Ίµια: Πώς οι χειρισµοί που κατέληξαν σε τραγωδία δηµιούργησαν τις "γκρίζες ζώνες" στο Αιγαίο

Ηταν Ιανουάριος του 1996 και τη χώρα κυβερνούσε το ΠΑΣΟΚ υπό τον Κώστα Σηµίτη. Οι σχέσεις µε την Τουρκία στο κόκκινο, µε αποκορύφωµα τα γεγονότα στα Ιµια, τα οποία και καθιέρωσαν στη διπλωµατική ορολογία τις «γκρίζες ζώνες» στο Αιγαίο.

Ολα ξεκίνησαν από τη στιγµή που η Τουρκία κλιµάκωσε έναν πόλεµο νεύρων σε βάρος της χώρας µας, αξιολογώντας, προφανώς, το γεγονός ότι η κυβέρνηση Σηµίτη είχε αναλάβει την εξουσία. Υπουργός Εξωτερικών της κυβέρνησης εκείνης ήταν ο Θεόδωρος Πάγκαλος, υπουργός Εθνικής Αµυνας ο Γεράσιµος Αρσένης και αρχηγός ΓΕΕΘΑ ο ναύαρχος Χρ. Λυµπέρης.

Πρωθυπουργός της Τουρκίας ήταν η Τανσού Τσιλέρ και υπουργός Εξωτερικών ο Ντενίζ Μπαϊκάλ.

Ίµια: Το χρονικό

Στις 8 η ώρα το πρωί της Κυριακής της 28ης Ιανουαρίου του 1996 το παράκτιο περιπολικό «Παναγόπουλος» έστελνε σήµα στο υπουργείο Αµυνας ότι, εκτελώντας περιπολία στην περιοχή των νησίδων Ιµια, διαπίστωσε ότι στην ανατολική πλευρά της ανατολικότερης εκ των δύο νησίδων «ήταν επηρµένη σε µικρό ιστό» τουρκική σηµαία, ορατή από την ανατολική πλευρά της νησίδας. Μία ώρα µετά, διατάχθηκε ο άµεσος απόπλους της πυραυλακάτου «Αντωνίου» για την περιοχή, µε σκοπό την αφαίρεση της τουρκικής σηµαίας και την έπαρση της ελληνικής.

Την ίδια ώρα απέπλεε και η κανονιοφόρος «Πυρπολητής» (που µετονοµάστηκε στη συνέχεια σε κ/φ «Κάσος») για να πλεύσει στις νησίδες Ιµια και στη συνέχεια να καταπλεύσει στην Κάλυµνο για εκτέλεση συνδυασµένης ενέργειας µε άνδρες της ∆ιοίκησης Υποβρυχίων Καταστροφών, των γνωστών ΟΥΚ. Πράγµατι, άνδρες της πυραυλακάτου «Αντωνίου» αφαίρεσαν την τουρκική σηµαία και ύψωσαν την ελληνική.

Από εκείνη τη στιγµή και µετά άρχισαν να διαµορφώνονται συνθήκες που οδήγησαν τελικώς στην «υιοθέτηση» των γκρίζων ζωνών στην περιοχή. Αρχικώς, η ελληνική πλευρά, ιδιαιτέρως οι στρατιωτικοί, ήταν αποφασισµένη να αποκρουστεί µε βία οποιαδήποτε απόπειρα αποβίβασης στα Ιµια επιχειρούσαν οι Τούρκοι. Με σήµα στις 29 Ιανουαρίου από τον αρχηγό των Ενόπλων ∆υνάµεων, τον ναύαρχο Χρήστο Λυµπέρη, και προς τα τρία Επιτελεία δίνονταν οι εξής εντολές:

• Ανδρες της Οµάδας Υποβρυχίων Καταστροφών (ΟΥΚ) θα αποβιβάζονταν στα Ιµια µε αποστολή την παρεµπόδιση αποβίβασης ξένων στην νησίδα. Η εντολή ήταν να χρησιµοποιηθεί «βία σε περίπτωση αυτοάµυνας».
• Να αποτραπεί προσγείωση τουρκικού ελικοπτέρου στα Ιµια, µε χρήση, µάλιστα, προειδοποιητικών βολών.
• Οµάδα καταδροµέων να κινηθεί άµεσα προς την περιοχή δυτικά των βραχονησίδων για επιτήρηση, αλλά και να είναι έτοιµοι οι καταδροµείς να αποβιβαστούν στα Ιµια, αν παρίστατο ανάγκη.
• ∆ύο ελικόπτερα Απάτσι ετοιµάζονταν για αποστολή στην περιοχή.

Το βράδυ της ίδιας ηµέρας το ΓΕΝ παίρνει σήµα που αποδεσµεύεται όσον αφορά την εκτέλεση προειδοποιητικών βολών από πλοία και επίγεια τµήµατα. Η σχετική διαταγή αφορά και τη µη αναχαίτιση ξένων, στην περίπτωση που θα επιχειρούσαν να αποβιβαστούν.

Ηταν τότε που η κυβέρνηση Σηµίτη ζητούσε από τον Α/ΓΕΕΘΑ, Χρήστο Λυµπέρη, που ήταν έτοιµος για εµπλοκή, να πει για την υποστολή από την Ελλάδα της ελληνικής σηµαίας από τις βραχονησίδες ότι... την πήρε ο αέρας.

Μάλιστα, το µεσηµέρι της ίδιας ηµέρας ο εκπρόσωπος του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών είχε προτείνει διαπραγµατεύσεις για τις νησίδες Ιµια. Ευτυχώς που η κυβέρνηση Σηµίτη δεν έπεσε στην παγίδα, διότι, αν αποδεχόµασταν την «πρόσκληση» και πηγαίναµε σε διαπραγµατεύσεις, θα ήταν σαν να αναγνωρίζαµε δικαιώµατα κυριαρχίας επί των νήσων και της Τουρκίας.

«Επίκειται επίθεση»

Ενώ είχε υπάρξει την προηγουµένη διαταγή προς το Γενικό Επιτελείο Ναυτικού να αποδεσµευθεί από τις εντολές που είχε λάβει -όπως είδαµε παραπάνω-, µία µέρα µετά, στις 30 Ιανουαρίου 1996, οι ελληνικές Ειδικές ∆υνάµεις παίρνουν διαταγή να είναι σε ετοιµότητα και να χρησιµοποιήσουν βία, αν χρειαστεί. ∆ηλαδή, αν επιχειρούνταν απόβαση ή αν προσγειώνονταν τουρκικά ελικόπτερα.

Η ετοιµότητα αυτή, ασχέτως της τελικής έκβασης, που είναι γνωστή, είχε κριθεί αναγκαία, διότι υπήρχαν πληροφορίες από αξιόπιστες πηγές ότι οι Τούρκοι ετοίµαζαν επίθεση. Η πηγή ήταν αµερικανική, αν λάβουµε µάλιστα υπ’ όψιν ότι, χάρη στην παρέµβαση των ΗΠΑ, αποµακρύνθηκε η προοπτική ενός θερµού επεισοδίου.

Για την οποία παρέµβαση υπήρξαν, ως γνωστόν, και οι δηµόσιες ευχαριστίες προς την Ουάσινγκτον του Κώστα Σηµίτη. Η πληροφορία περί επικείµενης επίθεσης, καθώς και το γεγονός ότι δύο τουρκικά ελικόπτερα Black Hawk υπερίπταντο των Ιµίων, καθώς και ότι η φρεγάτα «Yavuz» βρισκόταν 500 µέτρα από τα Ιµια, προκάλεσαν την εντολή του αρχηγού του Ναυτικού, όπως οι επί των Ιµίων δυνάµεις ρίξουν αρχικώς φωτοβολίδες κατά των τουρκικών ελικοπτέρων και, αν αυτά επιχειρούσαν να προσγειωθούν, να τα κατέρριπταν! Ακολούθησε προφορική εντολή του υφυπουργού Αµυνας να καταρριφθεί όποιο τουρκικό ελικόπτερο προσπαθούσε να προσγειωθεί στο Φαρµακονήσι. Εντολή που στη συνέχεια τροποποιήθηκε ώστε «να βληθούν µόνον οι άνδρες που θα αποβιβαστούν από το ελικόπτερο».

Η παρέµβαση ΗΠΑ

∆ύο γεγονότα, εκ των οποίων το ένα τραγικό, άλλαξαν προφανώς τις συνθήκες, οδηγώντας στην ελληνική υποχώρηση... Παρά τις παραπάνω εντολές ετοιµότητας, τουρκικό κανάλι είχε µεταδώσει δηλώσεις του υπουργού Εξωτερικών Μπαϊκάλ, σύµφωνα µε τις οποίες είχε γίνει «ειρηνική ανακατάληψη» των Ιµίων µε λέµβους. Η πληροφορία επιβεβαιώθηκε από την ΑΣ∆ΕΝ και το ΓΕΝ στις 5.30 το πρωί: ότι οι Τούρκοι είχαν σηκώσει σηµαία επί της δυτικής νησίδας των Ιµίων!

Στις 6 το πρωί αναφέρεται στο Γενικό Επιτελείο Ναυτικού ότι το ελικόπτερο του Πολεµικού Ναυτικού µε τον αριθµό 21 έχει καταπέσει 2 ναυτικά µίλια βορείως των δυτικών Ιµίων, µε θύµατα το πλήρωµα από τους Βλαχάκο, Καραθανάση και Γιαλοψό.

Μετά την πτώση του ελικοπτέρου, διατάσσεται η διακοπή της σχεδίασης της οποιασδήποτε καταδροµικής ενέργειας για την ανακατάληψη των Ιµίων. Το δεύτερο γεγονός είναι η παρέµβαση των Ηνωµένων Πολιτειών προς αποφυγή θερµού επεισοδίου. Ακολουθούν διαταγές ακύρωσης των επιχειρήσεων. Ακυρώνονται, µεταξύ άλλων, ο απόπλους των υπόλοιπων µονάδων του Στόλου, η επιφυλακή, η εντολή για προειδοποιητικές βολές, η ετοιµότητα των αεροσκαφών της Πολεµικής Αεροπορίας, η κατάσταση αεράµυνας, η ετοιµότητα των «Απάτσι» κ.λπ. Συγχρόνως, ολοκληρώθηκε και η αποχώρηση των τουρκικών ναυτικών δυνάµεων από την περιοχή.

«Εφυγαν οι Ελληνες από το νησί µας»...

Η αµερικανική πρωτοβουλία σταµάτησε µεν την εξέλιξη των γεγονότων σε θερµό επεισόδιο µεταξύ των δύο χωρών, πλην όµως είχε δηµιουργήσει τις συνθήκες για παγίωση της αµφισβήτησης της περιοχής από τουρκικής πλευράς, εξού και οι «γκρίζες ζώνες».

Αυτό αποδεικνύεται από όσα είχε πει στον Ελληνα πρέσβη στην Αγκυρα ο Τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών, Οϊµέν: «...Μετά την επιστροφή στην προγενέστερη κατάσταση (σ.σ. δηλαδή, αφού είχαν αποχωρήσει και οι ελληνικές και οι τουρκικές δυνάµεις), δηλαδή στο status quo ante, θα µπορούσαν να αρχίσουν οι διαβουλεύσεις για να διαπιστωθεί σε ποιον ανήκει η κυριαρχία επί των Ιµίων». Θα πρέπει να θυµίσουµε ότι κατά τη σχετική συνεδρίαση της Βουλής, κατά την οποία ο Κ. Σηµίτης είχε ευχαριστήσει τους Αµερικανούς, δεν κατόρθωσε να αποφύγει τη δικαιολογηµένα λυσσαλέα κριτική της αντιπολίτευσης.

Ο τότε πρόεδρος της Ν.∆. και αρχηγός της αξιωµατικής αντιπολίτευσης, Μιλτιάδης Εβερτ, είχε θεωρήσει ενέργεια «εθνικής προδοσίας» την εξέλιξη της κατάστασης στα Ιµια και είχε υπογραµµίσει ότι «η απόσυρση ελληνικών στρατιωτικών δυνάµεων και η υποστολή της ελληνικής σηµαίας (σ.σ. για την οποία, όπως προαναφέρθηκε προλογικώς, είχε συσταθεί στον Α/ΓΕΕΘΑ να πει ότι τη σηµαία την πήρε ο αέρας!) συνιστούν εγκατάλειψη εθνικού εδάφους...».

Αποτέλεσµα; Πέραν των όσων είχε δηλώσει στον Ελληνα πρεσβευτή ο Τούρκος υφυπουργός Εξωτερικών, ο υπουργός Εξωτερικών Μπαϊκάλ είχε δηλώσει: «Εφυγαν οι Ελληνες από το νησί µας»...



*Δημοσιεύτηκε στην «Κυριακάτικη Απογευματινή»