Γεώργιος Παπανδρέου: Σαν σήμερα ο θάνατος του "Γέρου της Δημοκρατίας" - Η κηδεία του έγινε συλλαλητήριο κατά της χούντας

Ξημέρωνε η 1η Νοεμβρίου του 1968 και οι δείκτες του ρολογιού έδειχναν 02:20. Ήταν η στιγμή που ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο «Γέρος της Δημοκρατίας» πέρασε στην αιωνιότητα, σε ηλικία 88 ετών. Η υγεία του «Γέρου» ήταν κλονισμένη, ενώ ήταν από τους πρώτους που συνελήφθη και τέθηκε σε κατ΄οίκον περιορισμό στη βίλα «Γαλήνη» στο Καστρί, μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου 1967.

Γεώργιος Παπανδρέου: Η αρχή του τέλους του «Γέρου της Δημοκρατίας»

Η αντίστροφη μέτρηση για τον θάνατό του ξεκίνησε λίγες μέρες νωρίτερα και συγκεκριμένα στις 25 Οκτωβρίου, όταν υπέστη ξαφνικά βαριά μορφής γαστροραγία με αποτέλεσμα τη μεταφορά του στον «Ευαγγελισμό». Οι θεράποντες ιατροί έκαναν ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατό για να τον σώσουν. Μάλιστα στις 31 Οκτωβρίου εισήχθη στο χειρουργείο και υποβλήθηκε σε επέμβαση που κράτησε πέντε ώρες. Παρά την προχωρημένη ηλικία του αλλά και την επιβαρυμένη του κατάσταση οι γιατροί εκτιμούσαν ότι θα έβγαινε νικητής και από αυτή τη μάχη.

Στο πλευρό του βρίσκονταν ο γιος του Γεώργιος - ο Ανδρέας είχε φύγει στο εξωτερικό παίρνοντας ενεργά μέρος στον αντιδικτατορικό αγώνα - και η νύφη του Μαργαρίτα. Όμως στις 02:05 τα ξημερώματα της 1ης Νοέμβρη η υγεία του επιδεινώθηκε και υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο. Οι γιατροί προσπάθησαν να τον επαναφέρουν ωστόσο κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατόν και στις 02:20 άφησε την τελευταία του πνοή.

Το συγκεντρωμένο πλήθος που φώναζε «Παπανδρέου - Παπανδρέου»

Η είδηση του θανάτου του μέσα σε λίγα λεπτά εξαπλώθηκε στην Αθήνα. Παρά το γεγονός ότι βρισκόταν σε ισχύ ο στρατιωτικός νόμος που είχε επιβάλει η χούντα δεκάδες άνθρωποι άρχισαν να συγκεντρώνονται στο εκκλησάκι του «Ευαγγελισμού». Αυτό ήταν κάτι το οποίο δεν είχαν προβλέψει ούτε οι συνταγματάρχες αλλά ούτε και η «κυβέρνηση».

Μάλιστα τη στιγμή που η σορός του «Γέρου» ήταν έτοιμη για τη μεταφορά της στο παρεκκλήσι της Μητρόπολης ξέσπασε δυνατή βροχή η οποία υπό άλλες συνθήκες θα ανάγκαζε το συγκεντρωμένο πλήθος να αποχωρήσει. Παρόλα αυτά οι συγκεντρωμένοι όχι μόνο δεν έφυγαν αλλά άρχισαν να χειροκροτούν ενώ κάποιοι άλλοι άρχισαν να φωνάζουν το σύνθημα «Παπανδρέου - Παπανδρέου».

Όταν η πομπή έφτασε στη Μητρόπολη έγινε δεκτή από περίπου 7.500 ανθρώπους κάθε ηλικίας που ήθελαν να πουν το ύστατο χαίρε στον Γεώργιο Παπανδρέου. Το φέρετρο τοποθετήθηκε στο εκκλησάκι του Αγίου Ελευθερίου το οποίο βρέθηκε κυριολεκτικά υπό πολιορκία από χιλιάδες ανθρώπους. Η παρουσία της αστυνομίας ήταν διακριτική ενώ μέλη της Νεολαίας της Ένωσης Κέντρου είχαν επιφορτιστεί με την τήρηση της τάξης. Την ίδια ώρα έξω από τη Μητρόπολη είχαν σχηματιστεί μικρά και μεγάλα πηγαδάκια όπου κυριαρχούσε μία και μόνο φράση: «Ραντεβού αύριο στην κηδεία».

Το αντίο του Παναγιώτη Κανελλόπουλου

Ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος - ο τελευταίος προδικτατορικός πρωθυπουργός - και ένας από τους μεγαλύτερους πολιτικούς αντιπάλους του «Γέρου» τον είχε αποχαιρέτησε με σεβασμό. Παράλληλα στη δήλωσή του άφηνε σαφείς αιχμές με αποδέκτες τους πραξικοπηματίες.

«Εκφράζω την βαθείαν θλίψιν μου διά τον θάνατον του Γεωργίου Παπανδρέου. Η προσωπικότης και η φωνή του συνεδέθησαν επί πενήντα έτση με την Ελληνικήν Ιστορίαν. Υπήρξε δι’ εμέ τιμή, ότι κατά τας τελευταίας φάσεις της ελληνικής κοινοβουλευτικής ζωής είχα κύριον αντίπαλον τοιούτον άνδρα. Αλλά αι σκέψεις μου στρέφονται προ πάντων προς παλαιούς κοινούς αγώνας υπέρ της Ελευθερίας, κατά τον δεύτερον μέγαν πόλεμον και κατά τα επακολουθήσαντα σκληρά έτη, καθώς και προς την κοινήν πικράν τύχην, με την οποίαν και έκλεισεν η ζωή του», τόνιζε στη δήλωσή του.

Η κηδεία που μετατράπηκε σε συλλαλητήριο κατά της χούντας

Παρά τις απαγορεύσεις του καθεστώτος, στις 3 Νοεμβρίου, η κηδεία του «Γέρου» μετατράπηκε σε συλλαλητήριο κατά της χούντας. Γύρω από τη Μητρόπολη επικρατούσε το αδιαχώρητο. Είναι ενδεικτικό ότι ο κόσμος απλωνόταν από την Πανεπιστημίου έως την Πλάκα και από το Σύνταγμα έως το Μοναστηράκι. Οι χουντικοί βρέθηκαν σε σοκ καθώς η ατμόσφαιρά ήταν ιδιαίτερα ηλεκτρισμένη, καθώς δεν περίμεναν την αντίδραση του κόσμου.


Ξαφνικά κάποιος που βρισκόταν ανάμεσα στο πλήθος φώναξε στεντόρια «Πα-παν-δρέ-ου». Αμέσως οι συγκεντρωμένοι άρχισαν να φωνάζουν το ίδιο σύνθημα. Στη συνέχεια ακούστηνα και άλλα όπως «Δη-μο-κρα-τία», «Κάτω η Χούντα. Σήκω Γέρο να μας δεις. Σήμερα πεθαίνετε εσείς. Δεν περνάει ο Φασισμός».

Η κηδεία ξεκίνησε στις 12 το μεσημέρι και όταν ολοκληρώθηκε το φέρετρο βγήκε από τη Μητρόπολη - ανάμεσα σε αυτούς που το κρατούσαν βρισκόταν και ο
Γιώργος Παπανδρέου - ενώ οι συγκεντρωμένοι έψαλαν τον Εθνικό Ύμνο. Η κηδεία είχε μετατραπεί σε γιορτή Δημοκρατίας.


Η απάντηση της χούντας ήταν οι συλλήψεις. Δεκάδες πολίτες συνελήφθησαν από άνδρες της ασφάλειας και της ΚΥΠ με τις κατηγορίες της αντίστασης κατά της Αρχής, περιύβρισης Αρχής κ.α. Οι συλληφθέντες καταδικάστηκαν από το Έκτακτο Στρατοδικείο με συνοπτικές διαδικασίες σε ποινές φυλάκισης από οκτώ μήνες έως τέσσερα χρόνια.

Το χουντικό καθεστώς φοβούμενο την κατακραυγή έδωσε άδεια στον Τύπο προκειμένου να υπάρχει δημοσιογραγική κάλυψη της κηδείας. Μάλιστα τα άρθρα που γράφτηκαν πέρασαν από την λογοκρισία ενώ σε αρκετές περιπτώσεις πολλά από αυτά περιείχαν ακόμα και ανακρίβειες όσον αφορά τους συγκεντρωμένους.

Κάποια από αυτά μιλούσαν για μερικούς εκατοντάδες που θέλησαν να πουν το τελευταίο αντίο στον Γεώργιο Παπανδρέου. Παράλληλα στα «Επίκαιρα» δεν επιτράπηκε η προβολή κανενός πλάνου από την κηδεία. Παρά τις απαγορεύσεις ο σκηνοθέτης Παντελής Βούλγαρης κατάφερε μέσα από ένα φιλμ - ντοκουμέντο να καταγράψει όλα όσα διαδραματίστηκαν εκείνη την ημέρα.

Το μνημόσυνο που πυροδότησε το φυτίλι για την εξέγερση του Πολυτεχνείου

Αξίζει να σημειώσουμε ότι πέντε χρόνια αργότερα και συγκεκριμένα στις 4 Νοεμβρίου 1973, ημέρα Κυριακή, τελέστησε το ετήσιο μνημόσυνο στη μνήμη του «Γέρου». Η τελετή μετετράπη σε ένα ακόμα οργισμένο κύμα κατά της χούντας. Τουλάχιστον 10.000 πολίτες κάθε ηλικίας συγκεντρώθηκε στο Α' Νεκροταφείο. Ανάμεσά τους ο Γεώργιος Παπανδρέου, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, αλλά και το σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα Αλέκος Παναγούλης που συνοδευόταν από τη σύντροφό του Οριάνα Φαλάτσι.

Μετά το τέλος του μνημοσύνο ένα μεγάλο κομμάτι από τους συγκεντρωμένους προσπάθησε να κινηθεί προς την πλευρά του Συντάγματος. Όμως η χωροφυλακή αυτή τη φορά είχε λάβει τα μέτρα της στήνοντας οδοφράγματα καθώς υπήρχε φόβος για διαδήλωση. 

Στη λεωφόρο Αμαλίας σημειώθηκαν οι πρώτες συμπλοκές ανάμεσα σε χωροφυλακή και διαδηλωτές. Οι χωροφύλακες άρχισαν να χτυπούν με γκλοπ τους συγκεντρωμένους ενώ σε πολλές περιπτώσεις τους έριχναν στο έδαφος και τους κλωτσούσαν. Μάλιστα βγήκαν όπλα και ακούστηκαν και πυροβολισμοί στον αέρα.



Κατά τη διάρκεια των επεισοδίων τραυματίστηκαν 32 αστυνομικοί και τρεις διαδηλωτές. Οι δύο από αυτούς ήταν οι δημοσιογράφοι Μαρία Ζήκα και η Σούλα Αλεξανδροπούλου που μεταφέρθηκαν σε νοσοκομείο για την παροχή πρώτων βοηθειών. Η χωροφυλακή προχώρησε σε δεκάδες προσαγωγές εκ των οποίων οι 17 μετατράπηκαν σε συλλήψεις.

Στο εδώλιο βρέθηκαν  15 συλληφθέντες εκ των οποίων οι 12 αθωώθηκαν. Μάλιστα το παρών στη δίκη έδωσαν τόσο ο Γεώργιος Μαύρος όσο και ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ενώ η έδρα απαγόρευσε να προβληθεί το φιλμ όπου έδειχνε την αστυνομική αυθαιρεσία απέναντι στους διαδηλωτές.

Σύμφωνα με πρωταγωνιστές του αντιδικτατορικού αγώνα και ειδικότερα του αντιδικτατορικού φοιτητικού κινήματος η επιμνημόσυνη δέηση της 4ης Νοεμβρίου  πυροδότησε το φυτίλι που οδήγησε στην αιματοβαμμένη εξέγερση του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου του 1973.