50 χρόνια µετά την εισβολή στην Κύπρο, η "Απογευµατινή" θυµάται: Πρωτοσέλιδα εποχής από το Ιστορικό Αρχείο της θυµίζουν στους αναγνώστες τα γεγονότα και τις ώρες αγωνίας

Eιλικρίνεια, δηµοσιογραφική ουδετερότητα και υψηλό εθνικό φρόνηµα διέκριναν τα πρωτοσέλιδα της «Απογευµατινής» το ταραχώδες καλοκαίρι του 1974.

Η στιβαρή παρουσία του Νάσου Μπότση στον εκδοτικό χώρο ήταν τόσο ισχυρή, ώστε, παρά τις θεµελιώδεις ανατροπές στην Ελλάδα, στην Κύπρο και στη διεθνή σκηνή, η εφηµερίδα στάθηκε απερίσπαστη και προσηλωµένη στον έναν και µοναδικό στόχο της: την παρουσίαση των γεγονότων, την αποτύπωση της κοινωνικής ατµόσφαιρας και την ανάδειξη όλων των πτυχών της τουρκικής εισβολής, που ξεκίνησε µε τον «Αττίλα 1» στις 20 Ιουλίου και επαναλήφθηκε µε τον δεύτερο «Αττίλα», στις 14 Αυγούστου.

Μισό αιώνα µετά, εµφορούµενη από ακλόνητη πίστη στους χιλιάδες αναγνώστες της, η «Κυριακάτικη Απογευµατινή» ξεφυλλίζει την επικαιρότητα της εποχής µέσα από τις δικές της σελίδες, τα δικά της ρεπορτάζ µε τη βοήθεια του Αρχείου Τύπου της Βουλής.

Κρίσιµες ηµεροµηνίες

• Το πραξικόπηµα σε βάρος του Εθνάρχη Μακαρίου λαµβάνει χώρα στη Λευκωσία το πρωί της ∆ευτέρας 15 Ιουλίου 1974. Την εποµένη, η «Απογευµατινή» κυκλοφορεί µε τίτλο «Ανετράπη χθες ο Πρόεδρος της Κύπρου» έπειτα από «επέµβαση του Κυπριακού στρατού». Παρουσιάζει τη «µετριοπαθή υποδοχή της εξέλιξης» από το ΝΑΤΟ, τις συσκέψεις στην Τουρκία και στις ΗΠΑ, ενώ σε άλλο ρεπορτάζ στην πρώτη σελίδα καταγράφονται οι αδικαιολόγητα πολλές φωτιές που ξέσπασαν ξαφνικά στην Αττική (Βάρη, Ανάβυσσο κ.λπ.).
• Στις 17 Ιουλίου και ενώ το καθεστώς υπό τον πραξικοπηµατία Ν. Σαµψών άρχισε να παγιώνεται στην Κύπρο, η «Απογευµατινή» κρούει νέο κώδωνα κινδύνου για τις καταστροφικές πυρκαγιές στον δρυµό του Τατοΐου, στον Βαρνάβα, το Πικέρµι, το Νταού και τα Κιούρκα. Οι υπόνοιες για τουρκικές παρακρατικές ενέργειες πολλαπλασιάζονται.
• Στις 18 Ιουλίου, ο διευθυντής ∆ασών αποκαλύπτει στην «Α» ότι «Εµπρησταί αφανίζουν τα δάση µας», µε τις φλόγες να επεκτείνονται σε Πεντέλη και Μελίσσια. Είναι προφανές ότι η δοτή κυβέρνηση Γκιζίκη - Ανδρουτσόπουλου υπό τον «αόρατο δικτάτορα» ∆. Ιωαννίδη πληρώνει ακριβά το τίµηµα της επιλογής της να ανάψει φωτιά στην Κύπρο, καθώς οι µηχανισµοί της Αγκυρας κάνουν προβοκάτσιες και στην Ελλάδα, ώστε να διαταράξουν πλήρως την κατάσταση. Και βεβαίως το πετυχαίνουν...
• Στις 20 Ιουλίου, ασκώντας το δικαίωµα της «εγγυήτριας δύναµης για την τήρηση των συµφωνιών της Ζυρίχης - Λονδίνου (1959)» εφορµούν στη Βόρεια Κύπρο από παραπλήσια λιµάνια και το Συµβούλιο Ασφαλείας, που συνεδρίαζε επί τέσσερις ηµέρες, αναλύοντας -υποτίθεται- την κατάσταση στο µαρτυρικό νησί, ζητεί από την κυβέρνηση της Αγκυρας την άµεση κατάπαυση του πυρός. Στην Ελλάδα, το καθεστώς προσπαθεί να κινητοποιήσει δυνάµεις και έως τις 22 Ιουλίου, όταν θα επαναληφθεί η τουρκική προέλαση, η ταπείνωση και ο εξευτελισµός διατρέχουν τον κορµό των Ενόπλων ∆υνάµεων.
• Τη ∆ευτέρα 22 Ιουλίου 1974 η «Α» αποτυπώνει εκτενώς τις προηγηθείσες µάχες, τις απώλειες των εισβολέων και τον διπλωµατικό µαραθώνιο προκειµένου να επιτευχθεί κατάπαυση πυρός.
• Στις 23 Ιουλίου, δίπλα από το πρώτο θέµα («Ο ΟΗΕ καταγγέλλει τις τουρκικές παραβιάσεις») υπάρχει σε µονόστηλο ως «έντονη κυβερνητική καταγγελία» πως διακινούνται «ψευδείς ειδήσεις από ξένους σταθµούς» για την εσωτερική κατάσταση στη χώρα. Τα πάντα έχουν τελειώσει και η «Α», έχοντας πλήρη επίγνωση των όσων συµβαίνουν στο προσκήνιο και το παρασκήνιο, εγχωρίως και διεθνώς, επιλέγει να αναδείξει τις παρεµβάσεις των Ηνωµένων Εθνών, παρά τις αθλιότητες των «ιωαννιδικών».
• Στις 2 παρά 10 το πρωί της 24ης Ιουλίου 1974 ο Κωνσταντίνος Καραµανλής επανέρχεται στην Ελλάδα, έπειτα από 11 χρόνια αυτοεξορίας. Η απόφαση για το πρόσωπό του είχε ληφθεί µία ηµέρα νωρίτερα, όταν ο Γκιζίκης, ως «πρόεδρος» της υποτιθέµενης κυβέρνησης, συγκάλεσε σύσκεψη µε τη συµµετοχή πρώην πρωθυπουργών, υπουργών αλλά και του Ιωαννίδη, ο οποίος αποχώρησε θορυβωδώς από την αίθουσα λέγοντας, πάντως, ότι δεν θα δηµιουργούσε κανένα πρόβληµα.
• Φύλλο Τετάρτης 24 Ιουλίου: «Φλέγεται η Ελλάς για την µεταβολή. ∆ηµοκρατία υπεσχέθη ο Καραµανλής. Ωρκίσθη στις 4.15 το πρωί πρωθυπουργός». Μετά τις επευφηµίες και τους πανηγυρισµούς, ο Καραµανλής και η µικρή συνο δεία του καταλύουν στη «Μ. Βρετάννια» το πρωί, φρουρούµενοι από αξιωµατικούς της ΕΑΤ-ΕΣΑ. Χρειάστηκε η κινητοποίηση οµάδας συγχωριανών του για να τον προστατεύσουν, όπως και των αδελφών του. Επί δύο µήνες διέµενε σε ξενοδοχείο και για κάποιο διάστηµα αργότερα σε ένα µικρό κότερο στον δυσπρόσιτο όρµο των Φλεβών, στη Βουλιαγµένη.
• Στις 26 Ιουλίου υπογράφει το πρώτο διάταγµα ως πρωθυπουργός (ΦΕΚ 211/26.07.1974), που αφορά τη χορήγηση γενικής αµνηστίας. Είναι «ο κυριότερος των όρων που είχαν θέσει οι Ενοπλες ∆υνάµεις στον Γκιζίκη προς δέσµευσιν της εντολοδόχου της Κυβερνήσεως». Προτεραιότητά του, σύµφωνα µε την «Α» εκείνης της ηµέρας, η επίλυση της κυπριακής κρίσης και κατόπιν η διεξαγωγή εκλογών. Παράλληλα, δηµοσιεύονται φωτογραφίες πολιτικών στελεχών, προσώπων της δηµόσιας σφαίρας και ταπεινών αγωνιστών που αρχίζουν να επιστρέφουν από τις εξορίες και τις φυλακές.
• Στις 31 Ιουλίου προβάλλεται η συµφωνία Καραµανλή - Ετσεβίτ ως πρώτο βήµα αποτροπής του πολέµου. Στις 2 Αυγούστου τίθεται σε διαθεσιµότητα ο Ιωαννίδης, στις 6 του µηνός αποστέλλεται στην Κύπρο ο στρατηγός Καραγιάννης, για να ανασυγκροτήσει τη διαλυµένη Εθνική Φρουρά, και στις 11 Αυγούστου, παρά τις σφοδρότατες αντιρρήσεις των στρατιωτικών, ο υπουργός Αµυνας, Ευάγγελος Αβέρωφ, αποµακρύνει εκτός Αθηνών τις ισχυρές στρατιωτικές δυνάµεις, διότι σχεδίαζαν νέο πραξικόπηµα υπό τον Ιωαννίδη. «∆εν δύναµαι να κυβερνώ τη χώρα αυτήν και να αντιµετωπίζω τους κινδύνους που την απειλούν απειλούµενος ο ίδιος εκ των έσω», δήλωσε οργισµένος στους επιτελείς των Τριών Οπλων.

• 

  

  

  

∆ιεθνής παράγοντας

• Στο φύλλο της 3ης Αυγούστου η εφηµερίδα αποκαλύπτει -µεταξύ άλλων- ότι η χούντα κατευθυνόταν από 60 πράκτορες της CIA. Στα πολλά ρεπορτάζ των ηµερών είχε αναδειχθεί πως η πρεσβεία των ΗΠΑ στην Αθήνα όπως και το κλιµάκιο της CIA πηγαινοερχόταν στην έδρα του Ιωαννίδη, στη Στρατονοµία, ενώ ο Αµερικανός υπουργός Εξωτερικών, Χένρι Κίσινγκερ, συνοµιλούσε ασαφώς µε όλους, ωστόσο είχε παραπάνω έννοιες - κυρίως πάσχιζε να σώσει τον δικό του πρόεδρο. ∆ιότι το σκάνδαλο του «Γουοτεργκέιτ», που είχε ξεσπάσει στις 16-17 Ιουνίου 1974 και αφορούσε τις υποκλοπές του Λευκού Οίκου και τα «µαύρα» ταµεία, οδήγησε τον Ρ. Νίξον σε παραίτηση στις 8 Αυγούστου (σ.σ.: ο πρώτος και µοναδικός έως τώρα που έχει παραιτηθεί) και 69 υψηλόβαθµους αξιωµατούχους σε δίκη (σ.σ.: καταδικάστηκαν οι 48).
• «Ο Καραµανλής στηλιτεύει τη χούντα. Ενοχοι της κυπριακής τραγωδίας» τιτλοφορείται το φύλλο της 10ης Αυγούστου.
• Στις 12 Αυγούστου τα τύµπανα του πολέµου χτυπούν ξανά: «Η κρίσι οξύνεται. Νυκτερινή παρέµβασι των Αµερικανών για το Κυπριακό. Αδιάλλακτη η Τουρκία. Απαιτεί διχοτόµησι». Επίσης, στην πρώτη σελίδα υπάρχει ρεπορτάζ για την αποµάκρυνση των τανκς από την Αθήνα.

«Αττίλας 2»

• Ωρες αργότερα (φύλλο 13/8) ξεκινά ο «Αττίλας 2». Ούτε οι Τούρκοι έχουν πει την τελευταία τους λέξη, ούτε όµως οι... «δυνάστες µε το πουλί». Τίτλος της 13ης Αυγούστου: «Αρχισε πόλεµο η Τουρκία. Βοµβαρδίζεται ήδη η Λευκωσία. Η επιχείρηση διήρκεσε 3 ηµέρες, ενώ µέλη της ΕΟΚΑ Β’ (Σαµψών) προέβησαν σε σφαγές αµάχων και γυναικόπαιδων στα χωριά Μαράθα, Σανταλάρη και Αλόα, τις οποίες τα Ηνωµένα Εθνη περιέγραψαν ως έγκληµα κατά της ανθρωπότητας.
• Στις 16 Αυγούστου προβάλλεται φωτογραφία µε το πλήθος να ενθαρρύνει τον πρωθυπουργό έξω από το ξενοδοχείο στο Σύνταγµα. «Σκληραίνει η Ελλάς τη στάση της έναντι ΝΑΤΟ και ΗΠΑ... Απερρίφθη πρόσκληση του κ. Κίσιγκερ να επισκεφθεί ο κ. Μαύρος την Ουάσιγκτον». Την ίδια µέρα η Ελλάδα αποσύρεται από το ΝΑΤΟ. «Η ανεξάρτητος εφηµερίς των ειδήσεων» αποδεικνύει ότι έχει –όπως και τώρα– την πιο ξεκάθαρη µατιά και την καλύτερη πρόσβαση στην καρδιά της επικαιρότητας.

Δημοσιεύθηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή»