Μέσα στη Μεγάλη Εβδομάδα, μια ιδιαίτερη στιγμή, σύμφωνα με τις ευαγγελικές αφηγήσεις, είναι ο Μυστικός Δείπνος. Δηλαδή, το τελευταίο γεύμα του Ιησού με τους μαθητές του, το οποίο, μάλιστα, έχει εμπνεύσει πλήθος καλλιτεχνικών δημιουργιών. Εφόσον όμως επρόκειτο για ένα πραγματικό δείπνο, γεννάται το ερώτημα: τι άραγε περιλάμβανε το τραπέζι εκείνης της βραδιάς και τι έφαγαν ο Ιησούς και οι 12 Απόστολοι;

Σύμφωνα με το Discovery News, μια παλαιότερη μελέτη δύο Ιταλών αρχαιολόγων εξέτασε στίχους από τη Βίβλο, εβραϊκά κείμενα, ρωμαϊκές έργα και αρχαιολογικά δεδομένα, με σκοπό να διερευνήσει τις διατροφικές συνήθειες που επικρατούσαν στην Ιερουσαλήμ στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ.. «Η Βίβλος συζητά τι συνέβη κατά τη διάρκεια αυτού του δείπνου, αλλά δεν αναφέρει λεπτομερώς τι έφαγαν ο Ιησούς και οι 12 σύντροφοί του», ανέφερε στο Discovery News ο Generoso Urciuoli, αρχαιολόγος στο κέντρο Petrie της Ιταλίας και συγγραφέας του ιστολογίου Archeoricette για τα αρχαία τρόφιμα.

Διαβάστε ακόμα: Μεγάλη Τετάρτη: Η προδοσία του Ιούδα - Ποια η αξία των 30 αργυρίων, πόσο θα κοστολογούνταν σήμερα σε ευρώ

Ο Urciuoli, ο οποίος ειδικεύεται στην ιστορία του πρώιμου χριστιανισμού, και η συν-συγγραφέας Marta Berogno, αρχαιολόγος και αιγυπτιολόγος στο μουσείο αιγυπτιακής τέχνης του Τορίνο, δημοσίευσαν προ ετών τα ευρήματά τους στο βιβλίο «Gerusalemme: l'Ultima Cena» (Ιερουσαλήμ: ο Μυστικός Δείπνος). «Το σημείο εκκίνησης είναι η υπόθεση ότι ο Ιησούς ήταν Εβραίος. Αυτός και οι μαθητές του τήρησαν τις παραδόσεις που μεταδίδονται από την Τορά και τις απαγορεύσεις που σχετίζονται με τα τρόφιμα», σημείωσε ο Urciuoli.

Συγκεντρώνοντας ιστορικά δεδομένα και ενδείξεις από έργα τέχνης, όπως πίνακες με κατακόμβες του τρίτου αιώνα μ.Χ., οι ερευνητές μπόρεσαν να ανακατασκευάσουν τις τροφές και τις διατροφικές συνήθειες στην Παλαιστίνη πριν από 2.000 χρόνια.

Μυστικός Δείπνος: Δεν κάθονταν σε ένα ορθογώνιο τραπέζι

Η εικόνα που προκύπτει από τη μελέτη διαφέρει σημαντικά από τις παραδοσιακές αποδόσεις του Μυστικού Δείπνου. Το δείπνο, που έγινε στο πάνω δωμάτιο ενός σπιτιού στην Ιερουσαλήμ, δεν ήταν μια καθιστή συγκέντρωση σε ένα ορθογώνιο τραπέζι. «Την εποχή εκείνη στην Παλαιστίνη, τα τρόφιμα τοποθετούνταν σε χαμηλά τραπέζια και οι επισκέπτες έτρωγαν σε ξαπλωμένη θέση σε μαξιλάρια δαπέδου και χαλιά», είπε ο Urciuoli.

Τα πιάτα, τα κύπελλα και τα βάζα ήταν πιθανότατα κατασκευασμένα από πέτρα. Στοιχεία για λίθινα αγγεία του 1ου αιώνα μ.Χ. έχουν βρεθεί σε πολλές τοποθεσίες κοντά στην Ιερουσαλήμ και τη Γαλιλαία. «Οι Εβραίοι που τηρούσαν τους κανόνες της καθαρότητας χρησιμοποιούσαν πέτρινα αγγεία επειδή δεν ήταν επιρρεπή στη μετάδοση ακαθαρσίας», ανέφερε ακόμη ο Urciuoli και συμπλήρωσε: «Μια άλλη δυνατότητα είναι η χρήση εκλεκτής κόκκινης κεραμικής terra sigillata, μια διεθνής τάση εκείνη την εποχή».

Ακόμη, η θέση των φιλοξενούμενων γύρω από το τραπέζι ακολουθούσε έναν ακριβή κανόνα, και οι σημαντικότερες ήταν αυτές στα δεξιά και αριστερά του επίτιμου καλεσμένου. «Στίχοι από το Ευαγγέλιο του Ιωάννη δείχνουν ότι ο Ιούδας ήταν πολύ κοντά στον Ιησού, πιθανότατα στα αριστερά του. Πράγματι, μας λένε ότι ο Ιούδας βούτηξε ψωμί στο πιάτο του Ιησού, ακολουθώντας την πρακτική να μοιράζεται φαγητό από ένα κοινό μπολ», είπε ο Urciuoli.

Ο Urciuoli και η Berogno εστίασαν, επίσης, στην αναζήτηση του φαγητού στον Μυστικό Δείπνο, ανασυνθέτοντας δύο άλλα σημαντικά γεύματα που αναφέρονται στην Καινή Διαθήκη, τον γάμο στην Κανά, που καταγράφει το θαύμα από το νερό στο κρασί και το συμπόσιο του Ηρώδη, διάσημο για τον αποκεφαλισμό του Ιωάννη του Βαπτιστή. «Ο γάμος στην Κανά μας επέτρεψε να κατανοήσουμε τους εβραϊκούς θρησκευτικούς διατροφικούς νόμους, γνωστούς ως κασρούτ, οι οποίοι καθόρισαν ποια τρόφιμα μπορούν και δεν μπορούν να καταναλωθούν και πώς πρέπει να παρασκευάζονται. Από την άλλη πλευρά, το συμπόσιο του Ηρώδη μας επέτρεψε να αναλύσουμε τις ρωμαϊκές γαστρονομικές επιρροές στο Ιερουσαλήμ», είπε ο Urciuoli.

Εκτός από το κρασί και το ψωμί, το tzir, μια παραλλαγή της ρωμαϊκής σάλτσας ψαριού garum, ήταν πιθανότατα στο τραπέζι τόσο στον γάμο του Κανά και στο συμπόσιο του Ηρώδη, όσο και στον Μυστικό Δείπνο, σημείωσαν οι συγγραφείς της μελέτης.

Πότε έγινε ο Μυστικός Δείπνος

Αναφορικά με το πότε έγινε πράγματι ο Μυστικός Δείπνος, αναλύοντας λεπτομερώς την έρευνά τους στο βιβλίο, οι Urciuoli και Berogno υποθέτουν ότι μπορεί να συνέβη κατά τη διάρκεια της Γιορτής των Σκηνών, μια φθινοπωρινή γιορτή που μνημονεύει τα χρόνια που πέρασαν οι Ισραηλίτες στην έρημο σε εύθραυστες κατοικίες μετά την έξοδο. Αλλά σύμφωνα με το Ευαγγέλιο του Μάρκου, ο Ιησούς προετοιμάστηκε για τον Μυστικό Δείπνο την «πρώτη ημέρα των Αζύμων, όταν θυσίασαν το αρνί του Πάσχα». Εάν ο Μυστικός Δείπνος ήταν ένα δείπνο του Πάσχα, που διοργάνωσαν οι Εβραίοι τότε όπως και τώρα για να τιμήσουν την έξοδο από την Αίγυπτο, το γεύμα πιθανότατα θα περιλάμβανε αρνί.

Ακόμη, η Γραφή μας παρέχει μια άλλη ένδειξη: το άζυμο ψωμί και το κρασί ήταν επίσης στο μενού. Ο Ιησούς έκοψε το ψωμί και ευλόγησε το κρασί, λέγοντας στους Αποστόλους του ότι το ψωμί ήταν το σώμα του και το κρασί ήταν το αίμα του, θέτοντας έτσι τη βάση για την Θεία κοινωνία.

Τα υπόλοιπα φαγητά

Σύμφωνα με τους Urciuoli και Berogno, άλλα φαγητά στο τραπέζι του Μυστικού Δείπνου πιθανολογείται πως ήταν:

  • cholent, ένα μαγειρεμένο πιάτο με φασόλια μαγειρεμένα πολύ χαμηλά και αργά,
  • ελιές με ύσσωπο, ένα βότανο με γεύση μέντας,
  • πικρά μυρωδικά με φιστίκια Αιγίνης και
  • ένα charoset χουρμά, χοντροκομμένη πάστα φρούτων και ξηρών καρπών.

«Τα πικρά βότανα και το χαροσέτ είναι χαρακτηριστικά του Πάσχα, το cholen τρώγεται κατά τη διάρκεια των εορτών, ενώ ο ύσσωπος καταναλώνεται επίσης σε καθημερινή βάση», ανέφερε ο Urciuoli.