Πενήντα χρόνια από την τουρκική εισβολή στην Κύπρο - Επιχείρηση "Νίκη": Η "αποστολή αυτοκτονίας" και τα θανάσιµα λάθη

Στις 21 Ιουλίου 1974 και ενώ ήδη βρισκόταν σε εξέλιξη η τουρκική εισβολή στην Κύπρο, η αιφνιδιασμένη κυβέρνηση-µαριονέτα στην Αθήνα, υπό τον «πρωθυπουργό» Αδαµάντιο Ανδρουτσόπουλο είχε κηρύξει επιστράτευση, η οποία, όπως αποδείχθηκε αργότερα, κατέληξε σε φιάσκο καθώς φάνηκε η τραγική κατάσταση στην οποία βρισκόταν ο ελληνικός στρατός. 

Κωδικό όνοµα αποστολής: «Νίκη».

Εκείνες τις ώρες η «κυβέρνηση» Ανδρουτσόπουλου έδωσε εντολή για ενίσχυση των δυνάμεων της Κύπρου. Η ελληνική πλευρά εκτιµούσε ότι οι Τούρκοι θα πιάνονταν στον ύπνο, ενώ ο σχεδιασµός της επιχείρησης προέβλεπε την αεροµεταφορά της Α’ Μοίρας Καταδροµών κατά τη διάρκεια της νύχτας στην Κύπρο. Συγκεκριµένα, θα έφταναν στο νησί πετώντας σε χαµηλό ύψος, χωρίς συνοδεία µαχητικών, και, αφού θα γινόταν η απόβαση, στη συνέχεια θα επέστρεφαν στη Σούδα. Το κωδικό όνομα που δόθηκε στην αποστολή ήταν «Νίκη».

Το συγκεκριµένο σχέδιο ήταν τέτοιο που ο ξένος Τύπος το αποκάλεσε «αποστολή αυτοκτονίας». Η προετοιµασία έγινε στην αεροπορική βάση της Σούδας, στην Κρήτη, και περιλάµβανε 20 αεροσκάφη Nord 250 1D Noratlas και 10 αεροσκάφη C-47 Dakota. Τα µεταγωγικά ανήκαν στην 354η Μοίρα Μεταφορών «Πήγασος» και τα 10 αεροσκάφη Dakota στην 355η Μοίρα Μεταφορών, µε έδρα την 112η Πτέρυγα Μάχης στην Ελευσίνα.

Τα αεροσκάφη θα µετέφεραν και θα αποβίβαζαν στο αεροδρόµιο της Λευκωσίας την Α’ Μοίρα Καταδροµών µε τον πλήρη οπλισµό της, αποτελούµενη από Ελληνες καταδροµείς. Μάλιστα, λόγω της επιφυλακής των προηγούµενων ηµερών, τα περισσότερα αεροσκάφη βρίσκονταν σε διάφορες µονάδες ανά την Ελλάδα.


Ετσι, το βράδυ της 21ης Ιουλίου ξεκίνησε η αποστολή. Μάλιστα υπήρχε ο περιορισµός ότι η αποστολή έπρεπε να ολοκληρωθεί τα µεσάνυχτα, ωστόσο µόνο τα 15 από τα 20 απογειώθηκαν σε αυτό το χρονικό περιθώριο. Τα υπόλοιπα παρέµειναν στη Σούδα. Αµέσως µετά την απογείωση από τη Σούδα, δόθηκε σήµα από το Κέντρο Επιχειρήσεων προς το ΓΕΕΦ Λευκωσίας µε τη φράση «έρχονται τα 15 πορτοκάλια». Το «Νίκη 13», µε πλήρωµα τους Β. Νικολάου, Γ. Χατζηδάκη, Α. Κλεφτογιάννη και Β. Γκορέζη, δεν έφτασε ποτέ στην Κύπρο, µιας και προσγειώθηκε στη Ρόδο.

Οι προσγειώσεις στο αεροδρόµιο της Λευκωσίας ξεκίνησαν στη 01.52 της 22ας Ιουλίου. Πρώτο προσγειώθηκε το «Νίκη 2», ακολούθησε το «Νίκη 1», ωστόσο το Αρχηγείο Ενόπλων ∆υνάµεων άργησε να ενηµερώσει για την επιχείρηση του ΓΕΕΦ Λευκωσίας, µε αποτέλεσµα τα αντιαεροπορικά εκτός του αεροδροµίου να µην προλάβουν να ενηµερωθούν. Αυτό είχε ως αποτέλεσµα οι Κύπριοι να νοµίζουν ότι επρόκειτο για εχθρικά αεροσκάφη. Ετσι, άνοιξαν πυρ εναντίον τους. Το «Νίκη 4», που ετοιµαζόταν να προσγειωθεί, τυλίχθηκε στις φλόγες και συνετρίβη 3 χλµ. µακριά από τον διάδροµο προσγείωσης.


Ακολούθησε η οµαλή προσγείωση του «Νίκη 7», ενώ το «Νίκη 3», λόγω βλάβης στον έναν κινητήρα, έφυγε από το ίχνος πτήσης του «Νίκη 4» και τελευταίο προσγειώθηκε το «Νίκη 7». Το «Νίκη 6» δέχθηκε τα πυρά των Κυπρίων και σχεδόν χωρίς µηχανές, χάρη στις προσπάθειες των πιλότων, κατάφερε να προσγειωθεί. Από ελληνοκυπριακά πυρά εβλήθη και το «Νίκη 12», µε τους πιλότους να το προσγειώνουν χωρίς ανθρώπινες απώλειες. Τα υπόλοιπααεροσκάφη κατάφεραν και αυτά να προσγειωθούν µε λιγότερες ζηµιές.

Λίγο αργότερα, στον λόφο της Μακεδονίτισσας άρχισαν να βγαίνουν πυκνοί καπνοί και όλοι κατάλαβαν ότι είχε συντριβεί το «Νίκη 4». Τελευταίο προσγειώθηκε το «Νίκη 15». Το «Νίκη 13», όπως προαναφέρθηκε, που αντιµετώπισε προβλήµατα στην πτήση από τη Σούδα προς τη Λευκωσία, αφού παρεξέκλινε της πορείας του και έφτασε ανάµεσα σε Κύπρο και Τουρκία, κατάφερε να προσγειωθεί στη Ρόδο.

Το «Νίκη 14» έφτασε αφού είχε πλέον ξηµερώσει και δεν προσγειώθηκε καθόλου, ακολούθησε εντολές και επέστρεψε στις 07.30 στο Καστέλι, όπου ανεφοδιάστηκε και επέστρεψε στη Σούδα. Το τελευταίο, «Νίκη 15», απογειώθηκε από τη Λευκωσία στις 04.02 και επέστρεψε στη Σούδα στις 07.40.

Η επιστροφή

Οσα αεροσκάφη µπορούσαν να πετάξουν απογειώθηκαν για την επιστροφή στην Ελλάδα παίρνοντας µαζί τα πληρώµατα των αεροσκαφών «Νίκη 3» και «Νίκη 6», τα οποία είχαν βληθεί στους κινητήρες. Το πλήρωµα του αεροσκάφους «Νίκη 12», που είχε χτυπηθεί στον αριστερό κινητήρα και είχε τεθεί εκτός λειτουργίας, δεν µπόρεσε να επιβιβαστεί σε κάποιο από τα Noratlas που επέστρεφαν.

Ο συγκυβερνήτης του «Νίκη 12», επισµηναγός ∆ηµήτριος Χατζηπαναγιώτης, και ο µηχανικός, ανθυπασπιστής Ιωάννης Κοµνιανός, έλαβαν διαταγή από το ΓΕΕΦ να καταστρέψουν τα τρία αεροσκάφη που είχαν µείνει στο Αεροδρόµιο της Λευκωσίας, καίγοντάς τα. Το πλήρωµα του «Νίκη 12» επέστρεψε στην Ελλάδα έπειτα από δέκα ηµέρες µε το πλοίο «Σαπφώ».


Από το «Νίκη 4» κατάφερε να επιζήσει µόνο ένας καταδροµέας και έχασαν τη ζωή τους 30 επιβαίνοντες καταδροµείς, ενώ από το «Νίκη 6» σκοτώθηκαν δύο καταδροµείς και τραυµατίστηκαν ακόµα εννέα.

Από τη δύναµη των 318 ανδρών της Α’ Μοίρας Καταδροµών 278 παρέµειναν στην Κύπρο και πολέµησαν. Στις 5 Οκτωβρίου 2016 πραγµατοποιήθηκε τελετή υποδοχής των που επέβαιναν στο «Νίκη 4». Τέλος, τα οστά 15 εκ των καταδροµέων που επέβαιναν στο «Νίκη 4» ενταφιάστηκαν στις 5 Ιουλίου του 2017 στο στρατιωτικό κοιµητήριο στον Τύµβο της Μακεδονίτισσας, στη Λευκωσία, καθώς δεν κατέστη δυνατή η ταυτοποίησή τους.

* Δημοσιεύθηκε στην Απογευματινή της Κυριακής