Την ώρα που οι ουρές χιλιοµέτρων στην ανατολική ακτή των ΗΠΑ παραµένουν νωπές, λόγω της κακοκαιρίας «Μίλτον», αναδύεται η µόνιµη τα τελευταία χρόνια υπενθύµιση της ραγδαίας αλλαγής του κλίµατος στον πλανήτη. Παρά το αµφιλεγόµενο ντιµπέιτ για το εύρος της κρίσης και αν όντως υφίσταται µία τέτοια, τα προσωπικά βιώµατα απαντούν και επιβεβαιώνουν το αυτονόητο. Ουδείς τούτη τη στιγµή εν ζωή άνθρωπος µπορεί να αρνηθεί πως η κλιµατική κατάσταση δεν παραµένει µέσα στο πλαίσιο αυτών που γνωρίζαµε µέχρι πριν από µερικά χρόνια.

Στην κορυφή της ατζέντας η κλιµατική κρίση

Η κλιµατική κρίση θα ήταν σίγουρα στην κορυφή της ατζέντας, ακόµη και σε επίπεδο καθηµερινότητας, αν δεν φτάναµε στο διαφαινόµενο τέλος της περιβόητης Pax Americana. Η δεδοµένη πολιτική αστάθεια στις παρυφές της λεγόµενης ∆ύσης µε την Ανατολή πολλές φορές υπερκαλύπτει τα προβλήµατα που η αλλαγή του κλίµατος προκαλεί. Γι’ αυτό και όροι, όπως αυτοί της κλιµατικής αστεγίας ή της κλιµατικής µετανάστευσης, παραµένουν ακόµη ασαφείς. Είναι τέτοιες οι µετακινήσεις πληθυσµών που εκ πρώτης όψεως οφείλονται στις πλείστες πολεµικές συγκρούσεις, ωστόσο καθίσταται σαφές στην επιστηµονική κοινότητα πως ανάµεσα στους κατατρεγµένους υπάρχουν και εκείνοι όπου διαφεύγουν από ένα µη βιώσιµο κλιµατικά περιβάλλον.

Σε µία προσπάθεια να γίνει κατανοητό το φαινόµενο, η «Κυριακάτικη Απογευµατινή» συνοµιλεί τόσο µε την ακαδηµαϊκή κοινότητα όσο και µε τους ανθρώπους που σπεύδουν στο πεδίο της φυσικής καταστροφής, την ώρα που οι κάµερες και τα φώτα της δηµοσιότητας κλείνουν και αποχωρούν. Το Μάτι, η κακοκαιρία «Daniel», ο «Ιανός», η πυρκαγιά στη βόρεια Αττική είναι µόνο µερικά από τα περιστατικά των τελευταίων ετών τα οποία έρχονται ν’ αποδείξουν πως από ένα σηµείο κι έπειτα οι τόποι τους οποίους αποκαλούµε σπίτια µας παύουν να γίνονται βιώσιµοι. ∆εν είναι όµως µόνο οι «παραδοσιακές» καταστροφές που αλλοιώνουν τον τρόπο ζωής µας. Τα παρατεταµένα διαστήµατα παρουσίας της αφρικανικής σκόνης στον ευρωπαϊκό Νότο, η αύξηση της θνησιµότητας λόγω υψηλών θερµοκρασιών, οι ξηρασίες και η πτώση της στάθµης των πόσιµων υδάτων αποτελούν όλα µηνύµατα κινδύνου.

Σύμφωνα με το Διεθνές Κέντρο Παρακολούθησης του Εσωτερικού Εκτοπισμού (IDMC), μόνο το 2022 οι φυσικές καταστροφές προκάλεσαν αριθμό-ρεκόρ 32,6 εκατομμυρίων εσωτερικά εκτοπισμένων

Η αθέατη κρίση της κλιµατικής µετανάστευσης

Η Μαρία Καρρά είναι εκ των ιδρυτών της ΑΜΚΕ Emfasis Foundation, µιας µη κερδοσκοπικής εταιρείας, η οποία γεννήθηκε την εποχή της οικονοµικής κρίσης. Αν και είναι εµφανής η όποια σταθεροποίηση από τις πρώτες πολύ σκληρές επιπτώσεις της εν λόγω κρίσης, οι ανάγκες για βοήθεια πολλαπλασιάζονται αντί να µειώνονται. Οι φυσικές καταστροφές είναι εκείνες που αφήνουν τα πιο βαθιά σηµάδια στον κοινωνικό ιστό, µε τους εθελοντές της Emfasis να επιµένουν στην προσπάθεια για επούλωση ακόµη και δύο χρόνια µετά το κάθε «χτύπηµα» της φύσης. Πλέον στην Emfasis, παρά την πολύτιµη συνεργασία µε την «Υδρόγειο Ασφαλιστική», αν και έχει πολλαπλασιάσει τις δυνάµεις της, γρήγορα θα διαπιστώσει κανείς πως κάθε άλλο παρά ισχυροί νιώθουν απέναντι στο µέγεθος των προβληµάτων που προκαλεί η κλιµατική κρίση.

Μιλώντας στην «Κυριακάτικη Απογευµατινή» η Μαρία Καρρά υπογραµµίζει την αθέατη κρίση της αστεγίας ή κλιµατικής µετανάστευσης: «Αυτή τη στιγµή είναι τόσο πολλά τα περιστατικά που παρουσιάζονται σε ελάχιστο χρονικό διάστηµα, µε αποτέλεσµα να προκαλείται δυσχέρεια στον εντοπισµό του αιτίου. Εχουµε εκτοπισµούς πληθυσµών λόγω των στρατιωτικών συγκρούσεων, της πολιτικής αστάθειας σε συγκεκριµένες περιοχές, αλλά και άλλους λόγους. Ο όρος της κλιµατικής αστεγίας, ο κλιµατικός πρόσφυγας, είναι ένας όρος που ακόµη και σήµερα βρίσκεται υπό επεξεργασία. Η επίσηµη ορολογία δεν έχει ακόµη θεσπιστεί, καθώς µέχρι πρότινος δεν υπήρχε επαρκής τεκµηρίωση», θα πει αρχικά, αλλά θα συµπληρώσει: «Εκτιµώ πως είναι θέµα µηνών να φτάσουµε σε ένα αποτέλεσµα. ∆ιακρίνω ζυµώσεις τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσµιο επίπεδο, σε επίπεδο Ηνωµένων Εθνών, προκειµένου να αναγνωριστεί µε κάθε επισηµότητα το πρόβληµα και να υπάρξει επιτέλους το ανάλογο πλαίσιο στήριξης».

«Υπάρχουν ζυμώσεις τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο, προκειμένου να αναγνωριστεί με κάθε επισημότητα το πρόβλημα και να υπάρξει επιτέλους το ανάλογο πλαίσιο στήριξης»

Γιατί είναι όµως αυτό σηµαντικό; Η Μαρία Καρρά µέσα από την εν Ελλάδι εµπειρία της εξηγεί πως η βοήθεια προς τους πληγέντες καταφθάνει σ’ εκείνους εξασθενηµένη και ασαφής, µε αποτέλεσµα είτε την εγκατάλειψή τους είτε την απόφασή τους ν’ αφήσουν πίσω τον τόπο τους: «Από το Μάτι και µετά, µέσα από τις δράσεις της Emfasis προς βοήθεια των πυρόπληκτων, βιώσαµε τα φαινόµενα όχι µόνο στη στιγµή που εξελίσσονται, αλλά σε βάθος χρόνου. Την επίδρασή τους τη ζήσαµε ακόµη και µήνες µετά το χρονικό σηµείο “µηδέν” της τότε καταστροφής. Αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι πως δεν αναγνωρίζεται η βοήθεια προς τον εκάστοτε πληγέντα σε ένα συγκεκριµένο και σαφές πλαίσιο. Πρόκειται για έναν “λαβύρινθο” οδηγιών και νοµοθετικών πλαισίων, που διοχετεύονται εν είδει “σπασµένου τηλεφώνου” από το κεντρικό κράτος στην περιφέρεια και από εκεί στην Τοπική Αυτοδιοίκηση», τονίζει.

Το παράδοξο της Θεσσαλίας

Οι εθελοντές της Emfasis, µε αφετηρία το κέντρο διαλογής, όπως αυτό έχει εγκατασταθεί στο υπόγειο του µεγάρου της «Υδρογείου Ασφαλιστικής» στην Καλλιθέα, δρουν µέσα σε 48 ώρες από την εµφάνιση του εκάστοτε φαινοµένου. Τώρα όµως κλείνουν ήδη ένα χρόνο δράσης στη Θεσσαλία. Ως απότοκο της καταστροφής που επέφερε ο «Daniel», πασχίζουν να βρίσκονται σε καθηµερινή βάση δίπλα στους κατοίκους της περιοχής και εκεί εντοπίζουν την παραδοξότητα και την αστοχία του πλαισίου στήριξης των πληµµυροπαθών. «Για παράδειγµα, ο ∆ήµος Καρδίτσας έχει µεριµνήσει για την παροχή επιδόµατος στέγασης ή την παροχή προσωρινής στέγης στους πληγέντες. Αρκετοί από αυτούς έχουν “δορυφορική” οικογένεια στον ∆ήµο Τρικάλων ή στον ∆ήµο Λάρισας. Εάν αποφασίσουν να βρουν στέγη είτε στους συγγενείς τους είτε σε άλλη περιοχή λόγω οικονοµικότερης επιλογής, τότε χάνουν το δικαίωµα στη βοήθεια», τονίζει η Μαρία Καρρά, για να υπογραµµίσει την ανάγκη θέσπισης συγκεκριµένου πλαισίου και όρου για τον κλιµατικά άστεγο ή πρόσφυγα.

Σηµειώνεται πως Emfasis και «Υδρόγειος Ασφαλιστική» συνεργάζονται από τον ∆εκέµβριο του 2019 µέσω του προγράµµατος «∆εν Προσπερνάµε - Στηρίζουµε τον ευάλωτο πληθυσµό σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης», µία συνεργασία που κορυφώθηκε την εποχή του «Daniel» αλλά και στις πυρκαγιές στον Βαρνάβα Αττικής.

Τα µηνύµατα που έρχονται από τους πλέον αρµόδιους οργανισµούς κάθε άλλο παρά ενθαρρυντικά είναι. Σύµφωνα µε το ∆ιεθνές Κέντρο Παρακολούθησης του Εσωτερικού Εκτοπισµού (IDMC) µόνο το 2022 οι φυσικές καταστροφές προκάλεσαν αριθµό ρεκόρ 32,6 εκατοµµυρίων εσωτερικά εκτοπισµένων, εκ των οποίων το 98% µετακινήθηκαν εξαιτίας κινδύνων που σχετίζονται µε τις καιρικές συνθήκες, όπως πληµµύρες, καταιγίδες, δασικές πυρκαγιές και ξηρασίες.

Σύµφωνα µε την Υπατη Αρµοστεία του ΟΗΕ, τα δεδοµένα για τις διασυνοριακές µετακινήσεις ως αποτέλεσµα καταστροφών είναι λιγότερα, ωστόσο γνωρίζουµε ότι το 70% όλων των προσφύγων ζουν σε χώρες που γειτνιάζουν µε τη χώρα καταγωγής τους. Οπως αναφέρει η UNHCR, ο προαναφερόµενος αριθµός των 32 εκατοµµυρίων εκτοπισµών αντιπροσωπεύει αύξηση 41% σε σύγκριση µε τα επίπεδα του 2008.

*Δημοσιεύθηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή»