Αντώνης Σαμαράς: Η πορεία ενός συγκρουσιακού πολιτικού - Από το Χάρβαρντ, στη "ρήξη" για το Σκοπιανό και την Πολιτική Άνοιξη μέχρι την πρωθυπουργία και τη διαγραφή του

Ο Αντώνης Σαμαράς, γεννημένος στις 23 Μαΐου του 1951, προέρχεται από μεγαλοαστική οικογένεια. Γιος του επιφανούς καρδιολόγου Κωνσταντίνου Σαμαρά και της Ελένης Ζάννα, είναι από την πλευρά του πατέρα του ανιψιός του πρώην βουλευτή Μεσσηνίας με την ΕΡΕ Γιώργου Σαμαρά και από την πλευρά της μητέρας του, απόγονος της μεγάλης οικογένειας των ευεργετών Μπενάκη.

Για την ακρίβεια, είναι τρισέγγονος του Εμμανουήλ Μπενάκη, δισέγγονος του Στέφανου και της Πηνελόπης Δέλτα, εγγονός του βενιζελικού Αλέξανδρου Ζάννα, που είχε νυμφευθεί την κόρη της Πηνελόπης Δέλτα και είχε προσφέρει τις υπηρεσίες του στον Μακεδονικό Αγώνα, διατελέσας και πρώτος υπουργός Αεροπορίας. Εχει έναν αδελφό, τον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Σαμαρά, και είναι νυμφευμένος με τη Γεωργία Κρητικού, με την οποία έχει αποκτήσει δύο παιδιά.

Ο Αντώνης Σαμαράς, αμερικανοσπουδαγμένος, μετά την αποφοίτησή του από το Κολλέγιο Αθηνών συνέχισε προπτυχιακές σπουδές στον τομέα της οικονομίας στο Κολέγιο Αμχερστ, στις Ηνωμένες Πολιτείες, και μεταπτυχιακές στη Διοίκηση Επιχειρήσεων (ΜΒΑ) στο γνωστό Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Οταν επέστρεψε στην Ελλάδα, πολιτεύθηκε με τη Νέα Δημοκρατία και το 1977 εκλέχτηκε για πρώτη φορά βουλευτής Μεσσηνίας. Στα ψηφοδέλτια της Νέας Δημοκρατίας τον είχε τοποθετήσει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Εγινε βουλευτής σε ηλικία 26 ετών, όντας συγχρόνως ο νεότερος βουλευτής στην ιστορία του Κοινοβουλίου.



Δώδεκα χρόνια μετά, και συγκεκριμένα τον Ιούλιο του 1989, όταν είχε συγκροτηθεί η κυβέρνηση συνεργασίας της Ν.Δ. με τον Συνασπισμό, με πρωθυπουργό τον Τζαννή Τζαννετάκη, ο Αντώνης Σαμαράς τοποθετήθηκε υπουργός Οικονομικών. Ηταν 38 ετών. Η αντικατάσταση της κυβέρνησης εκείνης τον Νοέμβριο του ίδιου έτους από την οικουμενική κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας, ΠΑΣΟΚ και Συνασπισμού της Αριστεράς και της Προόδου (ΚΚΕ και ΕΑΡ), υπό τον Ξενοφώντα Ζολώτα, βρήκε τον Αντώνη Σαμαρά στη θέση του υπουργού των Εξωτερικών. Ηταν ο νεότερος υπουργός Εξωτερικών.

Ο Αντώνης Σαμαράς και το Σκοπιανό

Η έντονη διαφωνία του Αντ. Σαμαρά ως υπουργού Εξωτερικών με τον πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη για τον τρόπο χειρισμού του προβλήματος της ονομασίας της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας υπήρξε η αφορμή να αποπεμφθεί από το υπουργείο Εξωτερικών. Στις 13 Απριλίου του 1992 είχε συγκληθεί το συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνο Καραμανλή, για το φλέγον τότε ζήτημα της ονομασίας της πρώην Γιουγκοσλαβικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Υπήρξε ένταση στη σύσκεψη αυτή, λόγω της διαφοροποίησης του Αντώνη Σαμαρά, ο οποίος είχε παρουσιάσει στους πολιτικούς αρχηγούς -και, βεβαίως, στον ιδιαιτέρως ευαισθητοποιημένο Πρόεδρο της Δημοκρατίας- σχέδιο με επτά σημεία δράσης, που, όπως έλεγαν τα ρεπορτάζ της εποχής εκείνης, είχαν προκαλέσει την αντίδραση του Καραμανλή και του Μητσοτάκη.



Μετά το πέρας της σύσκεψης, στη συνέντευξη Τύπου που παραχώρησε τότε ως πρωθυπουργός ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ανακοίνωσε και την αποπομπή Σαμαρά από το υπουργείο των Εξωτερικών, αναλαβών ο ίδιος το υπουργείο.

Αρκετοί ήταν πάντως την εποχή εκείνη αυτοί που, κρίνοντας την υπόθεση με περισσότερο συναίσθημα και λιγότερο ρεαλισμό, είχαν πει ότι ο Σαμαράς δεν μπορούσε να κάνει διαφορετικά, ενθυμούμενος και την καταγωγή του από επιφανή Μακεδονομάχο.

Ο ίδιος πάντως ο Αντώνης Σαμαράς, χρόνια μετά, σε άρθρο του που είχε δημοσιευθεί στον «Ελεύθερο Τύπο», εξηγούσε τις θέσεις του, αναφέροντας μεταξύ άλλων τα εξής: «Η επίσημη ελληνική θέση για το Μακεδονικό αποφασίστηκε στο συμβούλιο των πολιτικών αρχηγών και υπογράφηκε από τους ίδιους τους πολιτικούς αρχηγούς -και όχι από μένα- τον Απρίλιο του 1992. Κατηγορούμαι, λοιπόν, για μια πολιτική που άλλοι αποφάσισαν… Ασφαλώς εγώ συμφωνούσα με την απόφαση εκείνη - την οποία είχα άλλωστε εισηγηθεί. Καίτοι συμφωνούσα, λοιπόν, δεν συμμετείχα στη λήψη της απόφασης, ούτε στη διαχείριση της πολιτικής εκείνης. Επομένως, για τι ακριβώς με κατηγορούν; Εχει υποστηριχθεί ότι υπήρξε η “ευκαιρία” του λεγόμενου “πακέτου Πινέιρο”, ο οποίος μας πρότεινε μια μικτή ονομασία για τα Σκόπια, τη “Σλαβομακεδονία”, αλλά χάσαμε, τάχα, την “ευκαιρία” να λυθεί το πρόβλημα εγκαίρως και καλύτερα για μας… Ευκαιρία θα μπορούσε έστω να ήταν αν τα Σκόπια είχαν αποδεχθεί το όνομα “Σλαβομακεδονία” κι εμείς το είχαμε αρνηθεί.

Αλλά κάτι τέτοιο ουδέποτε συνέβη: Η σκοπιανή κυβέρνηση αντέταξε από την πρώτη στιγμή ότι δεν μπορούσε να αποδεχθεί τέτοιο όνομα, γιατί θα αντιδρούσαν οι αλβανόφωνοι του κράτους αυτού, που ήταν πολυάριθμοι και οι οποίοι δεν θεωρούν τους εαυτούς τους “Σλάβους” - θεωρούν τους εαυτούς τους “Αλβανούς”. Συνεπώς ούτε “συμβιβασμός” υπήρξε ούτε ήταν δυνατό να υπάρξει τέτοιος συμβιβασμός ούτε κάποια “ευκαιρία” χάθηκε εξαιτίας μας. Μια ιδέα του κ. Πινέιρο υπήρξε, η οποία δεν “περπάτησε”, διότι η άλλη πλευρά ήταν αδύνατο να τη δεχθεί. Την απόφαση μη αναγνώρισης των Σκοπίων με το όνομα της Μακεδονίας οι ελληνικές κυβερνήσεις δεν την άλλαξαν ποτέ στα 12 χρόνια που μεσολάβησαν από τότε: Γιατί άραγε; Δύο διαφορετικά κόμματα εξουσίας, τρεις διαφορετικοί πρωθυπουργοί και έξι διαφορετικοί υπουργοί Εξωτερικών διατήρησαν την ίδια ακριβώς».

Το Νέο Κόμμα

Τον Οκτώβριο του 1992 ο Αντώνης Σαμαράς παραιτήθηκε από βουλευτής, αποχώρησε από τη Νέα Δημοκρατία και μερικούς μήνες μετά, συγκεκριμένα στις 30 Ιουνίου του 1993, ίδρυσε την Πολιτική Ανοιξη. Οπως είχε αναφέρει ο ίδιος, εμπνευστής του κόμματος ήταν ο Οδυσσέας Ελύτης.



Στην ΠΟΛ.ΑΝ. είχε προσελκύσει αρκετά στελέχη, όπως ο Ανδρέας Λεντάκης, ο Νικήτας Κακλαμάνης, ο Ακης Γεροντόπουλος, ο Στέφανος Στεφανόπουλος, ο Δημήτρης Σταμάτης, ο άλλοτε υπουργός του ΠΑΣΟΚ Στάθης Γιώτας, ο Στάθης Παναγούλης, ο διπλωματικός Μανώλης Καλαμίδας κ.ά.

Στις εκλογές Οκτωβρίου του 1993 η Πολιτική Ανοιξη είχε κόψει ψήφους από τη Νέα Δημοκρατία αναδεικνυόμενη τρίτο σε μέγεθος κοινοβουλευτικό κόμμα, με ποσοστό 4,9% και δέκα έδρες και βουλευτές - εκτός από τον ίδιο τον Σαμαρά, τους Νίκο Οικονομόπουλο, Φωτεινή Στεφανοπούλου, Νικήτα Βενιζέλο, Ανδρέα Λεντάκη, Νικήτα Κακλαμάνη, Στέφανο Στεφανόπουλο, Αναστάσιο Νικόπουλο, Μαρία Μαχαίρα και Κώστα Χατζηδημητρίου.

Στις ευρωεκλογές του 1994 η ΠΟΛ.ΑΝ. είχε λάβει ποσοστό 8,7%, κερδίζοντας δύο έδρες στο Ευρωκοινοβούλιο. Το 2000 η ΠΟΛ.ΑΝ. δεν συμμετείχε στις εκλογές της χρονιάς εκείνης, ενώ το 2004, όταν την εκλογική νίκη πήρε η Νέα Δημοκρατία, υπό τον Κώστα Καραμανλή, ο Αντώνης Σαμαράς υποστήριξε με δημόσια δήλωσή του τη Ν.Δ., ανακοινώνοντας και την οριστική αναστολή της λειτουργίας του κόμματός του.

Πριν δε από τις ευρωεκλογές του ιδίου έτους τόσο ο Αντώνης Σαμαράς όσο και άλλα στελέχη της ΠΟΛ.ΑΝ. επανεντάχθηκαν στη Ν.Δ., ο ίδιος δε εξελέγη ευρωβουλευτής.

Στις εκλογές του 2007 έβαλε υποψηφιότητα στη Μεσσηνία και εξελέγη βουλευτής. Δύο χρόνια μετά, και συγκεκριμένα με τον ανασχηματισμό της 7ης Ιανουαρίου του 2009, τοποθετήθηκε υπουργός Πολιτισμού. Με την ιδιότητά του αυτή είχε εγκαινιάσει και το νέο Μουσείο της Ακρόπολης. Υπουργός Πολιτισμού έμεινε μέχρι τις 7 Οκτωβρίου του 2009.

Η εκλογική ήττα της Νέας Δημοκρατίας το 2009 και η παραίτηση από την αρχηγία του κόμματος του Κώστα Καραμανλή άνοιξαν τον δρόμο στον Αντώνη Σαμαρά για να διεκδικήσει την προεδρία του κόμματος, που είχε ήδη περιέλθει στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.



Εκείνο που καλείται να διερευνήσει ο ιστορικός του μέλλοντος είναι ο λόγος της μεταστροφής του Αντώνη Σαμαρά στην υπόθεση των μνημονίων, τα οποία στη συνέχεια εφάρμοσε ως πρωθυπουργός, αρχής γενομένης από τη στήριξη που παρέσχε στην κυβέρνηση Παπαδήμου. Κι αυτό διότι οι αναλύσεις που έκανε για τα δυσβάστακτα μέτρα του μνημονίου ήταν περίπου άψογες από οικονομολογικής πλευράς, διότι εντόπιζαν τα λάθη που γίνονταν -και τα οποία ομολογήθηκαν και από το ΔΝΤ στη συνέχεια-, αλλά και προέβλεπαν με ακρίβεια της επιπτώσεις από τα μέτρα που επιβάλλονταν.

Στις εκλογές της 17ης Ιουνίου του 2012, που διεξήχθησαν από την υπηρεσιακή κυβέρνηση του Παναγιώτη Πικραμμένου, η Νέα Δημοκρατία ήρθε πρώτο κόμμα, με ποσοστό 29,66%, και δεύτερο κόμμα (δηλαδή αξιωματική αντιπολίτευση) ο ΣΥΡΙΖΑ, ανεβάζοντας το ποσοστό του στο 26,9%. Τρίτο κόμμα ήταν το ΠΑΣΟΚ, με ποσοστό 12,3%. Τα υπόλοιπα κόμματα που εξέλεξαν βουλευτές είχαν ποσοστά μικρότερα του 8% και ήταν οι Ανεξάρτητοι Ελληνες, η Χρυσή Αυγή, η Δημοκρατική Αριστερά και το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας. Μετά τις εκλογές, τα κόμματα Νέα Δημοκρατία, ΠΑΣΟΚ και Δημοκρατική Αριστερά συγκρότησαν την κυβέρνηση Αντώνη Σαμαρά. Ο ίδιος ορκίστηκε πρωθυπουργός στις 20 Ιουνίου.

Το «μαύρο» στην ΕΡΤ

Το κλείσιμο του δημόσιου ραδιοτηλεοπτικού φορέα, της ΕΡΤ, προκειμένου να δημιουργηθεί στη θέση του ένας άλλος -που, είναι αλήθεια, επί μήνες δεν τον ενέτασσε στο δυναμικό της η ΕBU, η ευρωπαϊκή ένωση τηλεοπτικών φορέων-, αποδόθηκε σε δύο αίτια: σε παρορμητισμό και άστοχη πολιτική, που ήταν το αποτέλεσμα κακών εισηγήσεων. Αυτό είχε ως συνέπεια ο νέος φορέας, η ΝΕΡΙΤ, να είναι ένα «προϊόν» που χτίστηκε με παλαιά «υλικά» αντίληψης και συμπεριφορών.

Ενας από τους λόγους του κλεισίματος της ΕΡΤ θεωρήθηκε ότι ήταν το γεγονός πως η κυβέρνηση ζητούσε εσπευσμένως απολύσεις, που τις απαιτούσαν με τη σειρά τους οι δανειστές. Οπως είχε δηλώσει στο Mega στενός συνεργάτης του Αντώνη Σαμαρά, «ψάχναμε να βρούμε λύση για τις 2.000 απομακρύνσεις και λύση δεν βρισκόταν. Ετσι όπως προχωρούσε η διαδικασία για τις απολύσεις, θα χρειάζονταν μήνες, και εμείς είχαμε μέρες». Και επελέγη η ΕΡΤ.

Δυόμισι χρόνια μετά την ανάδειξή του στην πρωθυπουργία, και συγκεκριμένα στις 29 Δεκεμβρίου του 2014, και αφού είχαν αποβεί άκαρπες τρεις ψηφοφορίες στη Βουλή για την εκλογή του νέου Προέδρου της Δημοκρατίας (σ.σ.: υποψήφιος ήταν ο Σταύρος Δήμας), ο Αντώνης Σαμαράς ανακοίνωσε τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών για τις 25 Ιανουαρίου του 2015. Στις κάλπες εκείνες ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος ήδη είχε δείξει την εντυπωσιακή άνοδό του σε εκλογικά ποσοστά, αναδείχτηκε πρώτο κόμμα, με ποσοστό 36,34%, έναντι 27,81% της Νέας Δημοκρατίας. Ο Αλέξης Τσίπρας ήταν ο νέος πρωθυπουργός.

Μετά την εκλογική εκείνη ήττα, ο Αντώνης Σαμαράς υπέβαλε αμέσως μετά την ανακοίνωση του αποτελέσματος την παραίτησή του στον τότε Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κάρολο Παπούλια, παραμένοντας αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας και επικεφαλής της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Μιλώντας δε στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματος και συνοψίζοντας τα δυόμισι χρόνια της διακυβέρνησής του, ο Αντώνης Σαμαράς είπε: «Παραλάβαμε χάος, παραδώσαμε χώρα».

Τον Αντώνη Σαμαρά τον κατατάσσουν στους σκληρούς δεξιούς. Αν εξακολουθεί να πιστεύει αυτό που είχε πει, απαντώντας σε σχετική ερώτηση, σε ηλικία 38 ετών, τότε κρύβει καλά την ιδεολογική του ταυτότητα ακόμη και σήμερα: «Κανένας πολιτικός δεν μπορεί να ενταχθεί σε ασφυκτικούς χαρακτηρισμούς, που συνήθως κρύβουν τις απόψεις του».

Από τα ντραμς στην πολιτική: Η σχέση του Αντώνη Σαμαρά με τον Γιώργο Παπανδρέου, οι διαδηλώσεις και οι πίτσες

Δύο από τα γεγονότα που συνοδεύουν τον Αντώνη Σαµαρά από τη φοιτητική του ζωή είναι η σχέση του µε τον Γιώργο Παπανδρέου, µε τον οποίο είχε βρεθεί στο ίδιο αµερικανικό πανεπιστήµιο, µετά τη συνεύρεσή τους στο Κολλέγιο Αθηνών, και η ενασχόλησή του ως φοιτητή µε τις... πίτσες, όπως ο ίδιος έχει αποκαλύψει.

Πράγµατι, στην Αµερική ήταν συγκάτοικος µε τον Γιώργο Παπανδρέου, και µάλιστα έπαιζαν στο ίδιο µουσικό συγκρότηµα, που είχε -άγνωστο γιατί- την ονοµασία Τα τζάκια (Fireplaces). Μία εκδοχή είναι -στην περίπτωση που είχαν «βαπτίσει» οι ίδιοι οι δύο Ελληνες συµφοιτητές το µουσικό τους συγκρότηµα- ότι ήθελαν µε αυτοσαρκαστική διάθεση να τονίσουν ότι και οι δύο προέρχονταν από µεγάλα αστικά και πολιτικά... τζάκια.

Ο µεν Αντώνης Σαµαράς έπαιζε ντραµς, ο δε Γιώργος Παπανδρέου ηλεκτρική κιθάρα (πολύ αργότερα προτίµησε το κανό). Η συγκατοίκησή τους τούς ένωσε µε στενή φιλία, την οποία ο µετέπειτα πρόεδρος της Ν.∆. δεν έκρυψε, ακόµα και όταν βρέθηκαν πολιτικοί αντίπαλοι, ο µεν Σαµαράς στη θέση του αρχηγού της αξιωµατικής αντιπολιτεύσεως, ο δε Παπανδρέου στη θέση του πρωθυπουργού. Μάλιστα, σε µια συνέντευξη που είχε δώσει ο Αντώνης Σαµαράς ως βουλευτής και ανερχόµενος πολιτικός στους «Times» της Νέας Υόρκης, το 1985, είχε πει στον δηµοσιογράφο που του έπαιρνε τη συνέντευξη: «Oταν οι συνάδελφοί µας βουλευτές µάς βλέπουν να καθόµαστε και να κρυφογελάµε µε τον Γιώργο, δεν µπορούν να διανοηθούν ότι δεν µιλάµε για πολιτικά, αλλά για τις παλιές φιλενάδες µας από το Holyoke και το Smith».

Εκτός, όµως, από τις µουσικές και... ερωτικές επιδόσεις των δύο φοιτητών της εποχής εκείνης, Σαµαράς και Παπανδρέου ήταν και «οργισµένα νιάτα» και συµµετείχαν σε ακτιβιστικές εκδηλώσεις. Λ.χ., συµµετείχαν σε µια αντιπολεµική διαδήλωση που περιελάµβανε και τον αποκλεισµό, µε καθιστική διαµαρτυρία, του διαδρόµου προσγείωσης της αεροπορικής βάσης West Over στο Νιου Χαµσάιρ, διαµαρτυρόµενοι µαζί µε άλλους για τα ψεύδη της κυβέρνησης Νίξον ότι δεν γίνονταν αεροπορικοί βοµβαρδισµοί στο Λάος. Είχαν, µάλιστα, συλληφθεί, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι. Η µία εκδοχή είναι ότι ήταν οι συλληφθέντες τόσο πολλοί, που το κρατητήριο του Αµχερστ δεν τους χωρούσε. Μια άλλη εκδοχή -περισσότερο αστεία, βεβαίως- λέει ότι τους δύο Ελληνες φοιτητές τούς άφησαν ελεύθερους επειδή όντως δεν χωρούσαν, διότι το κρατητήριο ήταν... χαµηλοτάβανο και οι Σαµαράς και Παπανδρέου πανύψηλοι...

Το άλλο γεγονός της φοιτητικής ζωής που συνοδεύει τον Αντώνη Σαµαρά είναι οι... πίτσες. Οπως ο ίδιος είχε αποκαλύψει σε τηλεοπτική εκποµπή, στην Αµερική είχε δοκιµάσει το επιχειρηµατικό του δαιµόνιο, ανοίγοντας µία πιτσαρία, που, όπως είχε πει, πήγαινε µάλιστα µια χαρά. Πάντως, σε πιτσαρία, την οποία Σαµαράς και Παπανδρέου είχαν κάνει στέκι τους, ο πρώην πρωθυπουργός και πρόεδρος της Ν.∆. είχε προφητεύσει στον φίλο του Γιώργο: «Κάποτε θα τα λέµε στη Βουλή...». Ο Παπανδρέου είχε αρνηθεί την εξέλιξη αυτή, λέγοντάς του: «∆εν θα ασχοληθώ ποτέ µε την πολιτική». Για άλλη µία φορά είχε επιβεβαιωθεί η σοφία ότι στην πολιτική ποτέ δεν λες ποτέ. Ο ένας είχε αρνηθεί ότι θα επέστρεφε ποτέ στη Νέα ∆ηµοκρατία, ακόµα και αν του ζητούσαν να γίνει αρχηγός. Ο άλλος όχι µόνο ασχολήθηκε µε την πολιτική τελικώς, αλλά, όπως και ο φίλος και συµφοιτητής του, έγινε αρχηγός κόµµατος και πρωθυπουργός. Τελικώς, «ποτέ µη λές ποτέ...».