Πρωταπριλιά, σήμερα, Τρίτη και η μέρα των… ψεμάτων! Όπως είναι γνωστό, σήμερα συνηθίζεται να λέγονται καλοπροαίρετα ψέματα λόγω εθίμου. Γιατί, όμως, συμβαίνει αυτό; Τα ψέματα της Πρωταπριλιάς είναι ένα έθιμο από την Ευρώπη ενώ υπάρχουν διάφορες εκδοχές σχετικά με τον τόπο και τον χρόνο που γεννήθηκε. Δύο από αυτές είναι οι επικρατέστερες.

Διαβάστε ακόμα: Αγίου Γεωργίου 2025: Πότε πέφτει φέτος, γιατί η γιορτή του είναι κινητή

Πώς ξεκίνησε το έθιμο της Πρωταπριλιάς

Σύμφωνα με τη μία εκδοχή, το έθιμο προέρχεται από τους Κέλτες, έναν λαό της βορειοδυτικής Ευρώπης, γνωστό για τις ικανότητές του στο ψάρεμα. Η αλιευτική περίοδος ξεκινούσε την 1η Απριλίου, όμως, παρά την εμπειρία τους, εκείνη την εποχή του χρόνου τα ψάρια ήταν δύσκολο να πιαστούν. Έτσι, σύμφωνα με την άγραφη παράδοση των ψαράδων, συνήθιζαν να υπερβάλλουν ή να λένε ψέματα για την ποσότητα των ψαριών που είχαν πιάσει. Με το πέρασμα του χρόνου, αυτή η πρακτική εξελίχθηκε σε έθιμο.

Από την άλλη, η δεύτερη εκδοχή, που θεωρείται και πιο βάσιμη ιστορικά, θέλει γενέτειρα του εθίμου τη Γαλλία του 16ου αιώνα. Μέχρι το 1564 η πρωτοχρονιά των Γάλλων ήταν η 1η Απριλίου. Τη χρονιά αυτή όμως, επί βασιλείας Καρόλου του 9ου, αυτό άλλαξε και Πρωτοχρονιά θεωρούταν πλέον η 1η Ιανουαρίου. Στην αρχή αυτό δεν το δέχτηκαν όλοι οι πολίτες. Οι αντιδραστικοί συνέχιζαν να γιορτάζουν, την παλαιά πλέον, πρωτοχρονιά τους την 1η Απριλίου, ενώ οι υπόλοιποι τους έστελναν πρωτοχρονιάτικα δώρα για να τους κοροϊδέψουν. Το πείραγμα αυτό μετατράπηκε με τον καιρό σε… έθιμο.

Πρωταπριλιά: Το έθιμο στην Ελλάδα

Το έθιμο αυτό, πάντως, ήρθε και στην Ελλάδα αλλά διαφοροποιήθηκε αν και η βασική ιδέα παρέμεινε ίδια. Στη χώρα μας, λέμε αθώα ψέματα με σκοπό να ξεγελάσουμε το «θύμα». Σε κάποιες περιοχές, θεωρούν ότι όποιος καταφέρει να ξεγελάσει τον άλλο, θα έχει την τύχη με το μέρος του όλη την υπόλοιπη χρονιά.

Σε κάποιες άλλες, πιστεύουν ότι ο «θύτης» θα έχει καλή σοδειά στις καλλιέργειες του. Ακόμη, μερικοί θεωρούν ότι το νερό της βροχής την Πρωταπριλιά έχει θεραπευτικές ιδιότητες. Όσο για το «θύμα», πιστεύεται ότι, σε αντίθεση με τον «θύτη», θα έχει γρουσουζιά τον υπόλοιπο χρόνο και πιθανότατα, αν είναι παντρεμένος, θα χηρέψει γρήγορα.

Στον ελληνικό χώρο το έθιμο πιθανολογείται ότι ήταν γνωστό από την εποχή των Σταυροφοριών. Η συνήθεια να λέμε ψέματα αποτελεί, όπως υποστηρίζει ο λαογράφος Γεώργιος Μέγας, συνήθη μηχανισμό στην προσπάθεια εξασφάλισης της επιτυχίας μιας μαγικής ενέργειας ή ενός δύσκολου έργου, βάσει της αντίληψης ότι η ψευδολογία ξεγελά και εμποδίζει τις βλαπτικές δυνάμεις. Επίσης, σύμφωνα με το λαογράφο Δημήτριο Λουκάτο, το ψέμα της Πρωταπριλιάς είναι «ένα σκόπιμο ξεγέλασμα των βλαπτικών δυνάμεων που θα εμπόδιζαν την αγροτική παραγωγή».