Όταν ο Εγκέλαδος έβαλε στόχο τη Σαντορίνη - Οι εφιαλτικές στιγμές του 1956

Εφιαλτικές µνήµες µιας ανείπωτης τραγωδίας στις Κυκλάδες, που συνέβη πριν από 69 χρόνια, αναβίωσε η ακολουθία ισχυρών δονήσεων που λαµβάνει χώρα στη Σαντορίνη τις τελευταίες µέρες.

Ξηµέρωνε η 9η Ιουλίου του 1956 όταν οι κάτοικοι της Σαντορίνης ξύπνησαν έντροµοι στις 5 η ώρα το πρωί, καθώς τους ταρακουνούσε ο µεγαλύτερος σεισµός που είχε ποτέ σηµειωθεί στον ελλαδικό χώρο. Ηταν µεγέθους 7,5 Ρίχτερ και έµελλε να ισοπεδώσει κυριολεκτικά το ωραίο κυκλαδίτικο νησί, καθώς σπίτια και δηµόσια κτίρια κατέρρευσαν ή υπέστησαν σοβαρές ζηµιές, που τα αχρήστευσαν.

Τις καταστροφές τις γενίκευσε ένας µεγάλος µετασεισµός των 6,9 Ρίχτερ, που είχε ακολουθήσει 12 λεπτά αργότερα µετά τον κύριο σεισµό.

Όταν ο Εγκέλαδος έβαλε στόχο τη Σαντορίνη

Συνολικά, καταστράφηκαν 529 σπίτια, 1.482 έπαθαν σοβαρές βλάβες και 1.750 ελαφρές. Οι τραυµατίες ξεπέρασαν τους 100. Τις µεγαλύτερες ζηµιές τις είχαν υποστεί η Οία, τα Φηρά και το Ηµεροβίγλι. Οµως µικρότερες σε έκταση ζηµιές είχαν υποστεί και άλλοι οικισµοί, όπως το Μεγαλοχώρι ή ο Πύργος.

Την εποχή του σεισµού εκείνου στην εξουσία ήταν η νεοεκλεγείσα κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραµανλή, ο οποίος αµέσως κήρυξε τη Σαντορίνη σε κατάσταση τοπικής συµφοράς µεγάλης εκτάσεως. Και ο ίδιος επισκέφθηκε το νησί και τις πληγείσες περιοχές του πέντε µέρες µετά τον καταστροφικό σεισµό.

Μνήµες από το Ιόνιο

Ο τρόµος των νησιωτών των Κυκλάδων ήταν µεγάλος, διότι ήταν πολύ νωπές οι µνήµες από τους µεγάλους σεισµούς που είχαν σηµειωθεί τρία χρόνια πριν, το 1953, στα νησιά του Ιονίου, µε µεγάλες καταστροφές στη Ζάκυνθο, την Κεφαλονιά και την Ιθάκη. Πενήντα τρία άτοµα καταπλακώθηκαν από τα συντρίµµια των σπιτιών που κατέρρευσαν, ενώ η Ελλάδα γνώρισε και τι είναι τσουνάµι, καθώς ο ισχυρός σεισµός προκάλεσε ένα τεράστιο κύµα τουλάχιστον 25 µέτρων, το οποίο σηµειώθηκε στη νοτιοανατολική ακτή της Αµοργού. Μάλιστα από το τσουνάµι µία γυναίκα έχασε τη ζωή της µίλια µακριά, στην Κάλυµνο, και εξασθενηµένο έφτασε µέχρι τις ακτές της Καλαµάτας...

Είχε προηγηθεί την προηγούµενη ηµέρα ένας προσεισµός, όπως αποδείχθηκε, που έλαβε χώρα το µεσηµέρι της 8ης Ιουλίου µεγέθους 4,9 Ρίχτερ και που έπληξε τη γειτονική Αµοργό. Οµως ο σεισµός εκείνος της 9ης Ιουλίου είχε αποτέλεσµα να υποστούν ζηµιές όχι µόνο τα γύρω νησιά, όπως η Αµοργός, η Ανάφη, η Νάξος, η Πάρος και η Ιος, όλα κυκλαδίτικα, αλλά και τα δωδεκανησιώτικα της Καλύµνου, της Λέρου, της Πάτµου και των Λειψών.

Εκείνος ο σεισµός υπήρξε και η αφορµή ώστε να σηµειωθεί και ένα κύµα µετανάστευσης από το νησί προς την πρωτεύουσα, αλλά και σε άλλες πόλεις της χώρας.

Και η κόρη του Π. Ζερβού…

Και µία λεπτοµέρεια ανατριχιαστική -χωρίς αυτό να σηµαίνει ότι και οι άλλες απώλειες από τον σεισµό δεν ήταν ένα τραγικό γεγονός για τους συγγενείς και οικείους των άλλων θυµάτων.

Ανάµεσα στους νεκρούς που ανασύρθηκαν από τα ερείπια των γκρεµισµένων σπιτιών ήταν και η 12χρονη κόρη του γνωστού ηθοποιού Παντελή Ζερβού. Η σύζυγος του Ζερβού ήταν Σαντορινιά και τα καλοκαίρια πήγαινε στο νησί µαζί µε τις κόρες τους. Οταν σηµειώθηκε ο σεισµός, η µικρή κόρη, η Ευδοξία, δεν πρόλαβε να βγει από το σπίτι όπου έµεναν, αυτό κατέρρευσε και καταπλακώθηκε από τα ερείπια. Οπως ανέφεραν τα ρεπορτάζ της επο χής, όταν έγινε η εκταφή της µικρής Ευδοξίας διαπιστώθηκε ότι το κοριτσάκι ήταν γυρισµένο µπρούµυτα. Και κατέληξαν στο συµπέρασµα ότι είχε ταφεί ζωντανή. Χρόνια µετά, πριν ο Ζερβός πεθάνει είχε αναφερθεί στο γεγονός, λέγοντας ότι «εκείνες τις τραγικές µέρες στη Σαντορίνη όποιον σκουντούσαν και δεν σάλευε τον έθαβαν αµέσως για λόγους υγείας, καθώς τα µέσα ήταν ανύπαρκτα».



Οπως ήταν φυσικό, οι εφηµερίδες της εποχής έδωσαν µεγάλη έκταση στις δηµοσιεύσεις τους για τις καταστροφές αυτές στην περιφέρεια των Κυκλάδων.

Η «Απογευµατινή» λ.χ. της 10ης Ιουλίου του 1956, µία µέρα δηλαδή µετά τον σεισµό, είχε πρωτοσέλιδες φωτογραφίες από τα ερείπια και την απόγνωση του κόσµου, µε τίτλο «Ερείπια, ∆άκρυα και Πόνος εις την Μαρτυρικήν Σαντορίνην». Και ακολουθούσαν ανατριχιαστικές περιγραφές των πληγέντων γι’ αυτό που συνέβη.



Η εφηµερίδα «Το Βήµα», επίσης µία µέρα µετά τον σεισµό, έγραφε σε πρωτοσέλιδο ρεπορτάζ, µε τίτλο: «Ολοκληρωτική καταστροφή» και υπότιτλο: «Φτάνουν σήµερον εις την νήσον οι Βασιλείς, ενώ συνεχίζεται το έργον της διασώσεως τραυµατιών και παροχής περιθάλψεως»: «Σκηναί φρίκης και πανικού διεδραµατίσθησαν εις την τραγικήν Σαντορίνην ελάχιστα λεπτά µετά την πρώτην σεισµικήν δόνησιν η οποία εσηµειώθη εις τας 5.12' πρωινήν. Ο σεισµός, κατά τον χαρακτηρισµόν των ειδικών, ήτο τεκτονικός βαθύς. Αεροπλάνα της Πολεµικής Αεροπορίας τα οποία υπερίπτανται συνεχώς της νήσου ανέφεραν ότι παρετήρησαν τεραστίας κα τακρηµνίσεις και ίχνη φοβερών ζηµιών εις την πρωτεύουσαν και τα χωρία της νήσου, ενώ η θάλασσα πέριξ αυτής εξακολουθεί να είναι εξαιρετικώς τεταραγµένη από τα παλιρροϊκά κύµατα και ο κονιορτός κάλυπτε την ατµόσφαιραν και δυσχέραινε την ορατότητα. (...) Αι σεισµικαί δονήσεις κατέλαβον εξ απίνης τους κοιµώµενους κατοίκους οι οποίοι αλλόφρονες εξήλθον των οικιών των και διέτρεχον τας στενάς οδούς της κωµοπό λεως προσπαθούντες να φθάσουν εις την παραλίαν εν µέσω του εκκωφαντικού θορύβου των καταρρεόντων οικιών, της υποκώφου βοής και του καπνού τον οποίον ανέδιδε το ηφαίστειον, ενώ σύννεφα κονιορτού εκάλυπτον τα πάντα. Εξη έως οκτώ δευτερόλεπτα, συµφώνως προς τα πρώτα επίσηµα τηλεγραφήµατα, διήρκεσεν η σεισµική δόνησις. Και µέσα εις το ελάχιστον αυτό χρονικό διάστηµα -φοβερά µεγάλον όµως δι’ όσους έχουν πείραν των σεισµών- το πολυπαθές νησί υπέστη µεγάλες καταστροφάς. Ολίγον αργότερον αι δονήσεις είχον αραιώσει και εσυνεχίσθησαν µε αισθητά µειωµένην έντασιν µέχρι της µεσηµβρίας σχεδόν. Οι κάτοικοι όµως εκ του φόβου επαναλήψεως αυτών παραµένουν εις το ύπαιθρον και ουδείς επιστρέφει εις την οικίαν».

Ο προσεισµός

Συγχρόνως µε τον σεισµό που έπληξε τη Σαντορίνη, ταρακουνιόταν και η Αµοργός, την οποία είχαν πλήξει 4,9 Ρίχτερ, ακριβώς την προηγούµενη µέρα, που εκτός από τις καταστροφές της Αµοργού επηρέασαν τα κτίρια και στη Σαντορίνη.

Από γεωγραφικής πλευράς όλο το νησιωτικό συγκρότηµα των Κυκλάδων είναι πάνω στη λεγόµενη Πλάκα του Αιγαίου, από το ηφαιστειακό τόξο του Νότιου Αιγαίου έως το ρήγµα της Ανατολίας, το οποίο βρίσκεται προς Βορρά.