Σαντορίνη: Ο εφιάλτης του 1956 και ο αγώνας της ανοικοδόμησης

Η αναδίφηση, με οδηγό τις εφημερίδες της εποχής, των όσων τραγικών συνέβησαν στη Σαντορίνη το καλοκαίρι του 1956 με τον φονικό σεισμό δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη να διαπιστώσει την έκταση του φαινομένου, αλλά και το πόσο συντονισμένα και γρήγορα το αντιμετώπισε το πολιτικό σύστημα, η τότε νέα κυβέρνηση της ΕΡΕ.

Σαντορίνη: Ο εφιάλτης του 1956 και ο αγώνας της ανοικοδόμησης

Τα «Παραπολιιτκά», ερευνώντας το πολύτιμο αρχείο Τύπου της Βουλής, παρουσιάζουν πρωτοσέλιδα μερίδας του αθηναϊκού Τύπου, όπως της «Απογευματινής», της «Ελευθερίας» και του «Εθνους», οι διευθυντές των οποίων είχαν αμέσως οργανώσει αποστολές κατ’ αντιστοιχία με τους ανταποκριτές διεθνών μέσων ενημέρωσης.

Η δόνηση, μεγέθους 7,5 Ρίχτερ, έλαβε χώρα στις 5.12 το πρωί της Δευτέρας 9 Ιουλίου 1956, η έντασή της ισοδυναμούσε «με 10.000 ατομικές βόμβες», ενώ ακολούθησε δεύτερος πολύ ισχυρός σεισμός, 6,9 Ρίχτερ, ισοπεδώνοντας τα περισσότερα μέρη. Η «Απογευματινή» στο πρωτοσέλιδό της την επομένη, 10 Ιουλίου, αναφερόταν σε τουλάχιστον 60 νεκρούς και αναρίθμητες καταστροφές, το «Εθνος» περιέγραφε τα συναισθήματα και τις ενέργειες των πληγέντων κατά τις πρώτες ώρες («γόοι και κοπετοί καλύπτουν τη νήσον… άνθρωποι ερευνούν τα ερείπια και φοβούνται για νέους σεισμούς») και η «Ελευθερία» παρέθετε στο ρεπορτάζ και στα άρθρα της μαρτυρίες κατοίκων. «Τα ζώα είχαν διαισθανθεί νωρίτερα τον κίνδυνο, έσπασαν τα σχοινιά και ξεχύθηκαν στην ύπαιθρο», δήλωναν οι κάτοικοι. Ο Πέτρος Μπογιώργος καταπλακώθηκε με τα τέσσερα παιδιά του, η Αικατερίνη Σιγάλα και τα πέντε παιδιά της επίσης σκοτώθηκαν από κατάρρευση τοίχου, ενώ και η οικογένεια Τομάζου έχασε τέσσερα μέλη της, έγραφε ο Βάσος Τσιμπιδάρος στην «Απογευματινή».

Σύμφωνα με τις επιστημονικές ανακοινώσεις, οι σεισμοί δημιούργησαν ένα από τα μεγαλύτερα θαλάσσια κύματα βαρύτητας (τσουνάμι) στο Αιγαίο, το ύψος του οποίου έφτασε τα 25 μέτρα στη νοτιοανατολική ακτή της Αμοργού, τα 20 μέτρα στη βορειοδυτική ακτή της Αστυπάλαιας και τα 10 μέτρα στη Φολέγανδρο.

Η μεγάλη κινητοποίηση

Στις 11 Ιουλίου η «Απογευματινή» και το «Εθνος» είχαν καλύψει τα πρωτοσέλιδά τους με φωτογραφίες από τα γκρεμισμένα σπίτια, τις εκκλησίες και τα σοκάκια, κάτι που δεν συνηθιζόταν τότε. Ενα από τα κύρια σημεία των ρεπορτάζ ήταν «οι 257 δονήσεις που ακολούθησαν σε διάστημα τριών ημερών», όπως και εκείνες που προηγήθηκαν, περίπου 80. Η κυβέρνηση της ΕΡΕ, που είχε εκλεγεί με ευρεία πλειοψηφία τον Φεβρουάριο του ίδιου έτους, «κινητοποιήθηκε κεραυνοβόλα», ενώ οι βασιλείς Παύλος και Φρειδερίκη μετέβησαν στο νησί στις 10 Ιουλίου. Ταυτόχρονα πήγαν με το αντιτορπιλικό «Αιγαίον» ο υπουργός Υποδομών, Γ. Ράλλης, και ο υφυπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Ι. Ψαρέας, οι οποίοι επί ημέρες συντόνιζαν τη διάθεση των σκηνών, των κλινοσκεπασμάτων, των τροφίμων, του υγειονομικού υλικού, καθώς και 400 τόνων νερού που μεταφέρθηκαν με άλλο πλοίο. Στα λιμάνια της Σαντορίνης κατευθύνθηκαν, πέραν των πολεμικών πλοίων, τα παραπλέοντα εμπορικά, καθώς και μικρότερα, σε συντονισμό με το Βασιλικό Ναυτικό, άνδρες του οποίου επιχειρούσαν σε μεγάλους σχηματισμούς στα χαλάσματα για την ανεύρεση επιζώντων.

Στο λιμάνι του Πειραιά στήθηκαν σκηνές για τη διαμονή όσων σεισμοπαθών έφευγαν. Παράλληλα, ο υπουργός Εξω τερικών, Ευάγγελος Αβέρωφ, μερίμνησε ώστε τα δυσάρεστα γεγονότα να μαθευτούν έγκαιρα στον Λευκό Οίκο, με συνέπεια τη δημόσια στήριξη από τον Αμερικανό πρόεδρο, Α. Αϊζενχάουερ, και την Ομογένεια. ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΗ Στις 14 Ιουλίου έφτασε στο νησί ο Κ. Καραμανλής. «Με τη συνεργασία σας θα σας δώσω τα πάντα για να ξαναφτιάξετε τα σπίτια σας», είπε συγκινημένος στους δυστυχείς ανθρώπους με τους οποίους περπάτησε στα Φηρά και στα άλλα κατεστραμμένα μέρη. Στις 15 Αυγούστου ξεκίνησε η ριζική ανοικοδόμηση, η οποία ολοκληρώθηκε το 1960. Τότε παραδόθηκαν 11 νέα οικιστικά συγκροτήματα και ένας καινούργιος οικισμός, το Καμάρι. Χωρίστηκε δε, σε δύο φάσεις, σύμφωνα με τις αρχιτεκτονικές επισημάνσεις. Στην πρώτη, αντιμετωπίστηκαν οι πιο επείγουσες από τις μετασεισμικές ανάγκες: η στέγαση των σεισμοπαθών και των ακατάλληλα στεγασμένων, με την επισκευή 500 περίπου κατοικιών και την κατασκευή 750 νέων μονάδων αντισεισμικών πυρήνων, η ανέγερση και επισκευή σχολικών κτιρίων και παιδικών σταθμών και η επισκευή των εκκλησιών. Στη δεύτερη φάση αντιμετωπίστηκαν τα λιγότερο επείγοντα έργα αποκατάστασης και τα έργα γενικότερης ωφέλειας: η δημιουργία κοινοτικών κέντρων, η ανέγερση δημόσιων κτιρίων και η διατήρηση και διαμόρφωση σημαντικών συγκροτημάτων τοπικής αρχιτεκτονικής.

Δημοσιεύθηκε στα Παραπολιτικά το ΣΑΒΒΑΤΟ 08.02.2025