Κύπρος: 50 χρόνια από το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου - Η εντολή Ιωαννίδη, ο Αττίλας 2 και οι συνέπειες

Στις 15 Ιουλίου του 1974, µε εντολή του στρατιωτικού καθεστώτος των Αθηνών, υπό τον Ιωαννίδη, ο οποίος είχε ήδη ανατρέψει το καθεστώς του Παπαδόπουλου, εκδηλώθηκε πραξικόπηµα στην Κύπρο που είχε στόχο την ανατροπή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου -ακόµη και τη δολοφονία του. Άλλωστε, τον Οκτώβριο του 1973, πριν δηλαδή το σε βάρος του πραξικόπηµα, είχε προηγηθεί δολοφονική απόπειρα κατά του Μακαρίου.

∆ήθεν «πατριωτικός στόχος» του πραξικοπήµατος ήταν η υποτιθέµενη ένωση της Κύπρου µε την Ελλάδα, καθώς θεωρούνταν ο Μακάριος εµπόδιο για την ένωση αυτή! Πρόθυµες δυνάµεις για την ανατροπή του Μακαρίου, οι οποίες ενεπλάκησαν στο πραξικόπηµα, ήταν η Εθνική Φρουρά, η Ελληνική ∆ύναµη Κύπρου -η γνωστή ΕΛ∆ΥΚ-, η οποία είχε ενισχυθεί και µε χουντικά στοιχεία, και η ΕΟΚΑ Β', που είχε επανασυσταθεί από τον Γρίβα κατά το πρότυπο της πρώτης οργάνωσής του, που µε το ψευδώνυµο ∆ιγενής είχε ηγηθεί της ΕΟΚΑ στον απελευθερωτικό αγώνα των Κυπρίων εναντίον των Αγγλων.



Μάλιστα, λίγες µέρες πριν από το σε βάρος του πραξικόπηµα ο Μακάριος είχε συγκεκριµένες πληροφορίες για τον ρόλο που µε εντολή της χούντας των Αθηνών επρόκειτο να παίξει η Εθνική Φρουρά. Και για τους λόγους αυτούς είχε ζητήσει να φύγουν οι Ελληνες αξιωµατικοί της Φρουράς, διότι ευλόγως υποπτευόταν, µε αφορµή τις πληροφορίες που είχαν περιέλθει στην κατοχή του, ότι οι αξιωµατικοί αυτοί ελέγχονταν από τη στρατιωτική χούντα των Αθηνών, η οποία διέκειτο δυσµενώς απέναντί του και θα έκανε οτιδήποτε για να τον εξουδετερώσει. Οπως και συνέβη.

To διάγγελµα

Παρά την εκδήλωση του πραξικοπήµατος και την προσπάθεια των πραξικοπηµατιών να συλλάβουν τον Μακάριο, αυτός είχε κατορθώσει να διαφύγει. Πρώτος σταθµός διαφυγής ήταν η Πάφος, µέσω του όρους Τρόοδος. Από την Πάφο και έναν τοπικό ραδιοφωνικό σταθµό είχε απευθύνει µήνυµα προς τον κυπριακό λαό, προκειµένου να διαψεύσει τις σκοπίµως διακινούµενες πληροφορίες περί θανάτου του, τις οποίες συνεχώς αναµετέδιδε το ελεγχόµενο από τους πραξικοπηµατίες ΡΙΚ. Στο διάγγελµα αυτό έλεγε ο Μακάριος τα εξής:

«Ελληνικέ κυπριακέ λαέ, Γνώριµη είναι η φωνή που ακούεις. Γνωρίζεις ποίος σου οµιλεί. Είµαι ο Μακάριος. Είµαι εκείνος τον οποίον συ εξέλεξες διά να είναι ηγέτης σου. ∆εν είµαι νεκρός, όπως η χούντα των Αθηνών και οι εδώ εκπρόσωποί της θα ήθελαν. Είµαι ζωντανός. Και είµαι µαζί σου, συναγωνιστής και σηµαιοφόρος εις τον κοινόν αγώνα...».

Βεβαίως, για τεχνικούς λόγους το µήνυµα δεν ακουγόταν ευκρινώς, όµως ραδιοφωνικοί σταθµοί του Ισραήλ, που είχαν ισχυρούς δέκτες, είχαν κατορθώσει να λάβουν το µήνυµα του Αρχιεπισκόπου, οπότε άρχισαν να το αναµεταδίδουν. Και έτσι πληροφορήθηκε η Αθήνα αλλά και η λοιπή Ευρώπη ότι ο Μακάριος, παρά το σε βάρος του πραξικόπηµα, ήταν ζωντανός.

Μετά το διάγγελµα ο Μακάριος µετέβη από την Πάφο στη Μάλτα και από εκεί στο Λονδίνο. Ο τελικός προορισµός του ήταν η Νέα Υόρκη, προκειµένου να καταγγείλει στο Συµβούλιο Ασφαλείας την ευθύνη της ελληνικής χούντας για το πραξικόπηµα, αλλά και για το ότι το πραξικόπηµα αυτό εναντίον του υπήρξε η δικαιολογία για την εν συνεχεία -πέντε µέρες µετά- εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο.

Εν τω µεταξύ, ως πρόεδρος της Κύπρου στη θέση του Μακαρίου είχε τοποθετηθεί ο Νίκος Σαµψών, ο οποίος βεβαίως έµεινε στη θέση του προέδρου µόνο για οκτώ µέρες, καθώς παραιτήθηκε διαβλέποντας την εξέλιξη των γεγονότων σε Κύπρο αλλά και Ελλάδα, όπου σηµειώθηκε πολιτειακή µεταβολή µε την κατάρρευση της χούντας και την έλευση του Κωνσταντίνου Καραµανλή από το Παρίσι.

Η συνέπεια

Πράγµατι, µία από τις εξελίξεις ήταν η δεύτερη εισβολή στην Κύπρο µε την ονοµασία «Αττίλας 2» που έλαβε χώρα τον Αύγουστο και που είχε συνέπεια:

Α) Την κατάληψη διά των όπλων του βόρειου τµήµατος της Κύπρου από τους Τούρκους.

Βεβαίως, το Συµβούλιο Ασφαλείας, µετά τις σαφείς καταγγελίες και του Μακαρίου, εξέδωσε το γνωστό 353 Ψήφισµα, το οποίο, πέραν της κατάπαυσης των εχθροπραξιών, απαιτούσε και την αποχώρηση των τουρκικών στρατιωτικών δυνάµεων από την Κύπρο. Το Ψήφισµα αυτό ο Τούρκος τότε πρωθυπουργός, ο επονοµαζόµενος και πρωθυπουργός της εισβολής, Μπουλέντ Ετζεβίτ, όχι απλώς το έγραψε στα παλαιότερα των υποδηµάτων του, αλλά τον Αύγουστο του ιδίου έτους σηµειώθηκε η δεύτερη τουρκική εισβολή, σε µία προσπάθεια να επεκταθεί η εδαφική κατάληψη και να δηµιουργηθούν τετελεσµένα, από τα οποία, πενήντα χρόνια µετά, δεν µπορεί να απεγκλωβιστεί η Κύπρος και να επανέλθει το status quo στην προ της τουρκικής εισβολής κατάσταση...



Β) Την απόφαση Καραµανλή να εγκαταλείψει, προσωρινά τουλάχιστον, η Ελλάδα, σε ένδειξη διαµαρτυρίας για την απάθεια των δυτικών δυνάµεων στην εισβολή, το στρατιωτικό σκέλος του ΝΑΤΟ.

Στη σχετική κυβερνητική ανακοίνωση για την αποχώρηση αναφέρονταν τα εξής: «Ο πρωθυπουργός Κ. Καραµανλής έδωσε εντολή όπως αι ελληνικαί Ενοπλοι ∆υνάµεις αποσυρθούν από την Συµµαχία του ΝΑΤΟ... Το ΝΑΤΟ αποδείχθηκε ανίκανο να παρεµποδίσει την Τουρκία από την εξαπόλυση επίθεσης κατά της Κύπρου... Το ΝΑΤΟ δεν έχει εποµένως λόγο υπάρξεως και δεν µπορεί να εκπληρώνει τον λόγο για τον οποίον συνεστήθη, αφού δεν µπορεί να αποτρέψει τον πόλεµο µεταξύ δύο µελών του... Η Ελλάς θα παραµείνει µέλος της Συµµαχίας µόνον ως προς το πολιτικό σκέλος αυτής...».



Πάντως, όσον αφορά ειδικότερα την αναφορά Καραµανλή περί αδυναµίας του ΝΑΤΟ να αποτρέψει τον πόλεµο µεταξύ δύο µελών του, θα πρέπει να επισηµανθεί ότι ο Καραµανλής µήνες µετά είχε εκµυστηρευθεί σε συνεργάτες του ότι όταν πληροφορήθηκε τη νέα τουρκική επίθεση στην Κύπρο, που είχε την ονοµασία «Αττίλας 2», η πρώτη του σκέψη ήταν να αντιδράσει στην Κύπρο στρατιωτικά. Όµως τον απέτρεψαν οι αρχηγοί των Επιτελείων για διαφόρους στρατιωτικούς λόγους (σ.σ. που ενδεχοµένως να είχαν να κάνουν µε την κατάσταση στην οποία είχαν αφήσει οι πραξικοπηµατίες Απριλιανοί τις Ενοπλες ∆υνάµεις). Γι’ αυτό και ο Καραµανλής αποφάσισε ως αντίδραση την απόσυρση της χώρας από το στρατιωτικό σκέλος της Ατλαντικής Συµµαχίας.

Δημοσιεύτηκε στην Κυριακάτικη Απογευματινή