Το ενδεχόμενο των πιο σκοτεινών απογευμάτων σε κάνει να αισθάνεσαι καταθλιπτικά ή μήπως ανυπομονείς για την επιπλέον ώρα ύπνου για ένα πρωινό; Επιστήμονες ξεκινούν μια μελέτη για να κατανοήσουν καλύτερα πώς η ετήσια μετάβαση στη χειμερινή ώρα επηρεάζει την ευημερία των ανθρώπων και την αντίληψή τους για το χρόνο.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα ρολόγια πρόκειται να γυρίσουν πίσω στις 2 π.μ. την Κυριακή 27 Οκτωβρίου. Προηγούμενες μελέτες έχουν επικεντρωθεί κυρίως στις αρνητικές επιπτώσεις της εαρινής μετάβασης στη θερινή ώρα (DST) στον ύπνο των ανθρώπων, στην πνευματική τους απόδοση και στην τάση για ατυχήματα, αλλά λιγότερα είναι γνωστά για τον αντίκτυπο της φθινοπωρινής αλλαγής.

«Με ενδιαφέρει να κατανοήσω πώς αισθάνεσαι όταν η καθημερινή σου αίσθηση του χρόνου διαταράσσεται από μια εξωτερική δύναμη: αισθάνεσαι ότι έχεις περισσότερο ή λιγότερο χρόνο, και υψηλότερα ή χαμηλότερα επίπεδα ευημερίας;» είπε η καθηγήτρια Ruth Ogden στο Πανεπιστήμιο Liverpool John Moores, η οποία ηγείται της μελέτης.

Αλλαγή της ώρας: «Ο χρόνος είναι ένα στοιχείο της ψυχολογίας που συχνά παραβλέπεται

«Ο χρόνος είναι ένα στοιχείο της ψυχολογίας που συχνά παραβλέπεται. Οι ζωές μας δομούνται από ένα ρολόι και όλοι έχουμε μια εσωτερική αναπαράσταση του χρόνου, ωστόσο έχουμε πολύ κακή κατανόηση του πώς οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον χρόνο και αν θα μπορούσαμε ενδεχομένως να τροποποιήσουμε την εμπειρία τους για να βελτιώσουμε την ευημερία τους», συμπλήρωσε.

Όπως αναφέρει ο Guardian η μελέτη αποτελεί μέρος μιας ευρύτερης έρευνας που εξετάζει πώς εξωτερικές διαταραχές μπορούν να επηρεάσουν την αίσθηση του χρόνου. Η Ogden άρχισε να ενδιαφέρεται για αυτόν τον τομέα έρευνας, μετά από ένα αυτοκινητιστικό ατύχημα κατά τη διάρκεια των σπουδών της, στο οποίο βίωσε την αίσθηση ότι ο χρόνος επιβραδύνθηκε.

Έκτοτε, έχει ερευνήσει πώς άλλα συναισθηματικά φορτισμένα γεγονότα, συμπεριλαμβανομένων των lockdown λόγω Covid, τα οποία μπορούν να διαστρεβλώσουν την αντίληψη των ανθρώπων για τον χρόνο. «Διαπίστωσα ότι οι άνθρωποι που τα πήγαιναν καλά και είχαν χαμηλότερα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης ή στρες, βίωσαν ένα σχετικά γρήγορο lockdown, ενώ αυτοί που το βίωσαν αργά ήταν εκείνοι που ήταν πιο κοινωνικά απομονωμένοι, καταθλιπτικοί ή λιγότερο ικανοποιημένοι με το επίπεδο της κοινωνικής τους αλληλεπίδρασης», είπε η Ogden.

Ξεχωριστή έρευνα έχει διαπιστώσει ότι οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν χρόνιο πόνο βιώνουν επίσης μια διαστρεβλωμένη αίσθηση του χρόνου. «Αυτό εγείρει το ενδιαφέρον ότι η εμπειρία μας για τον χρόνο είναι ενσωματωμένη στο τραύμα», είπε η Ogden.

Η μελέτη είναι ανοιχτή σε όλους τους ενήλικες στο Ηνωμένο Βασίλειο και περιλαμβάνει τη συμπλήρωση μιας διαδικτυακής έρευνας σχετικά με την καθημερινή τους ζωή και την πίεση του χρόνου που βιώνουν. Μπορεί να ολοκληρωθεί είτε την εβδομάδα πριν, είτε μετά την αλλαγή της ώρας, ή και τις δύο.

Κοινωνικά περιθωριοποιημένες ομάδες και πολυάσχολοι γονείς

Μία από τις ερωτήσεις που η Ogden και οι συνεργάτες της ελπίζουν να απαντήσουν είναι αν οι κοινωνικά περιθωριοποιημένες ομάδες, ή εκείνοι που αντιμετωπίζουν πιέσεις χρόνου, όπως οι πολυάσχολοι γονείς, βιώνουν την αλλαγή της ώρας διαφορετικά από τους ανθρώπους που έχουν μεγαλύτερο έλεγχο του χρόνου τους.

«Μας ενδιαφέρει ιδιαίτερα η σχέση μεταξύ χρόνου και ελέγχου, και πώς όταν άλλοι άνθρωποι ελέγχουν τον χρόνο, αυτό μπορεί να δημιουργήσει διάφορους τύπους αδικίας για ορισμένες ομάδες», είπε η καθηγήτρια Patricia Kingori, κοινωνιολόγος στο Ethox Centre του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, η οποία ηγείται του συνολικού έργου.

Για παράδειγμα, η Kingori και Βραζιλιάνοι συνεργάτες της συνεργάζονται με γυναίκες των οποίων τα παιδιά αντιμετωπίζουν μακροχρόνια προβλήματα ως αποτέλεσμα της μόλυνσης από τον ιό Zika. Σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο, υπάρχει μόνο ένα μικρό παράθυρο κατά το οποίο αυτοί οι άνθρωποι μπορούν να υποβάλουν αξιώσεις κατά του κράτους, «ωστόσο, όταν οι άνθρωποι έχουν βιώσει τραύμα, συχνά δεν είναι σε θέση να συγκεντρώσουν τους πόρους για να ολοκληρώσουν τα πράγματα εγκαίρως, ώστε να ανταποκριθούν σε αυτήν την προθεσμία, παρόλο που μπορεί επίσης να αισθάνονται ότι ο χρόνος έχει επιβραδυνθεί», είπε.

Ένα άλλο παράδειγμα είναι η κοινωνική πίεση που πολλές γυναίκες αισθάνονται για να αποκτήσουν παιδιά μέσα σε ένα πολύ στενό χρονικό περιθώριο της γόνιμης ζωής τους, γενικά μεταξύ των μέσων της δεκαετίας των 20 και των μέσων της δεκαετίας των 30. «Έχω συνεργαστεί τόσο με έφηβες μητέρες όσο και με μεγαλύτερες γυναίκες που παρακολουθούν κλινικές εξωσωματικής γονιμοποίησης, και ένα από τα ενδιαφέροντα πράγματα είναι ότι και στις δύο περιπτώσεις, οι γυναίκες συχνά ένιωθαν ότι ήταν στον λάθος χρόνο, παρόλο που βιολογικά θα μπορούσαν να έχουν παιδιά», είπε η Kingori. «Ο έλεγχος του χρόνου είναι ένα είδος μαλακής εξουσίας που ασκείται πάνω μας με τρόπους που μπορούν συχνά να μας κάνουν να νιώθουμε ότι αργούμε, ότι είμαστε ανεπαρκείς ή ότι δεν είμαστε ακριβώς στον σωστό δρόμο, αλλά συχνά δεν το βλέπουμε ως μορφή εξουσίας».

Ο μακροπρόθεσμος στόχος της μελέτης είναι να εντοπιστούν στρατηγικές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση τέτοιων ανισοτήτων, οδηγώντας ενδεχομένως σε βελτιώσεις στην ατομική και κοινωνική ευημερία.

«Για μένα, η αλλαγή της ώρας μας δίνει μια μικρή εικόνα του τι συμβαίνει όταν ο χρόνος αλλάζει για όλους τους άλλους, αλλά δεν έχει αλλάξει με τον ίδιο τρόπο για σένα, ή όταν η κοινωνία επιβάλλει κάποιο περιορισμό στον χρόνο σου», είπε η Ogden. «Θέτει επίσης ενδιαφέροντα ερωτήματα, όπως αν θα έπρεπε να έχουμε ανθρώπινο δικαίωμα για τον χρόνο».