Τα άγνωστα ελληνικά ''διαµάντια'' του Βρετανικού Μουσείου - Σε 17 αίθουσες εκτίθενται αρχαιότητες made in Greece

∆εν είναι µόνο τα Γλυπτά του Παρθενώνα, αλλά κι ένα «άγνωστο», XXL κοµµάτι των εκθεσιακών χώρων του Βρετανικού Μουσείου (το οποίο τραβάει τα φλας στη λονδρέζικη οδό Great Russell) που «φωνάζει» Ελλάδα. Πρόκειται για «διαµάντια» made in Greece, που οι επικεφαλής του δεν κρύβουν· αντιθέτως, τα «µπουστάρουν», τα διαφηµίζουν δεόντως. Από την έρευνα της «Κυριακάτικης Απογευµατινής» εξάγεται ότι ένα τεράστιο µέρος των εσόδων του Βρετανικού Μουσείου -το οποίο «σκανάραµε»- οφείλεται στην Ελλάδα. ∆εν εστιάσαµε αποκλειστικά στην αίθουσα 18, όπου πρυτανεύουν τα Γλυπτά του Παρθενώνα, που η Τουρκία δεν αναγνωρίζει ότι πωλήθηκαν στον Ελγιν, ένα απρόσµενο, κολοσσιαίο αβαντάζ για την Ελλάδα στο σερί των διαπραγµατεύσεων για την επάνοδο των Γλυπτών στα πάτρια εδάφη, αλλά και σε ακόµη 16 αίθουσες όπου εντοπίζουµε ελληνικές αρχαιότητες. Πώς κατέληξαν εκεί; Αυτό είναι άλλη ιστορία, πολύκλαδη· που επιδέχεται πολλαπλές αναγνώσεις. Και µεταφράσεις.

Άρωµα Ελλάδας σε όλο το Βρετανικό Μουσείο

Αναλυτικότερα, στην αίθουσα 6 βρίσκουµε αντικείµενα από την Πρώιµη Ελλάδα (Early Greece) και στην αίθουσα 12 µινωικά και µυκηναϊκά ευρήµατα (από την The Arthur I Fleischman Gallery). Εκεί αντικρίζουµε, επιπροσθέτως, αρχαιότητες από τη Ρόδο και τις Κυκλάδες, όπως και κεραµικά από την Κύπρο. Χρονολογούνται, δε, µέχρι και από την Εποχή του Χαλκού. Στην αίθουσα 13 διακρίνουµε αρχαιότητες από την Ελλάδα που χρονολογούνται ανάµεσα σε 1050-520 π.Χ. και στην αίθουσα 14 αρχαιοελληνικά βάζα. Αρχαιότητες από την Αθήνα και τη Λυκία (βρίσκεται στο νοτιοδυτικό άκρο της Μικράς Ασίας, στη σηµερινή Τουρκία, στο δυτικό τµήµα της Αττάλειας) είναι τοποθετηµένες στην αίθουσα 15, ενώ στην επόµενη, τη 16, εντοπίζει κάποιος οµολογουµένως εντυπωσιακά γλυπτά, που, όπως διασαφηνίζεται στον ιστότοπο του Βρετανικού Μουσείου, προέρχονται από τις Βάσσες· είναι αρχαιολογικός χώρος στην Οιχαλία της Μεσσηνίας, που αποτελούσε µέρος της αρχαίας Αρκαδίας, κοντά στο χωριό Σκληρός, δυτικά της Μεγαλόπολης.

Το δε Μνηµείο των Νηρηίδων στέκεται επιβλητικό στην αίθουσα 17: από τη Λυκία της Μικράς Ασίας, αποτελεί έργο Ελλήνων τεχνιτών, που κατέληξε στο Βρετανικό Μουσείο και έχει τη δική του, ξεχωριστή ιστορία. Στην Ξάνθο της Λυκίας, την κρητική αποικία που ίδρυσε ο Σαρπηδόνας, αδελφός του Μίνωα, βρέθηκαν τα λείψανα του ταφικού µνηµείου, που χρονολογείται στα 390-380 π.Χ. και πιθανολογείται ότι είναι του τοπικού ηγεµόνα Αρµπίνα. Γνωστό ως Μνηµείο των Νηρηίδων -από τα αγάλµατα των θαλάσσιων νυµφών που βρίσκει κανείς τοποθετηµένα εκεί-, πρόκειται για µαρµάρινο οικοδόµηµα µε τη µορφή ιωνικού ναού, που υψώνεται σε ένα ψηλό πόδιο. Η µπροστινή όψη του λοιπόν «φιλοξενείται» στο Βρετανικό Μουσείο και είναι ένα από τα ωραιότερα εκθέµατά του.

Στην αίθουσα 18, από την άλλη, προβάλλουν τα «καµάρια» του Μουσείου: τα εκπάγλου κάλλους «επίµαχα» Γλυπτά του Παρθενώνα, που φιγουράρουν και στο εξώφυλλο: κοσµούν το cover του ιστότοπου του Βρετανικού Μουσείου, προφανώς ως τα κορυφαία του εκθέµατα. Στην αίθουσα 19 εντοπίζουµε αρχαιότητες από την Αθήνα, και σε αυτήν µε τον αριθµό 20, από την Ελλάδα και, ξανά, από τη Λυκία, που χρονολογούνται στα 400-325 π.Χ. Στην αίθουσα 21 βλέπουµε το µεγαλόπρεπο Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, στην αµέσως επόµενη, την 22, τον φαντεζί κόσµο του Μεγάλου Αλεξάνδρου και στην 23 ελληνικά και ρωµαϊκά γλυπτά. Στην αίθουσα 77 τα αρχιτεκτονικά αριστουργήµατα από αρχαία Ελλάδα και Ρώµη χρονολογούνται στα 560 π.Χ.-300 µ.Χ. Ενώ στην αίθουσα 69 βρίσκει κανείς ευρήµατα από την Αρχαία Ελλάδα -εδώ και από τη Ρώµη, κάτι που καθιστά σαφές το Μουσείο. Στην 72 φιγουράρουν υπέροχα κοµµάτια από την Αρχαία Κύπρο (από την γκαλερί A.G. Leventis, ελληνοκυπριακής υπόστασης) και, τέλος, στην αίθουσα 73 εκθέµατα από Ελληνες στην Ιταλία, της Magna Grecia (Μεγάλη Ελλάδα).

Γλυπτά του Παρθενώνα: Ο ρόλος-κλειδί τής γείτονος και οι σύµµαχοι

Στην «Απογευµατινή» της 3ης Ιουνίου γράφαµε για το ασφυκτικό «πρεσάρισµα» της UNESCO στη Μεγάλη Βρετανία για «παράδοση» των Γλυπτών του Παρθενώνα στην Ελλάδα. Να σηµειωθεί, επίσης, ότι το κλίµα των εξελίξεων είχε προαναγγείλει η εφηµερίδα «Παραπολιτικά» το περασµένο Σάββατο (1 Ιουνίου). Πώς προβλέπουν οι ειδικοί να καταστεί αυτό δυνατό; Εχοντας ανάµεσα στα κράτη-«συµµάχους» της χώρας µας και την Τουρκία, που προασπίζει σθεναρά την επάνοδο των Γλυπτών στην Ελλάδα, αλλά και µε την επικείµενη αλλαγή κυβέρνησης στη Μεγάλη Βρετανία, το όλο πρότζεκτ «επιστροφή» διευκολύνεται. Στην 24η Σύνοδο της ∆ιακυβερνητικής Επιτροπής, η συντριπτική πλειονότητα των κρατών-µελών της Επιτροπής και κράτηπαρατηρητές ζήτησαν εµφατικά από το Ηνωµένο Βασίλειο να επιστρέψει τα κλεµµένα Γλυπτά στην Ελλάδα. Η Σύνοδος πραγµατοποιήθηκε ειδικά για την Επιστροφή των Πολιτιστικών Αγαθών στις Χώρες Προέλευσης (ICPRCP) και, όπως αναµενόταν, κορυφαίο θέµα αποτέλεσαν τα ελληνικά Γλυπτά.

Η αντιπροσωπεία µας παρουσίασε εµπεριστατωµένα τις θέσεις της, επικαλούµενη και µαρτυρίες περιηγητών και λογίων της εποχής του Ελγιν, τεκµηριώνοντας τη βίαιη απόσπασή τους από το µνηµείο. Ενώ η Τουρκία ξεκαθάρισε πως δεν αναγνωρίζει το φιρµάνι πώλησης των Γλυπτών στον λόρδο Ελγιν. Μια κίνηση µατ, αναπάντεχη, που καταρρίπτει κάθε επιχειρηµατολογία από την πλευρά της Μεγάλης Βρετανίας. ∆ιά στόµατος της επικεφαλής του Τµήµατος Καταπολέµησης της Παράνοµης ∆ιακίνησης Αρχαιοτήτων της Τουρκίας στην UNESCO, επιβεβαιώθηκε η ελληνική θέση για την ανυπαρξία φιρµανιού (διάταγµα) που δήθεν νοµιµοποιούσε την πώληση των Γλυπτών, όπως υποστηρίζει η Αγγλία. Αφού χαιρέτισε την ελληνική αντιπροσωπεία για την αναλυτική και τεκµηριωµένη παρουσίαση της υπόθεσης επιστροφής των Γλυπτών -η οποία, όπως επεσήµανε, τρέχει εδώ και 40 χρόνια-, πήρε θέση στο πλευρό της Ελλάδας, λέγοντας: «Ως επικεφαλής της µονάδας Καταπολέµησης της Παράνοµης ∆ιακίνησης Πολιτιστικής Κληρονοµιάς στην Τουρκία δεν γνωρίζουµε κανένα έγγραφο που να νοµιµοποιεί αυτή την αγορά από το τότε αποικιοκρατικό Ηνωµένο Βασίλειο».

«Είχε άδεια να πάρει µόνο εκµαγεία»

«∆εν υπάρχει περιθώριο να συζητήσουµε για οποιαδήποτε νοµιµοποίηση, ακόµη και σύµφωνα µε το ∆ίκαιο της εποχής. Ανυποµονούµε να γιορτάσουµε την επιστροφή των Γλυπτών του Παρθενώνα, καθώς πιστεύουµε ότι θα σηµατοδοτήσει την αλλαγή συµπεριφοράς προς την κατεύθυνση της προστασίας της πολιτιστικής κληρονοµιάς και θα είναι το ισχυρότερο µήνυµα που έχει δοθεί παγκοσµίως. Γι’ αυτό, µείνετε δυνατοί», είπε δίχως περιστροφές η αρχαιολόγος Ζεϊνέπ Μποζ, απευθυνόµενη στην ελληνική αντιπροσωπεία και στην Επιτροπή. Πασάς είχε δώσει άδεια να πάρει εκµαγεία, όχι να αφαιρέσει τα Γλυπτά από τον Παρθενώνα.

Τα Γλυπτά του Παρθενώνα, που εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο, αποτελούν περίπου το 50% του συνόλου του γλυπτού διακόσµου του Παρθενώνα που σώζεται σήµερα - στην Αθήνα βλέπουµε το άλλο 45%. Ενώ, σύµφωνα µε την ελληνική επιχειρηµατολογία, τα Γλυπτά (σ.σ. το µνηµείο χτίστηκε τον 5ο αιώνα π.Χ.) δεν είναι αυθύπαρκτα έργα τέχνης, όπως υπερτόνισε η ελληνική πλευρά. Κι έσπευσε να καλέσει το Ηνωµένο Βασίλειο, που τελεί πρώτη φορά µέλος της ∆ιακυβερνητικής Επιτροπής, να συµµορφωθεί µε τις συστάσεις και αποφάσεις της UNESCO. «Σύµµαχοί» µας, πέρα από την Τουρκία, είναι οι Ιταλία, Τσεχία, Ρωσία, Λιβύη, Ιράκ, Ινδία, Χιλή, Βενεζουέλα, Παναµάς, Γουατεµάλα, Γκαµπόν, Ζάµπια, Αίγυπτος, αλλά και πολλά κράτη-παρατηρητές, όπως Παλαιστίνη, Νικαράγουα, Ονδούρα, Βραζιλία. Ολα τα παραπάνω κράτη υποστήριξαν ζωηρά τις ελληνικές θέσεις.

Η αγγλική νοµοθεσία και ο βασιλιάς

Οι αρµόδιοι Βρετανοί, ωστόσο, επέµειναν στις πάγιες θέσεις της κυβέρνησης για το θέµα, επαναλαµβάνοντας ότι το ισχύον νοµοθετικό πλαίσιο απαγορεύει την επιστροφή των Γλυπτών στην Ελλάδα, ξεκαθαρίζοντας ότι δεν υπάρχει πρόθεση αλλαγής νόµου. Υπάρχει όµως ακόµα ένας παράγοντας, που θα µπορούσε να παίξει ρόλο-κλειδί στην «επανένωση» των Γλυπτών. Αυτός, όπως υποστηρίζει ο Ελληνοµαλτέζος -και µε βρετανικές καταβολές- σύµβουλος της Βουλής των Λόρδων, Ιωάννης Χουντής Ντε Φάµπρι, είναι ο βασιλιάς Κάρολος. Εδώ, πρέπει να προσθέσουµε ότι, για να τοποθετηθεί επίσηµα ο Κάρολος, απαγορεύεται... διά νόµου και ροπάλου. Ωστόσο, οι ιδιαίτερες σχέσεις του µε την Ελλάδα κάνει και τον κ. Ντε Φάµπρι να πιστεύει ότι η πλάστιγγα γέρνει προς την πλευρά της χώρας µας. «Οι ιδιαίτερες σχέσεις του από παλιά µε την Ελλάδα και οι αγαστές σχέσεις του µε τον Ελληνα πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη -έχουν συναντηθεί αρκετές φορές, ενώ τον έχει προσκαλέσει στο εξοχικό του στη Σκοτία, το Dumfries House, κάτι που δεν συνηθίζει µε άλλους ηγέτες- θεωρώ πως είναι στοιχεία που αποδεικνύουν πως πρόκειται για σύµµαχο της Ελλάδας στο ζήτηµα των Γλυπτών». Μιλώντας µας, θα επισηµάνει εκ νέου «το λάθος του Ρίσι Σούνακ να ακυρώσει τη συνάντηση µε τον Ελληνα πρωθυπουργό». Οµως, η νέα κυβέρνηση -και εδώ να σηµειώσουµε ότι αναµένεται βατερλό του Σούνακ την 4η Ιουλίου, που θα πραγµατοποιηθούν οι εκλογές στη Μεγάλη Βρετανία- αναµένεται να αλλάξει υπέρ µας το σκηνικό. «Εµµένω στην άποψή µου ότι πριν από τις εκλογές στη Βρετανία δεν θα δούµε εξελίξεις. Η κρατούσα πιθανότητα είναι του δανείου για 3, 5 ή 15 έτη, σύµφωνα µε τη βρετανική νοµοθεσία, από κοινού µε την αναγνώριση, εκ µέρους της Ελλάδας, της βρετανικής κυριότητας επί των αρχαιοτήτων. Φυσικά, σε τέτοια περίπτωση θα κάνουµε λόγο για συµβιβασµό, επώδυνο µάλλον -όπως κάθε συµβιβασµός-, αλλά µε ορισµένα πρακτικά αποτελέσµατα, δηλαδή των επανένωση των Γλυπτών. Αν παρατηρήσετε, ο Ελληνας πρωθυπουργός κάνει λόγο για επανένωση, όχι για ‘‘επιστροφή’’ - ο δεύτερος όρος ενέχει µια µονιµότητα».

Αυτό βέβαια δεν συνεπάγεται πως µε το pushing από τις άλλες χώρες δεν µπορεί να αλλάξει. Οι εξελίξεις αναµένονται ραγδαίες. Και το σηµαντικότερο: υπέρ της Ελλάδας.

*Δημοσιεύθηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή»