Η θυσία του Ιησού Χριστού και η προδοσία του Ιούδα αποτελούν θεμελιώδη στοιχεία της χριστιανικής πίστης. Εκτός από τη θεολογική ερμηνεία, η ιστορία εγείρει και πρακτικά ερωτήματα, όπως ποιο ήταν το δέντρο στο οποίο κρεμάστηκε ο Ιούδας.

Πολλές ερμηνείες έχουν προταθεί, με τις δύο επικρατέστερες να εστιάζουν σε δύο διαφορετικά είδη: τη συκιά (Ficus carica) και την κουτσουπιά (Cercis siliquastrum).

Η κουτσουπιά ή κερκίδα (Cercis siliquastrum), γνωστή και ως δέντρο του Ιούδα ή μαμουκαλιά, είναι φυλλοβόλο δέντρο της Μεσογείου και αυτοφυές της ελληνικής χλωρίδας.

Πάντως τα κλαδιά του πανέμορφου δέντρου που εντυπωσιάζει με το μωβ-ρόδινο χρώμα του δύσκολο να κρατήσουν το σώμα ανθρώπου.…

Ο τρόπος θανάτου του Ιούδα

Α. Η διήγηση του Ματθαίου (Υπόμνημα Π.Ν Τρεμπέλα)

Ματθ. 27,5 καὶ ῥίψας τὰ ἀργύρια(1) ἐν τῷ ναῷ(2) ἀνεχώρησε, καὶ ἀπελθὼν ἀπήγξατο(3) (Και αφού έριψεν τα αργύρια στον ναόν, έφυγε και επήγε και εκρεμάσθη).

(1) «Κατανοήστε (οι φιλάργυροι) τι έπαθε εκείνος· πώς και τα χρήματα έχασε και την αμαρτία διέπραξε· πώς και τη φιλαργυρία δεν απόλαυσε και την ψυχή του έχασε. Διότι τέτοια είναι η τυραννία της φιλαργυρίας. Ούτε το αργύριο χάρηκε, ούτε την παρούσα ζωή, ούτε τη μέλλουσα· αλλά τα έχασε όλα μαζί, και αφού πήρε πονηρή δόξα από αυτούς τους ίδιους, έτσι απαγχονίστηκε» (Χ).

(2) Ναός κυριολεκτικά σημαίνει θυσιαστήριο. Μπορεί όμως να σημαίνει και τα κτίσματα γύρω από το θυσιαστήριο (L). Ήταν λοιπόν ο Ιούδας τότε στο ιερό, μαζί με τους αρχιερείς και τους πρεσβυτέρους (b).

(3) «Διότι δεν άντεξε τη συνείδησή του να τον μαστιγώνει» (Χ). Η ίδια φράση χρησιμοποιείται στο Β΄ Βασ. ιζ 23 από τους Ο΄ και για τον Αχιτόφελ (b), τον φίλο προδότη του Δαβίδ. «Το ότι μεν ομολόγησε δημόσια την αμαρτία ενώπιον όλων και το ότι έριξε τα αργύρια είναι δείγματα μεταμέλειας· το ότι όμως απαγχονίστηκε είναι δείγμα απόγνωσης. Διότι αναγνώρισε μεν το κακό και μεταμελήθηκε και το ομολόγησε δημόσια· δεν ζήτησε όμως συγγνώμη από αυτόν που μπορούσε να δώσει αυτήν… Έπρεπε λοιπόν να καταφύγει στον ανεξίκακο· αυτός όμως κατέφυγε μάλλον στο θάνατο για να απαλλαχτεί γρηγορότερα από την αξιοκατάκριτη και επώδυνη ζωή» (Ζ).

«Επειδή δεν άντεχε τους ελέγχους που θα αντιμετώπιζε ύστερα, βγάζει τον εαυτό του από τη ζωή» (Θφ).

«Εσύ όμως πρόσεξε, σε παρακαλώ, ότι η αλήθεια λάμπει από παντού, και με αυτά που οι εχθροί του Χριστού κάνουν και παθαίνουν. Διότι και αυτό το ίδιο το τέλος του προδότη ράβει τα στόματα εκείνων που καταδίκασαν το Χριστό και δεν τους επιτρέπει να έχουν ούτε το παραμικρό ίχνος δικαιολογίας» (Χ).

Ως προς την συμφωνία της αφήγησης του Ματθαίου με τις πληροφορίες στο Πράξεις α 18, σημειώνουμε, ότι ο μεν Ματθαίος αναφέρει το είδος του θανάτου του Ιούδα, ενώ οι Πράξεις τον τρόπο με τον οποίο πέθανε αυτός (ο).

Ματθ. 27,6 οἱ δὲ ἀρχιερεῖς λαβόντες τὰ ἀργύρια εἶπον· οὐκ ἔξεστι(1) βαλεῖν αὐτὰ εἰς τὸν κορβανᾶν(2), ἐπεὶ τιμὴ αἵματός(3) ἐστι(4). (Οι δε αρχιερείς επήραν τα αργύρια και είπαν• “δεν επιτρέπεται να τα βάλωμε στο ταμείον του ναού, διότι είναι τιμή αίματος, το οποίον μετ' ολίγον θα χυθή”).

(1) Ο κορβανάς θα βεβηλωνόταν εάν ριχνόταν σε αυτόν δώρο από ακάθαρτη προέλευση σύμφωνα με το Δευτερον. κγ 19 (L). Σωστά κρίνουν. Όφειλαν όμως να προχωρήσουν και παραπέρα και να εξετάσουν εάν η διαγωγή τους στην υπόθεση αυτή δεν ήταν περισσότερο αξιόμεμπτη ενώπιον του δίκαιου και άγιου Θεού. Και εδώ παρουσιάζονταν να διυλίζουν τον κώνωπα και να καταπίνουν την κάμηλο (ο).

(2) Ή «Κορβανάς ήταν το θησαυροφυλάκιο του ναού, το δωροδοχείο. Νομίζω ότι είναι αυτό που λεγόταν γαζοφυλάκιο» (Ζ). Ή είναι Αραμαϊκός τρόπος έκφρασης. Χρησιμοποιείται στο Ιωσήπου Ιουδ. Πόλ. 2,9,4 «τον ιερό θησαυρό, που ονομάζεται κορβανάς»= κατ’ εξοχήν αυτά που προσφέρονταν (a). Μάλλον η πρώτη εκδοχή πιο επιτυχής.

(3) «Πληρωμή φόνου» (Ζ). Αμοιβή για φόνο που έγινε (g).

(4) «Είδες και πάλι εδώ, ότι κατακρίνονται από τη συνείδησή τους; Διότι επειδή γνώριζαν, ότι είχαν αγοράσει τον φόνο, δεν έβαλαν στον κορβανά, αλλά αγόρασαν τον αγρό του κεραμέως για να θάβουν τους ξένους» (Χ).

Ματθ. 27,7 συμβούλιον δὲ λαβόντες(1) ἠγόρασαν ἐξ αὐτῶν τὸν ἀγρὸν(2) τοῦ κεραμέως(3) εἰς ταφὴν τοῖς ξένοις(4)· (Αφού δε έκαμαν συμβούλιον ηγόρασαν με αυτά τον αγρόν του κεραμιδά, ως τόπον ταφής των ξένων).

(1) «Ούτε κάνουν αυτό έτσι απλά, αλλά αφού έκαναν συμβούλιο, και παντού ενεργούν έτσι, ώστε κανείς να μην είναι αθώος του τολμήματος, αλλά να είναι όλοι υπεύθυνοι» (Χ).

(2) Το άρθρο δηλώνει, ότι ο αγρός ήταν πασίγνωστος ως τέτοιος (b).

(3) Ίσως κάποιος κεραμιδάς χρησιμοποίησε αυτόν για εξαγωγή αργίλλου κατάλληλου για την εργασία του (b). Ή, ιδιοκτήτης του ήταν κάποιος κεραμιδάς (δ).

(4) Των εθνικών; Δεν βλέπει κάποιος όμως γιατί το συνέδριο θα απασχολούνταν με την ταφή των μη Ιουδαίων η οποία αφορούσε μάλλον την ρωμαϊκή εξουσία. Μάλλον πρόκειται για τους μη ντόπιους Ιουδαίους, οι οποίοι πέθαιναν ως ταξιδιώτες διαβαίνοντας από τα Ιεροσόλυμα (L), για τους παρεπιδημούντες στα Ιεροσόλυμα Ιουδαίους και τους προσήλυτους, για τους οποίους απέμενε το συνέδριο να φροντίσει (δ).

Β. Η διήγηση του Λουκά, (Υπόμνημα Π.Ν Τρεμπέλα)

Πράξεις 1,18 οὗτος μὲν οὖν(1) ἐκτήσατο(2) χωρίον(3) ἐκ μισθοῦ τῆς ἀδικίας(4), καὶ πρηνὴς γενόμενος(5) ἐλάκησε(6) μέσος, καὶ ἐξεχύθη πάντα τὰ σπλάγχνα(7) αὐτοῦ· (Αυτός μεν, λοιπόν, απέκτησε με τα χρήματα της προδοσίας του κάποιο χωράφι. Και όταν εκρεμάσθη, έπεσε πρηνής κάτω στο χώμα, διερράγη στο μέσον του σώματός του και εχύθηκαν έξω όλα τα σπλάγχνα του).

(1) Το μὲν οὖν με ανακολουθία όπως πολύ συχνά (β)

(2) «Το απέκτησε δεν το είπε αναφέροντάς το στον Ιούδα· διότι δεν αγόρασε αυτός το χωράφι, αλλά οι ιερείς, από τα αργύρια που έριξε αυτός στο ναό· επειδή όμως αυτά ήταν μισθός της προδοσίας του Ιούδα, σε εκείνον λογαριάζεται και η κτήση» (Ο). «Διότι αυτός που πλήρωσε το τίμημα, έστω και αν είναι άλλοι αυτοί που αγόρασαν, αυτός λογαριάζεται ως κύριος» (Θφ). Δεν είναι αναγκαίο ο Ιούδας να υπήρξε ο αγοραστής, αρκεί ότι ο αγρός αγοράστηκε με τα χρήματά του (j). Ο αγρός αγοράστηκε ως συνέπεια της προδοσίας και με το χρήμα που κερδήθηκε με την προδοσία αυτή (h). Εκφράζονται όμως τα σχετικά με την αγοραπωλησία αυτή πολύ πετυχημένα για εξευτελισμό και γελοιοποίηση της πρόθεσης του Ιούδα, να πλουτίσει με την προδοσία του που αμείφθηκε. Φαντάστηκε ότι θα εξασφάλιζε στον εαυτό του αγρό, όπως άλλοτε και ο Γιεζεί με το ψεύδος του προς τον Νεεμάν τον Σύρο φαντάστηκε, ότι θα αποκτούσε πολύτιμα δώρα εν αγνοία του κυρίου του (Δ΄Βασ. ε 26). Αλλά όπως ο Γιεζεί κληρονόμησε τότε την λέπρα, έτσι και ο Ιούδας τώρα με τα χρήματα της προδοσίας απέκτησε αγρό, ο οποίος χρησίμευσε ως νεκροταφείο για τους ξένους και όχι για τους εγκατεστημένους στην Ιερουσαλήμ.

(3) Όπως και στα Ματθ. κστ 36, Μάρκ. ιδ 32,Ιω. δ 5,Πράξ. δ 34,ε 3 σημαίνει αγρός, γήπεδο (G).

(4) Ή, λιγότερο πιθανή ερμηνεία, αντί να πει: από τον άδικο μισθό· Εβραϊκός τρόπος σύνταξης (β). Ή, πιο σωστά, από τον μισθό για την αδικία του, από τον μισθό, τον οποίο έλαβε για την άδικη πράξη της προδοσίας. «Είναι πολλές οι αδικίες, αλλά από αυτήν τίποτα πιο άδικο δεν έγινε ποτέ. Επομένως ήταν αδικία το πράγμα» (Χ).

(5) Έπεσε με το στήθος με το πρόσωπο στραμμένο προς το έδαφος. «Λέγοντας τα ιερά ευαγγέλια ότι χρησιμοποίησε κρεμάλα (Ματθ. κζ 5), δεν έχουν καμία διαφωνία· διότι έγιναν και τα δύο, αφού έσπασε το σχοινί, από το οποίο φτιάχτηκε η κρεμάλα, και έτσι έπεσε με το πρόσωπο στη γη και έπαθε διάρρηξη στο μέσο» (Ο). Η αφήγηση του Ματθαίου και των Πράξεων δεν αντιφάσκουν. Παρουσιάζουν απλώς διαδοχικές καταστάσεις ενός και του ίδιου γεγονότος (j). «Δεν πέθανε στην κρεμάλα ο Ιούδας, αλλά επέζησε πέφτοντας κάτω πριν ακόμη πνιγεί… και αυτό σαφέστερα το εξιστορεί ο Παπίας ο μαθητής του Ιωάννη στο τέταρτο βιβλίο της εξηγήσεως των λόγων του Κυρίου» (Απ). Ο Ματθαίος δεν λέει ότι ο Ιούδας, αφού κρεμάστηκε, δεν έπεσε στο έδαφος και δεν άνοιξε στη μέση· ούτε και ο Λουκάς λέει ότι ο Ιούδας δεν κρέμασε τον εαυτό του πριν πέσει στο έδαφος. Αντιθέτως πρέπει να σημειωθεί, ότι η εξιστόρηση του Λουκά είναι τελείως απότομη και προϋποθέτει κάποια προηγούμενη ιστορία. Από την άποψη αυτή η αφήγηση αυτή αντί να δημιουργεί αντίφαση επιβεβαιώνει την άλλη αφήγηση (h). Σωστά λοιπόν ήδη ο Ευσέβιος (στα σχόλια στον Ματθαίο) συμβίβασε την αφήγηση του Ματθαίου με αυτήν του Λουκά· αφού κόπηκε το σχοινί ο Ιούδας έπεσε στο έδαφος (β).

(6) Από το ρήμα λάσκω=με θόρυβο παθαίνω διάρρηξη (G). Ο Ησύχιος ερμηνεύει το έλακε με το ψόφησε (b). Από τις λέξεις που λέγονται μοναδική φορά. Συναντιέται και στους κλασικούς με την έννοια του τρίζω. Θα μπορούσε να προέρχεται και από τον δωρικό ενεστώτα λακέω (j). Εάν ο σατανάς κυριεύοντας τον οργανισμό ανένοχου παιδιού σπάραξε αυτό και του δημιούργησε τέτοια κατάσταση, ώστε «έγινε σαν νεκρός, ώστε πολλοί να λένε ότι πέθανε» (Μάρκ. θ 26), καθόλου παράδοξο, όταν απέκτησε πλήρη κατοχή του Ιούδα, εάν οδήγησε αυτόν στην αγχόνη και έπειτα ενώ αυτός σπάραζε έριξε αυτόν στο έδαφος και έσχισε την κοιλιά του, για να χυθούν έξω από εκεί τα σπλάγχνα του. Τέτοιο είναι το κατάντημα αυτών που έρχονται σε γνωριμία και σχέση με το Χριστό και τελικά στρέφουν προς αυτόν τα νώτα και προδίδουν αυτόν.

(7) Προηγουμένως αυτός ο ίδιος είχε αποβάλει τα σπλάγχνα της συμπάθειας. Και σύμφωνα με το Ψαλμ. ρη 18 ντύθηκε την κατάρα σαν ρούχο και εισχώρησε στο εσωτερικό του, όπως το νερό που πίνει εισδύει στα έγκατα και εντόσθιά του (b).

(Υπομνήματα Π.Ν. Τρεμπέλα στο κατά Ματθαίουν και στις Πράξεις Αποστόλων, μετάφραση πατήρ Νικόλαος Πουλάδας)