Οι σφαγές στη Δράμα από τους Βούλγαρους: Η πρώτη εξέγερση των κατοίκων απέναντι στις δυνάμεις κατοχής, η καταστολή και τα αντίποινα (Εικόνες)

Σε ένα από τα τραγικά τιμήματα που πλήρωσε η Ελλάδα κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στις δυνάμεις του Αξονα συγκαταλέγεται και «η σφαγή της Δράμας», όπως καταγράφηκε από την ελληνική Ιστορία. Η περιοχή της Δράμας τελούσε υπό βουλγαρικό έλεγχο, αφού μετά τη γερμανική εισβολή στη χώρα και τον χωρισμό της Ελλάδας από τους Γερμανούς σε ζώνες κατοχής, στη Βουλγαρία είχε παραχωρηθεί ο έλεγχος μιας ευρείας περιοχής που αποτελούσε άλλωστε από τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο διακαή πόθο και στόχο της για την έξοδό της στο Αιγαίο. Η περιοχή που ήλεγχε ήταν η Ανατολική Μακεδονία και μέρος της Θράκης.

Της σφαγής είχε προηγηθεί η εξέγερση των κατοίκων εναντίον της βουλγαρικής κατοχής και του εκβουλγαρισμού της περιοχής, την οποία οι σύμμαχοι του Χίτλερ επεδίωκαν. Είναι χαρακτηριστική των προθέσεων αυτών της Βουλγαρίας η επιστολή προς το βουλγαρικό υπουργείο των Εξωτερικών που είχε στείλει ο επί γερμανικής Κατοχής της Ελλάδας Βούλγαρος νομάρχης Δράμας, ήδη πριν από την ελληνική εξέγερση, απαιτώντας να εκδιωχθεί το ελληνικό στοιχείο από την περιοχή και συγχρόνως να αρχίσει ο εκβουλγαρισμός της. Αλλωστε, είχε επιβληθεί στον πληθυσμό η χρήση της βουλγαρικής γλώσσας, με αποκορύφωμα τον εξαναγκασμό των Ελλήνων να βάλουν βουλγαρικές καταλήξεις στα επίθετά τους. Π.χ. το Παυλίδης να γίνει Παυλώφ.

Η εξέγερση των Ελλήνων κατοίκων της Δράμας σημειώθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου του 1941 και κράτησε πέντε μέρες και έχει καταχωρισθεί ως η πρώτη εξέγερση στον ευρωπαϊκό χώρο εναντίον της Γερμανίας και των συμμάχων της.

Τα θύματα της βουλγαρικής θηριωδίας

Δυστυχώς η εξέγερση κατεστάλη, με αποτέλεσμα, στη συνέχεια, να σημειωθούν αντίποινα, τα οποία είχαν αναλάβει οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής με μαζικούς σφαγιασμούς στη Δράμα αλλά και στις γύρω περιοχές, αφού θύματα της βουλγαρικής θηριωδίας υπήρξαν Ελληνες στο Δοξάτο, την Αδριανή, την Προσοτσάνη και σε δεκάδες άλλους οικισμούς. Μάλιστα οι μαζικές σφαγές των Βουλγάρων, ως αντίποινα για την εξέγερση, περιέλαβαν και περιοχές της Μακεδονίας που δεν είχαν ανάμιξη στην εξέγερση. Δύο άλλες πόλεις που πλήρωσαν το τίμημα ήταν οι Σέρρες και η Καβάλα.

Μία μέρα μετά την ελληνική εξέγερση οι βουλγαρικές δυνάμεις ανασυγκροτήθηκαν, αντεπιτέθη καν και άρχισαν να καταστέλλουν την εξέγερση, καθώς οι ελληνικές αντάρτικες ομάδες, που είχαν λάβει μέρος στην ένοπλη δράση, ήταν ασυντόνιστες και με ελλιπή προφανώς εξοπλισμό.

Τις σφαγές της Δράμας έχει περιγράψει σε ένα ιστορικό επετειακό σημείωμα η έγκυρη τοπική εφημερίδα «Πρωινός Τύπος»:

«Οι περισσότεροι από εκείνους που πήραν μέρος στην εξέγερση, την πρώτη αντιστασιακή ενέργεια στη σκλαβωμένη Ελλάδα, ήταν απλοί άνθρωποι από τη Δράμα και τα χωριά της, φορτωμένοι με οδυνηρές μνήμες από τις δύο προηγούμενες βουλγαρικές κατοχές του 1912-13 και του 1916- 18, άνθρωποι που δεν άντεχαν να βλέπουν τους ίδιους αδίστακτους κατακτητές να σφετερίζονται για τρίτη φορά μέσα σε μισό αιώνα τη γη και τις περιουσίες τους.

Το βράδυ της Κυριακής 28 Σεπτεμβρίου 1941 σε είκοσι δύο συνολικά οικισμούς σημειώθηκαν εξεγέρσεις, κατά τις οποίες σκοτώθηκαν σαράντα εφτά Βούλγαροι και βουλγαρίζοντες. Ανεμος ελευθερίας έπνευσε προς στιγμήν στα χωριά του δραμινού κάμπου, όπου χτύπησαν οι καμπάνες και υψώθηκαν ελληνικές και ερυθρές επαναστατικές σημαίες και το όραμα της ελευθερίας μέθυσε τις καρδιές. Ωστόσο το θαύμα της κατάλυσης της βουλγαρικής κυριαρχίας δεν θα κρατούσε πάνω από μία νύχτα. Από τα ξημερώματα οι εξεγερθέντες άρχισαν να εγκαταλείπουν τις κατοικημένες περιοχές. Πολλοί κάτοικοι πήγαν μαζί τους είτε από ενθουσιασμό είτε από φόβο για επικείμενα αντίποινα. Και πραγματικά ''ο Αδης ηκολούθη''. Στη Δράμα από τα ξημερώματα της Δευτέρας 29 Σεπτεμβρίου 1941 άρχισαν μαζικές συλλήψεις. Για τους Βουλγάρους όλοι ήταν ένοχοι. Οι καπνεργάτες που πήγαιναν στα καπνομάγαζα, οι μεροκαματιάρηδες που ξεκινούσαν για τις δουλειές τους, οι καταστηματάρχες που άνοιγαν τα μαγαζιά τους, οι χωρικοί που κατέβαιναν για το παζάρι (γινόταν τότε κάθε Δευτέρα), οι κάτοικοι που ήταν κλεισμένοι στα σπίτια τους. Γέμισαν τα στρατόπεδα και οι αστυνομικοί σταθμοί από ανύποπτους πολίτες, που δεν είχαν καμία απολύτως ανάμιξη στα γεγονότα. Την ίδια μέρα άρχισαν αθρόες ομαδικές εκτελέσεις. Πολύ αίμα χύθηκε στην περιοχή του Ινστιτούτου Καπνού, στους πρόποδες του Κορυλόβου, πίσω από το Γυμνάσιο Αρρένων, πίσω από το Πάρκο των Κομνηνών, στην οδό Μεγάλου Αλεξάνδρου και τα νεκροταφεία της Στενημάχου. Σύμφωνα με τις πρόσφατες έρευνες, ο συνολικός αριθμός των θυμάτων μόνο μέσα στην πόλη της Δράμας ήταν τουλάχιστον πεντακόσιες εξήντα δύο (562) ψυχές.

«Αγριότητα και μίσος»

Για τη θυσία αυτή η Δράμα χαρακτηρίστηκε “μαρτυρική πόλη’’ με το Π.Δ. 398 (ΦΕΚ 277/Α`/ 16.12.1998). Ασφαλώς η αποκρουστικότητα ενός εγκλήματος δεν κρίνεται μόνο από τον απόλυτο αριθμό των θυμάτων, αλλά και από την αγριότητα και το μίσος εκείνων που το διέπραξαν. Τα βουλγαρικά αντίποινα ήταν ψυχρά και μελετημένα και αποσκοπούσαν όχι μόνο στο να καταπνίξουν την εξέγερση αλλά, κυρίως, στο να καταρρακώσουν το ηθικό των Ελλήνων και να αλλοιώσουν την πληθυσμιακή σύνθεση της Ανατολικής Μακεδονίας, εξοντώνοντας ή απομακρύνοντας από τα εδάφη της το ελληνικό στοιχείο και ιδίως το προσφυγικό.

Η μανία επεκτάθηκε πολύ πέρα από τον χώρο εκδήλωσης των εξεγέρσεων. Συνολικά εκατόν δύο χωριά και πόλεις της Ανατολικής Μακεδονίας δοκιμάστηκαν με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Σημειώθηκαν αεροπορικοί βομβαρδισμοί σε κατοικημένους τόπους με θύματα γυναικόπαιδα και αμάχους. Πραγματοποιήθηκαν ομαδικές και μεμονωμένες εκτελέσεις αθώων ανθρώπων. Πυρπολήθηκαν ολόκληροι οικισμοί. Λεηλατήθηκαν περιουσίες. Βασανίστηκαν εκατοντάδες άντρες και βιάστηκαν πολλές ανυπεράσπιστες γυναίκες.

Σε όλη την έκταση του σημερινού Δήμου Δράμας ο αριθμός των θυμάτων ήταν ο εξής:

• Στη Δ.Κ. Χωριστής, η οποία με το Π.Δ. 140 (ΦΕΚ/197Α΄/ 05.08.2005) χαρακτηρίστηκε μαρτυρικό χωριό, εκατόν σαράντα εφτά άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στη ματωμένη “Γκιόλα” και αλλού. Οι νεκροί αυτοί ήρθαν να προστεθούν στις εξακόσιες είκοσι τρεις απώλειες που είχε η Χωριστή κατά τη δεύτερη βουλγαρική κατοχή (1916-1918).
• Στην Τ.Κ. Κουδουνίων οι νεκροί ήταν είκοσι πέντε. Οι περισσότεροι από αυτούς κάηκαν μέσα σε αχυρώνα, στον οποίο οι Βούλγαροι τους έκλεισαν προτού τον πυρπολήσουν.
• Στην Τ.Κ. Καλού Αγρού το τίμημα ήταν είκοσι έξι νεκροί και πολλά σπίτια καταστράφηκαν.
• Στην Τ.Κ. Μυλοποτάμου οι νεκροί ήταν εννέα.
• Από την Τ.Κ. Νικοτσάρα, τέλος, τέσσερις άνθρωποι καταδικάστηκαν σε θάνατο από βουλγαρικό στρατοδικείο και εκτελέστηκαν στη Δράμα ως πρωτεργάτες της εξέγερσης, ένας κάηκε στον αχυρώνα των Κουδουνίων και ένας πνίγηκε στον Στρυμόνα».

*Δημοσιεύθηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή»