«Ορκίζομαι εις το της Θείας Μεταλήψεως φοβερόν Μυστήριον ότι θα υστερηθώ της Αγίας Κοινωνίας εις την τελευταία μου εκείνην ώρα, εάν δεν εκτελέσω απάσας τας υποσχέσεις τας οποίας έδωσα ενώπιον της εικόνος του Κυρίου μας Ιησού Χριστού».

Αυτό τον όρκο έδωσαν στα μέσα Μαρτίου του 1821 οι νεαροί Ιερολοχίτες του Αλέξανδρου Υψηλάντη, η πρώτη οργανωμένη στρατιωτική μονάδα της Επανάστασης του 1821, στη Φωξάνη της Μολδοβλαχίας. Και τον κράτησαν μέχρι τέλους.

Φεβρουάριος 1821. «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος» έγραφε η επαναστατική προκήρυξη του Γενικού Επιτρόπου της Αρχής της Φιλικής Εταιρείας, πρίγκιπα Αλέξανδρου Υψηλάντη, όταν πέρασε τον ποταμό Προύθο και ύψωσε τη σημαία της Επανάστασης στο Ιάσιο της Μολδοβλαχίας, γράφοντας την πρώτη επαναστατική σελίδα του 1821.

Από τις πρώτες μέρες που ο Υψηλάντης εγκαταστάθηκε στις παραδουνάβιες ηγεμονίες το μήνυμα έφτασε στα πανεπιστήμια και στις σχολές της Ευρώπης. Οι φοιτητικές ομάδες  περίμεναν από καιρό την ώρα της εξέγερσης. Δεκάδες εθελοντές φοιτητές προσέτρεξαν.

Ο Ιερός Λόχος ιδρύθηκε από τον Αλέξανδρο Υψηλάντη στις 9 Μαρτίου του 1821 και ήταν το πιο ενθουσιώδες και αγνό κομμάτι του στρατεύματος. Αποτελούνταν από περίπου 700 ηρωικούς νεαρούς εθελοντές Έλληνες σπουδαστές του εξωτερικού και των ελληνικών παροικιών της Μολδοβλαχίας και της Οδησσού. Ο Υψηλάντης πίστευε ότι θα μπορούσαν να αποτελέσουν την ψυχή του στρατού του. Για αυτό τους έδωσε το όνομα της φοβερής φάλαγγας των Θηβαίων.

Επικεφαλής του Ιερού Λόχου ο αδελφός του Αλέξανδρου Υψηλάντη, Νικόλαος, και υπασπιστής ο Αθανάσιος Τσακάλωφ, συνιδρυτής της Φιλικής Εταιρείας. Διοικητής ο Γεώργιος Κατακουζηνός.

Οι Ιερολοχίτες με τις λέξεις «Ελευθερία ή Θάνατος» στο μαύρο κράνος τους και το έμβλημα της νεκροκεφαλής με δύο χιαστί οστά, σύμβολο της νίκης πάνω στον θάνατο, ήταν άπειροι στον αγώνα.

Πρώτη μεγάλη μάχη που επέλεξε να δώσει ο Υψηλάντης ήταν στην κωμόπολη του Δραγατσανίου. Εκεί ήταν εγκατεστημένη ισχυρή φρουρά με ιππικό των Τούρκων.

Στις 7 Ιουνίου του 1821, μετά από τριήμερη δύσκολη πορεία κάτω από αντίξοες καιρικές συνθήκες, ο Ιερός Λόχος έφτασε απέναντι από το Δραγατσάνι, όπου και στρατοπέδευσε.

Η μοιραία κίνηση έγινε όταν ο χιλίαρχος Βασίλειος Καραβίας κινήθηκε αυτόνομα με 800 ιππείς κατά των οχυρωμένων Τούρκων στη μονή Σερμπανεστίου, όπου δέχτηκε πυκνά πυρά.

Ο Ιερός Λόχος έσπευσε προς βοήθεια με 375 αξιωματικούς και οπλίτες. Μέχρι να φτάσουν, οι ιππείς του Καραβία υποχώρησαν και οι Ιερολοχίτες έμειναν ακάλυπτοι στη μέση του κάμπου. Πριν να σχηματίσουν τετράγωνα, το τουρκικό ιππικό με αρχηγό τον Καρά Φέιζ επιτέθηκε και τους χώρισε στα δύο. Η μάχη ήταν σκληρή και αιματηρή. Οι απειροπόλεμοι νεαροί Έλληνες της διασποράς στάθηκαν μπροστά στον θάνατο σε μια άνιση μάχη και έγραψαν μια ένδοξη σελίδα στη Νεοελληνική Ιστορία.

Πάνω από 200 στρατιώτες έπεσαν νεκροί, ενώ 37 Ιερολοχίτες αιχμαλωτίστηκαν και στάλθηκαν στο Βουκουρέστι και από εκεί στην Κωνσταντινούπολη, όπου αποκεφαλίστηκαν.

Ο γενναίος οπλαρχηγός Γεωργάκης Ολύμπιος έφτασε καθυστερημένα στο πεδίο της μάχης και πρόλαβε να σώσει 170 Ιερολοχίτες και τη σημαία του Λόχου από το σημείο όπου είχε πέσει ο σημαιοφόρος. Ο Ιερός Λόχος διαλύθηκε και η επανάσταση στις παραδουνάβιες ηγεμονίες έσβησε.

Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης κατέφυγε στο Ρίμνικο, όπου συνέταξε την τελευταία διαταγή του στις 8 Ιουνίου 1821 , με την οποία στιγμάτισε την προδοσία του πολιτικού και στρατιωτικού του επιτελείου και εξήρε την αυτοθυσία του Ιερού Λόχου: «Σεις δε σκιαί των γνησίων Ελλήνων και του Ιερού Λόχου, όσοι προδοθέντες επέσατε θύματα δια την ευδαιμονίαν της πατρίδος, δεχτήτε δι’ εμού τας ευχαριστήσεις των ομογενών σας! Με χαρακτήρες φλογερούς είνε εγκεχαραγμένα εις τα φίλτρα της καρδίας μου, τα ονόματα εκείνων όσοι μέχρι τέλους μ’ έδειξαν πίστιν και ειλικρίνειαν. Η ενθύμησίς των θα είναι πάντοτε το μόνον δροσιστικόν ποτό της ψυχής μου».