Η φαντασίωση του “αιώνιου καλοκαιριού” γκρεμίζεται αυτή την εποχή, με τους περισσότερους από εμάς να επιστρέφουμε ανόρεχτα στην καθημερινή ρουτίνα του γραφείου, των λογαριασμών και των υποχρεώσεων της οικογένειας.

Ένα συναίσθημα που δεν είναι καθόλου ευχάριστο, καθώς όλοι θα θέλαμε “λίγες παραπάνω στιγμές ανεμελιάς”.

Ας μιλήσουμε, λοιπόν, για την εποχική “κατάθλιψη” μετά τις διακοπές ή αλλιώς Post Vacation Blues. Φαινόμενο το οποίο επιγραμματικά περιγράφεται απλά με λίγες λέξεις: Είναι το έντονο πρόβλημα προσαρμογής στην καθημερινότητα, μετά την επιστροφή μας από τις διακοπές.

«Κατάθλιψη» μετά τις διακοπές: Ποια συναισθήματα κυριαρχούν στο Ρost Vacation Blues

Ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου, Bsc (Psychology) University of London, MSc (Health Psychology) University of Central Lancashire, μέλος της Διεθνούς Ένωσης Σχεσιακής Ψυχανάλυσης (IARPP) – ΗΠΑ, διευθυντής και επόπτης επιστημονικού προσωπικού στην ψυχική φροντίδα (psychikifrontida.gr) εξηγεί:

“Να σημειώσουμε από την αρχή, ότι στον όρο “εποχική κατάθλιψη μετά τις διακοπές”, χρησιμοποιούμε καταχρηστικά τη λέξη “κατάθλιψη”, για να περιγράψουμε ένα δυσάρεστο συναίσθημα. Η πραγματική κατάθλιψη, όμως, ορίζεται διαφορετικά”, αναφέρει ο κ. Παπαγεωργίου.

Σύμφωνα με τον διευθυντή της Ψυχικής Φροντίδας, οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν εποχική κατάθλιψη μετά τις διακοπές, χωρίζονται σε δύο μεγάλες κατηγορίες:

Οι δύο περιπτώσεις ατόμων με εποχική κατάθλιψη

  1. Αυτοί που επέστρεψαν στην καθημερινότητα απογοητευμένοι γιατί οι προσδοκίες από τις διακοπές τους δεν επιβεβαιώθηκαν
  2. Αυτοί που πέρασαν όμορφα και χαλάρωσαν τόσο πολύ, που δυσκολεύονται να φορέσουν πάλι το “κοστούμι της καθημερινότητας”

“Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά σε καμία από τις δύο περιπτώσεις”, επισημαίνει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου και εξηγεί:

“Στην πρώτη περίπτωση, ο άνθρωπος που δεν ευχαριστήθηκε τις διακοπές του για βαθύτερους λόγους, βασανίζεται από αρνητικές σκέψεις εξαιτίας του μαξιμαλισμού του.

Πιο απλά, είχε τόσο υψηλές προσδοκίες από τις διακοπές του, που δεν επιβεβαιώθηκαν από την πραγματικότητα, π.χ. ίσως αισθάνεται ότι θα έπρεπε να είχε πάει σε ένα πιο ακριβό μέρος, με καλύτερη συντροφιά, ή ίσως με περισσότερο σεξ, ή λιγότερες έννοιες και καλύτερη ποιότητα ζωής. Αυτοί οι άνθρωποι που συνήθως χτίζουν μεγάλες ψυχικές προσδοκίες, ταλαιπωρούνται πολύ μετά και συνήθως η ψυχοθεραπεία είναι αυτή που μπορεί να τους βοηθήσει να έχουν έναν πιο αποτελεσματικό έλεγχο αυτών των σκέψεων”.

Η δεύτερη περίπτωση, του ατόμου που δυσκολεύεται να προσαρμοστεί μετά από τις διακοπές του παρά το γεγονός ότι πέρασε καλά, είναι πιο περίπλοκη. Εκδηλώνεται με δύο φαινόμενα που περιγράφονται με τους ψυχαναλυτικούς όρους: “ομαδικό φαντασιακό” και “παλινδρόμηση”.

Το “ομαδικό φαντασιακό” με απλά λόγια, όπως μας εξηγεί ο ειδικός, είναι η ανάγκη -εκ των συνθηκών- να προσαρμοστούμε και να ενταχθούμε ξανά, σε κάποιες ομάδες στις οποίες ανήκουμε, π.χ. στο εργασιακό περιβάλλον ή στο φοιτητικό, ή στην πατρική μας οικογένεια.

Ο κ. Παπαγεωργίου εξηγεί: “Για εμάς που επιστρέφουμε πίσω σε μία ομάδα όπου ανήκουμε, συχνά η επιστροφή είναι ένα μικρό σοκ, το οποίο γίνεται εντονότερο εάν έχουμε λείψει πολλές μέρες. Αυτό συμβαίνει γιατί στις διακοπές συνυπάρχουμε με τους ανθρώπους που αγαπούμε και έχουμε επιλέξει να είμαστε μαζί, ενώ στην επιστροφή μας θα πιεστούμε να συνυπάρξουμε ΚΑΙ με ανθρώπους που δεν μας είναι πολύ αρεστοί.

Το "ομαδικό φαντασιακό" είναι η προβολή από την πλευρά της ομάδας προς εμάς, το πως η ομάδα αναφοράς μας επιθυμεί να είμαστε. Στη ουσία, το πως η ομάδα απαιτεί από εμάς να είμαστε! Είναι κάτι σαν να αναγκαζόμαστε, ψυχικά, να ντυθούμε ένα φαντασιακό “κουστούμι”, με το οποίο κυκλοφορούμε στον κόσμο όπως μας περιμένει η ομάδα μας, πχ. ως επαγγελματίες, ως οικογενειάρχες, ως συνεργάτες.

Συχνότατα, όταν αυτό "το κουστούμι" μας βγάζει από την σφαίρα της άνεσης των διακοπών, όπου ζούσαμε στον δικό μας προσωπικό ψυχικό χώρο, μας θλίβει, και για εμάς είναι κάτι σαν “απώλεια του εαυτού μας.

Είναι παρόμοιο με το να αναγκαζόμαστε, σαν να ήμασταν ηθοποιοί που πρέπει να επιστρέψουμε σε ένα θεατρικό ρόλο που τον έχουμε βαρεθεί ή ακόμη και σιχαθεί”.

Η ψυχική αντίδραση της «παλινδρόμησης»

Αυτή η απώλεια, -του ειλικρινούς εαυτού μας στις διακοπές- προκαλεί με τη σειρά της μια άλλη αλυσιδωτή ψυχική αντίδραση, που συναντάται συχνά στην Ψυχολογία και λέγεται “παλινδρόμηση”. Η παλινδρόμηση στα συναισθήματά μας, συμβαίνει αυτόματα όταν αισθανόμαστε ότι οι άλλοι και πάλι μας παρατηρούν και ενδεχομένως μας κρίνουν και μας ελέγχουν.

“Η παλινδρόμηση λοιπόν μας κάνει να συρρικνωθούμε ψυχικά και να παλινδρομήσουμε προς μία πιο ανώριμη κατάσταση λειτουργίας. Να το πω απλά, σε μία πιο “παιδική” στάση συμπεριφοράς” τονίζει ο κ. Γιώργος Παπαγεωργίου και διευκρινίζει: “Δεν εννοώ ότι “παιδιαρίζουμε”, αλλά ότι ακόμα κι αν είμαστε αφεντικά κι ως τέτοια επιστρέφουμε στον χώρο εργασίας μας, με μια δεσποτική και αυταρχική μας συμπεριφορά, επιδεικνύουμε μια ανώριμη ψυχική στάση. Τέτοια συμπεριφορά, είναι ντροπή.

Ούτως ή άλλως, τα post vacation blues είναι μια ψυχική ανωριμότητα, από την οποία οι υγιείς ψυχικά άνθρωποι, οφείλουν να συνέρχονται πολύ γρήγορα, μέσα σε λίγες μέρες”, επισημαίνει ο κ. Παπαγεωργίου.

Ο ιδανικός χρόνος διακοπών που μας προφυλάσσει από την εποχική κατάθλιψη 

Οι επιστήμονες έχουν καταλήξει μετά από μελέτες στον ιδανικό χρόνο διακοπών που μας βοηθά να ξεκουραζόμαστε, χωρίς να υποφέρουμε κατά την επιστροφή μας.

Έχει βρεθεί από μελέτες, λοιπόν, ότι οι ολιγοήμερες διακοπές, περίπου 3-5 ημέρες, ΔΕΝ επαρκούν ώστε να χαλαρώσει κάποιος από την ένταση και να επιστρέψει ξεκούραστος στην καθημερινότητά του. Από την άλλη, δεν μας κάνουν καλό ούτε οι πολυήμερες διακοπές, δηλαδή περισσότερες από 16 ημέρες. Οι ιδανικές διακοπές, σύμφωνα με τους επιστήμονες διαρκούν λίγο παραπάνω από 6 ημέρες, δηλαδή 8-15 ημέρες.

Ο ειδικός αναλύει:

“Η πρώτη σύστασή μας είναι πως οι διακοπές οφείλουν να είναι τουλάχιστον έξι ημερών για να πετύχουμε μία ψυχική αποφόρτιση από τις πηγές της έντασης και των προβλημάτων, ώστε πραγματικά να "κατεβάσουμε" ταχύτητα μέσα μας. Από την άλλη, μετά από τις 16 ημέρες διακοπών, η συνήθεια μας στο ρυθμό των διακοπών έχει γίνει τόσο βιωματική που είναι πλέον πολύ δύσκολο να γυρίσουμε πίσω στο προγενέστερο αριθμό εργασίας και ζωής. Μία πρακτική συμβουλή για όσους έχουν, για παράδειγμα, μεγάλη άδεια από 20 έως 30 ημέρες για θερινές διακοπές, είναι να τις μοιράσουν σε δύο δεκαήμερα - δεκαπενθήμερα. Ψυχικά αυτό είναι πολύ πιο ευεργετικό”.

Πως να ξεπεράσετε εύκολα και ανώδυνα τα Post Vacation Blues

Ας δώσουμε μερικές πρακτικές συμβουλές που μπορούν να σας βοηθήσουν να ξεπεράσετε γρήγορα τα Post Vacation Blues.

  • Αποκατάσταση: Είναι ο ψυχικός μηχανισμός που λειτουργεί στη βάση της λογικής σκέψης και της κατανόησης “του-τι-μας-συμβαίνει”. Να αντιληφθούμε δηλαδή, βαθιά την αλλαγή του ρόλου που έχουμε και τα συναισθήματα που αυτή η αλλαγή μας δημιουργεί. Στη συνέχεια να αποδεχτούμε αυτόν τον νέο ρόλο.
  • Εξωραϊσμός: Να σκεφτόμαστε συνειδητά διαρκώς με όμορφα και ευγενή συναισθήματα αυτό που μας έχει συμβεί: το πόσο τυχεροί είμαστε που καταφέραμε να πάμε διακοπές, αλλά και το γεγονός ότι έχουμε εργασία ή οικογένεια ή σπουδές στις οποίες επιστρέψαμε. Αυτά είναι προτερήματα, τα οποία ΔΕΝ είναι διαθέσιμα σε όλους τους ανθρώπους. Είμαστε τυχεροί.
  • Επανόρθωση: Να μη σκεφτόμαστε τη ζωή με μίζερο τρόπο. Ζωή ΔΕΝ είναι αυτό που ζούμε μόνο στις διακοπές, αλλά ζωή είναι και αυτό που παράγουμε ως ασχολία, από την θέση της οποίας αναμένουμε κάθε χρονιά να κερδίζουμε τις διακοπές μας.

“Η μερική εργασία (part time job) είναι ο ψυχικά αποδοτικότερος τρόπος για να ζει κανείς, αρκεί να καταφέρνει να βιοπορίζεται με αυτήν”, αναφέρει ο κ. Παπαγεωργίου και συμπληρώνει: “Στους εργαζόμενους με χαλαρή ή με “μερική απασχόληση”, δηλαδή στους όχι εξοντωτικά εργαζόμενους ανθρώπους, τα ποσοστά των post vacations blues μάλιστα είναι και σημαντικά μικρότερα.

Σε αντιδιαστολή με αυτό, σας διαβεβαιώνω πως οι λίγοι άνθρωποι με μεγάλο σταθερό εισόδημα και χωρίς καμία επαγγελματική απασχόληση, παρότι καταφέρνουν να ζουν σε μόνιμες διακοπές, δεν είναι απαλλαγμένοι ψυχικών προβλημάτων. Άρα, ας μην τους θεωρούμε τυχερούς”, καταλήγει ο κ. Παπαγεωργίου.