Οι διατροφικές µας επιλογές δεν επηρεάζουν µόνο την υγεία µας, αλλά και το µέλλον του πλανήτη. Σήµερα, η ανάγκη για βιώσιµες διατροφικές συνήθειες είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Με τις συνέπειες της κλιµατικής αλλαγής να γίνονται ολοένα και πιο αισθητές, η µετάβαση σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον διατροφικές επιλογές είναι πλέον επιβεβληµένη και έχει γίνει µία από τις µεγαλύτερες προκλήσεις της εποχής. Και σε αυτό το σηµείο εµφανίζεται η «πράσινη επανάσταση» των τροφίµων, µε µια πληθώρα καινοτόµων πρακτικών, που υπόσχονται να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο που παράγουµε, καταναλώνουµε και σκεφτόµαστε το φαγητό.

Στο πλαίσιο αυτό, το 2023, για πρώτη φορά, τα τρόφιµα και η γεωργία εντάχθηκαν στην ατζέντα της Συνόδου Κορυφής για το κλίµα COP28, αναγνωρίζοντας τον κρίσιµο ρόλο τους στην κλιµατική αλλαγή. Παράλληλα, η ανάπτυξη του τοµέα της βιώσιµης διατροφής φανερώνει την προσπάθεια της κοινωνίας να αναθεωρήσει τη σχέση της µε τα τρόφιµα και τις πηγές τους. Τι πρωτοστατεί, όµως, σε αυτή την αλλαγή; Το κρέας! Ή µάλλον, η απουσία του...

Διαβάστε ακόμα: Άνοια: Ποια είναι η τροφή που πρέπει να περιορίσετε για να μειωθεί δραματικά ο κίνδυνος εμφάνισης της πάθησης

''Πράσινη'' επανάσταση των τροφίμων και βιώσιμη διατροφή: Η φυτική διατροφή κερδίζει έδαφος παγκοσμίως

Η φυτική διατροφή κερδίζει έδαφος τα τελευταία χρόνια σε παγκόσµιο επίπεδο. Φυτικές εναλλακτικές λύσεις αναπαράγουν τη γεύση και την υφή του κρέατος, αποτελώντας βιώσιµη επιλογή. Σύµφωνα, µάλιστα, µε έρευνες, η παγκόσµια αγορά φυτικών τροφίµων ενδέχεται να έχει πενταπλασιαστεί έως το 2030.

Η κτηνοτροφία και το καλλιεργηµένο κρέας

Τι σηµαίνει αυτό για το περιβάλλον; Οπως είναι γνωστό, ο περιβαλλοντικός αντίκτυπος της κτηνοτροφίας είναι σηµαντικός. Σύµφωνα µε την Οργάνωση Τροφίµων και Γεωργίας (FAO) του ΟΗΕ (2023), η κτηνοτροφία ευθύνεται για το 12% των εκποµπών αερίου του θερµοκηπίου που οφείλονται στην ανθρώπινη δραστηριότητα. Με την αυξανόµενη ζήτηση κρέατος, ο αντίκτυπος θα ενταθεί χωρίς μέτρα. Αντιθέτως, η παραγωγή φυτικών προϊόντων έχει χαµηλότερο περιβαλλοντικό αποτύπωµα, απαιτώντας λιγότερους φυσικούς πόρους.

Με τις συνέπειες της κλιµατικής αλλαγής ολοένα και πιο αισθητές, η µετάβαση σε πιο φιλικές προς το περιβάλλον διατροφικές επιλογές είναι επιβεβληµένη

Ακόµα µία καινοτόµα τεχνολογία είναι το καλλιεργηµένο κρέας (συµπεριλαµβανοµένων των ψαριών και των θαλασσινών), το οποίο παράγεται σε εργαστήρια από ζωικά κύτταρα, χωρίς την ανάγκη εκτροφής ζώων, και απαιτεί λιγότερη χρήση ενέργειας, νερού και γης, έχοντας χαµηλότερες εκποµπές αερίων. Ωστόσο, το υψηλό κόστος και οι ανησυχίες των καταναλωτών παραµένουν προκλήσεις. Πάντως, σύµφωνα µε έρευνα του YouGov (2024), σχεδόν το 45% των Ελλήνων δείχνει πρόθυµο να δοκιµάσει καλλιεργηµένο κρέας, εάν ήταν ευρέως διαθέσιµο, και ένα 17% θα το αντικαθιστούσε µε κάποια ποσότητα από το κρέας που ήδη καταναλώνει.

Η υπεραλίευση και η αναγεννητική γεωργία

Η υπεραλίευση, επίσης, απειλεί τη βιωσιµότητα των θαλάσσιων οικοσυστηµάτων. Έτσι, µε τη ζήτηση για θαλάσσια προϊόντα να αυξάνεται συνεχώς, η βιώσιµη αλιεία έχει αποκτήσει πρωταρχική σηµασία για την προστασία των θαλάσσιων πόρων. Επιπλέον, σύµφωνα µε τον FAO (2024), η υδατοκαλλιέργεια για πρώτη φορά ξεπέρασε την αλιεία ως κύριος παραγωγός υδρόβιων τροφίµων, µε ποσοστό 51%.

Και ο τοµέας της γεωργίας, όµως, «επαναστατεί». Με τις εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου που προέρχονται από τη γεωργία στην Ε.Ε. να ανέρχονται στο 10,8% το 2022, η αναγεννητική γεωργία, η οποία επικεντρώνεται στη βελτίωση του εδάφους και την αποκατάσταση της βιοποικιλότητας, κερδίζει έδαφος ως η «επόµενη φάση» της βιώσιµης γεωργίας. Η προσέγγιση αυτή χρησιµοποιεί πρακτικές όπως η χρήση φυτών κάλυψης, η κοµποστοποίηση και η εφαρµογή φυσικών µεθόδων για την ενίσχυση των θρεπτικών στοιχείων στο έδαφος. Παράλληλα, η ζήτηση για οργανικά προϊόντα συνεχώς αυξάνεται, καθώς οι καταναλωτές είναι πιο ευαισθητοποιηµένοι σχετικά µε τις χηµικές ουσίες και τα φυτοφάρµακα που χρησιµοποιούνται στην παραδοσιακή γεωργία.

''Πράσινη'' επανάσταση των τροφίμων και βιώσιμη διατροφή: Προκλήσεις και αντιδράσεις

Ωστόσο, όπως είναι φυσικό, παρά τα περιβαλλοντικά πλεονεκτήµατα, υπάρχουν προκλήσεις και αντιδράσεις. Για παράδειγµα, η αντικατάσταση της παραδοσιακής κτηνοτροφίας µε εναλλακτικές µορφές παραγωγής, όπως το καλλιεργηµένο κρέας, εγείρει ηθικά, κοινωνικά και οικονοµικά ερωτήµατα. Επίσης, οι ανησυχίες για διατροφική ασφάλεια, προσβασιµότητα και αποδοχή των νέων αυτών προϊόντων από τους καταναλωτές παραµένουν ζητήµατα ανοιχτά προς συζήτηση.

Η βιώσιµη διατροφή, πάντως, δεν είναι επιλογή του µέλλοντος, αλλά του παρόντος. Κάθε µας γεύµα διαµορφώνει τον κόσµο του αύριο και οφείλουµε να δράσουµε άµεσα…

''Φυτική διατροφή και υγεία'', άρθρο της Χαράς Παρωτίδη

Η φυτική διατροφή αποτελεί έναν από τους πιο αποτελεσµατικούς τρόπους για τη διατήρηση της καλής υγείας και την πρόληψη χρόνιων νοσηµάτων. Μελέτες έχουν δείξει ότι όσοι καταναλώνουν περισσότερα φυτικά τρόφιµα έχουν χαµηλότερο κίνδυνο εµφάνισης καρδιαγγειακών νοσηµάτων, διαβήτη τύπου 2 και παχυσαρκίας. Αυτό οφείλεται στην υψηλή περιεκτικότητα των φυτικών τροφών σε φυτικές ίνες, αντιοξειδωτικά και καλά λιπαρά, που συµβάλλουν στη ρύθµιση της χοληστερόλης και της αρτηριακής πίεσης.

Επιπλέον, η φυτική διατροφή µπορεί να βελτιώσει τη λειτουργία του πεπτικού συστήµατος και να ενισχύσει το ανοσοποιητικό, χάρη στις βιταµίνες και τα µέταλλα που περιέχουν τα φρούτα, τα λαχανικά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί. Οι φυτικές ίνες που υπάρχουν σε αυτά τα τρόφιµα συµβάλλουν στη διατήρηση ενός υγιούς µικροβιώµατος του εντέρου, το οποίο έχει συνδεθεί µε µειωµένη φλεγµονή και καλύτερη συνολική υγεία. Η µετάβαση σε µια ισορροπηµένη φυτική διατροφή µπορεί επίσης να συµβάλει στη µακροζωία, καθώς µειώνει το οξειδωτικό στρες και τις χρόνιες φλεγµονές, δύο παράγοντες που σχετίζονται µε τη γήρανση και τις ασθένειες που τη συνοδεύουν.

Βιωσιµότητα

Εκτός από τα οφέλη για την υγεία, η φυτική διατροφή έχει και θετικό περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Η παραγωγή φυτικών τροφίµων απαιτεί λιγότερους φυσικούς πόρους σε σύγκριση µε την κτηνοτροφία, µειώνοντας τις εκποµπές αερίων του θερµοκπίου και την κατανάλωση νερού. Η στροφή σε φυτικές επιλογές µπορεί να συµβάλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας και στη µείωση της αποψίλωσης των δασών.

Προκλήσεις και υποκατάστατα κρέατος

Η φυτική διατροφή απαιτεί σωστό σχεδιασµό ώστε να καλύπτονται βασικές διατροφικές ανάγκες, όπως η πρόσληψη πρωτεΐνης, βιταµίνης Β12 και σιδήρου. Τα φυτικά υποκατάστατα κρέατος παρέχουν µια εναλλακτική λύση, αλλά είναι επεξεργασµένα προϊόντα µε υψηλό ενεργειακό κόστος παραγωγής. Όταν σχεδιάζεται σωστά, η φυτική διατροφή µπορεί να προάγει τόσο την υγεία του ανθρώπου όσο και τη βιωσιµότητα του πλανήτη.

xara-parotidi

* Η Χαρά Παρωτίδη είναι MSc Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος με εξειδίκευση στο Μικροβίωμα του Εντέρου και στη Φυτική διατροφή, ΒSc Τεχνολόγος Τροφίμων

*Δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα «Παραπολιτικά» στις 29/03/2025.