρονο, ο οποίος βιοποριζόταν παίζοντας στο NBA, ενδεχόμενη επιστροφή του στην Τουρκία θα σηματοδοτούσε σύλληψη, φυλάκιση και δολοφονία, χωρίς να εξαιρεί τη δηλητηρίαση.




Ο Καντέρ, που προσέθεσε το Freedom (μετάφραση Ελευθερία) στο επώνυμό του, δεν έχει ομάδα, αλλά λειτουργεί ως… αντιερντογανικός πρέσβης, τον αποκαλεί “δικτάτορα” όπου σταθεί και όπου βρεθεί, ενώ τον Μάιο έφτασε στην Ελλάδα, όπου συναντήθηκε με τον αρχηγό του ΠΑΣΟΚ, Νίκο Ανδρουλάκη, και μίλησε σε διάφορα Μέσα, απευθύνοντας έκκληση στη Δύση να μην παίζει “το βρόμικο παιχνίδι του δικτάτορα Ερντογάν”, επειδή “είναι επικίνδυνο”.

Ο Καντέρ δεν είναι ο μόνος με bold γράμματα στο excel του Ερντογάν. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας υπήρχε εποχή που έδινε συγχαρητήρια στον εθνικό ήρωα Χακάν Σουκούρ, τον επιθετικό της εθνικής ομάδας που πλασαρίστηκε τρίτη στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 2002 σε Ιαπωνία και Κορέα και που βρίσκεται στα βιβλία των ρεκόρ για το πιο γρήγορο γκολ στην Ιστορία της διοργάνωσης, στο 4-2 της Τουρκίας στο μικρό τελικό με την Κορέα.


Ο Σουκούρ είναι επίσης στις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς το 2016 επίσης κατηγορήθηκε από τον Ερντογάν ότι συμμετείχε στο πραξικόπημα. Ο Σουκούρ, που ακόμη λαμβάνει αστυνομική προστασία, έδωσε προ τριετίας συνέντευξη στη γερμανική εφημερίδα “Die Welt”, όπου δήλωσε ότι “ο Ερντογάν πήρε τα πάντα από μένα: το δικαίωμα στην ελευθερία, το δικαίωμα στην εξήγηση, το δικαίωμα στη δουλειά”. Η εφημερίδα “έντυσε” τη συνέντευξη με τον επικό τίτλο “Εθνικός ήρωας, δημόσιος εχθρός, οδηγός της Uber”, ορμώμενη από την ιδιότητα του Σουκούρ στις ΗΠΑ, αφού εργάζεται ως οδηγός ταξί. Πλέον, στα 51 του, έχει χάσει τις ελπίδες του να γυρίσει πίσω.

Οι “εχθροί” του Ερντογάν δεν ζουν, φυσικά, στην Τουρκία. Ο ποδοσφαιριστής Ντενίς Νάκι, Τούρκος με ρίζες από το Κιργκιστάν, που γεννήθηκε στο Ντούρεν της Γερμανίας, το 2017 τιμωρήθηκε με φυλάκιση 18 μηνών στην Τουρκία, όπου έπαιζε στην Γκεντσλερμπιλιγκί, για “διάδοση τρομοκρατικής προπαγάνδας”, μέσω της υποστήριξης του στο Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν. Ο Νάκι έπαιζε πάντα στη Γερμανία και έφυγε από την τουρκική ομάδα επειδή, κατά τα λεγόμενά του, έπεσε θύμα ρατσισμού. Το 2018, μετά τις καταγγελίες του άρτι αποχωρήσαντα της εθνικής Γερμανίας Μεσούτ Οζίλ για ρατσιστικό εκφοβισμό, ο Νάκι απάντησε ότι “φυσικά υπάρχει ρατσισμός στη Γερμανία, αλλά αν ο Οζίλ θέλει να μιλήσει για αυτόν, πρέπει να κοιτάξει προς την Τουρκία”. Ο Γερμανός κοίταξε όντως προς την Τουρκία, όχι όμως για να διακρίνει ρατσισμό αλλά, για να συναντηθεί με τον Ερντογάν και να ποζάρει περιχαρής μαζί του. Από την άλλη, ο Νάκι δεν ήταν καθόλου περιχαρής όταν το αυτοκίνητό του πυροβολήθηκε σε αυτοκινητόδρομο Α4 της Γερμανίας περίπου την ίδια εποχή, ενώ τόνισε στο Euronews πως αν ποτέ επέστρεφε στην Τουρκία, θα συλλαμβανόταν.


Τελευταίος, αλλά όχι έσχατος, είναι ο Ουνσάλ Αρίκ, ο Τουρκογερμανός πυγμάχος από το Πάρσμπεργκ. Στα 43 του, πια, ο Αρίκ, παγκόσμιος πρωταθλητής της AWBU το 2016, βγήκε στο… αντάρτικο τον επόμενο χρόνο, κατηγορώντας τον Ερντογάν για την αναδιάρθρωση του Συντάγματος. Ο Αρίκ μπήκε σε αγώνα με tshirt που αναγραφόταν η φράση “Η χώρα ανήκει στον Ατατούρκ, όχι στον Ταγίπ”, με σαφή αναφορά στον ιδρυτή της Τουρκικής Δημοκρατίας, που το 2023 έκλεισε έναν αιώνα.

Ο Αρίκ έχει αποκληθεί “προδότης” από τους συμπατριώτες του υποστηρικτές του Ερντογάν, ενώ τόσο στο Κρόιτσμπεργκ όσο και στο Βερολίνο περπατά με προστασία. Επιπλέον, εξέδωσε ένα τραγούδι ραπ στο οποίο κριτικάρει τον Ερντογάν, ενώ τονίζει ότι στην περίπτωση που επιστρέψει στην Τουρκία θα γινόταν να τιμωρηθεί με 15 χρόνια φυλάκιση. Το 2020 κατήγγειλε πίεση από τις Αρχές στα μέλη της οικογένειάς του που μένουν στην Τουρκία.