Ονομάζεται Σεβάν Νισανιάν. Το όνομά του προδίδει την αρμενική καταγωγή του. Στην Ελλάδα είναι ελάχιστα γνωστός. Στην Τουρκία τον γνωρίζουν οι πάντες. Είναι γνωστός συγγραφέας, αλλά και πολλά άλλα. Εχει σπουδάσει Φιλοσοφία στο κορυφαίο πανεπιστήμιο Yale των Ηνωμένων Πολιτειών και Πολιτικές Επιστήμες στο Columbia. Είναι λαογράφος, έχει κάνει γλωσσολογικές έρευνες, είναι ο άνθρωπος που έφερε τον πρώτο προσωπικό υπολογιστή, τον Commodore 64, στην Τουρκία το 1985.

Οι τουριστικοί οδηγοί για διάφορες περιοχές της Ανατολίας, αλλά και οι έρευνές του στα τοπωνύμια και τους γλωσσικούς ιδιωματισμούς έθεσαν υπό αμφισβήτηση το αφήγημα της επίσημης τουρκικής ιστοριογραφίας. Υπήρξε αρθρογράφος της τουρκόφωνης αρμενικής εφημερίδας «Agos» αλλά και της τουρκικής «Taraf», την οποία οι οπαδοί του Τούρκου προέδρου θεωρούσαν το «αριστερό χέρι» του Γκιουλέν, του υπ’ αριθμόν ένα εχθρού του Ερντογάν. Αυτός ίσως ήταν και ένας από τους λόγους που βρέθηκε στο στόχαστρο της τουρκικής κυβέρνησης, παρόλο που αρχικά είχε στηρίξει το μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα του Ταγίπ Ερτνογάν και ακόμη και σήμερα δηλώνει αντίθετος προς τον εθνικισμό και τον μιλιταρισμό των κεμαλικών.

Αν και δεν είναι γνωστός στην Ελλάδα, ο Σεβάν Νισανιάν έχει κάτι πολύ ισχυρό που τον ενώνει με την Ελλάδα. Το 1995 εγκαταστάθηκε στο χωριό Κιρκιντζές (Σιρίντζε στα τουρκικά), ανάμεσα στο Αϊδίνι και τη Σμύρνη. Το όνομα και μόνο του χωριού ξυπνάει μνήμες στην προσφυγική Ελλάδα. «Αν υπάρχει αυτό που λέμε παράδεισος, το χωριό μας, ο Κιρκιντζές, ήταν ένα δείγμα του. Κοντά στον Θεό ζούσαμε, ψηλά, ανάμεσα σε κατάφυτα βουνά, και ξαγναντεύαμε ολόκληρο τον καρπερό κάμπο της Εφέσου, που ήτανε δικός μας ίσαμε τη θάλασσα». Ετσι περιγράφει τον Κιρκιντζέ στο βιβλίο της «Ματωμένα Χώματα» η Διδώ Σωτηρίου. Εκεί ο Νισανιάν άρχισε να δίνει ζωή σε παλιά ελληνικά σπίτια. Τα αναστήλωνε και τα μετέτρεπε σε ξενώνες. Αυτό έδωσε και το άλλοθι στους πολιτικούς εχθρούς του και άρχισαν οι διώξεις εναντίον του.

Αφού έμεινε τριάμισι χρόνια στη φυλακή, ο Αρμένιος συγγραφέας δεν επέστρεψε την περασμένη εβδομάδα από την άδεια που είχε πάρει από τις φυλακές της Φώκαιας. Αντ’ αυτού ανήρτησε ένα λακωνικό μήνυμα στο Twitter: «Το πουλάκι πέταξε. Εύχομαι το ίδιο και στα 80 εκατομμύρια που έμειναν πίσω».Ο Σεβάν Νισανιάν βρισκόταν ήδη στην Ελλάδα και λίγες ημέρες αργότερα εμφανίστηκε στην Αθήνα, όπου ζήτησε πολιτικό άσυλο.

Τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» συναντήθηκαν μαζί του στην Αθήνα και συνομίλησαν μαζί του για το ταξίδι της φυγής, την ελευθερία, τις απόψεις του για το μέλλον της Τουρκίας, αλλά και τα σχέδιά του από εδώ και πέρα.

H φυγή

«Προσπαθώ να αποκτήσω και πάλι τις συνήθεις που έχασα όλο αυτόν τον καιρό. Το να μπορώ και πάλι να ταξιδεύω και να γνωρίζω ωραίους ανθρώπους είναι πολύ όμορφο. Ζω μία μέθη τις τελευταίες δύο εβδομάδες», δηλώνει. Πήρε την απόφαση να δραπετεύσει πριν από ενάμιση χρόνο, αλλά δεν του δόθηκε μέχρι σήμερα η ευκαιρία. Είχε προβλέψει και αποδεχθεί ότι θα έμενε στη φυλακή περίπου έναν χρόνο. Οταν, όμως, του «φόρτωσαν» 16,5 χρόνια, με πρόφαση πολεοδομικές παραβάσεις, αποφάσισε να διεκδικήσει μόνος του την ελευθερία του.

Περιγράφει ως «ουτοπία» τον Κιρκιντζέ: «Αυτό που κάναμε δεν αφορούσε μόνο μερικά σπίτια. Το Σιρίντζε ήταν ένα χωριό που εξαφανιζόταν το 1990-92. Το εγκατέλειπαν οι άνθρωποι. Ηταν πρώην ελληνικό χωριό. Οταν πήγα με τη σύζυγό μου ήμασταν οι πρώτοι άνθρωποι που μετακόμιζαν εκεί. Αρχικά αναπαλαιώσαμε το δικό μας σπίτι, μετά αρχίσαμε να φτιάχνουμε και άλλα σπίτια και καθώς περνούσε ο χρόνος άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά ένα όνειρο συντήρησης και αναστήλωσης. Ηταν ένα παράδειγμα για ολόκληρη την Τουρκία.

Κάναμε πρακτικές και θεωρητικές μελέτες για την αναβίωση της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής. Ημασταν ένα παράδειγμα και για άλλες περιοχές».Πώς, όμως, μια τέτοια υποδειγματική ενέργεια, που σε άλλες χώρες θα του άνοιγε τις πόρτες της κοινωνικής καταξίωσης, για τον 61χρονο σήμερα Σεβάν Νισανιάν άνοιξε τις πύλες της φυλακής; «Οι δομές στην Τουρκία είναι γνωστές. Αυτός που πέτυχε κάτι τέτοιο ήταν ένας Αρμένιος. Ηταν κάποιος που εξέφραζε αντιπολιτευόμενες θέσεις. Ενας Αρμένιος αναπαλαιώνει ένα ελληνικό χωριό, ο οποίος επιπλέον εκφράζει “προβληματικές” απόψεις και επιπλέον αρνείται να συμμορφωθεί προς την εξουσία και έχει λάβει εκπαίδευση στη Δύση. Απέναντι, λοιπόν, σε αυτό τον άνθρωπο το σύστημα ανέπτυξε άμυνες και έκανε το παν για να τον “λιώσει” και να τον “τελειώσει”». Ηταν, όπως λέει, ένα «γραφειοκρατικό λιντσάρισμα», μια «επιχείρηση σύνθλιψης» που εφαρμόζεται σε όσους ξεπερνούν τα όρια απέναντι στο καθεστώς ή το κράτος.

Ο Σεβάν Νισανιάν ακόμη δεν μπορεί να διακρίνει ποιος ήταν ο πραγματικός εχθρός. «Εγώ μπήκα στη φυλακή ξεκάθαρα με προφορική οδηγία του Ερντογάν», λέει για να προσθέσει όμως αμέσως: «Εξ όσων μπόρεσα να καταλάβω, ο πραγματικός μου εχθρός, αυτοί που προετοίμασαν το υπόβαθρο για να οδηγηθώ εγώ στη φυλακή, ήταν οι κεμαλικοί. Από εκεί έγινε, από την πλευρά των στρατιωτικών στήθηκε αυτή η υπόθεση».

«Ήταν ενοχλητική για αυτούς η παρουσία μου εκεί»

Μέχρι το 2012 ο Σεβάν Νισανιάν έβλεπε μια υποστήριξη από την πλευρά της κυβέρνησης. Οπως λέει, «ο Ερντογάν, αφού με προστάτεψε κάποιο διάστημα, μετά με εγκατέλειψε». Οταν άρχισε να επικρίνει τον ισλαμικό φανατισμό και οι απόψεις του για τη θρησκεία άρχισαν να μην είναι αρεστές σε κύκλους του κυβερνώντος κόμματος, η απόφαση -όπως εκτιμά- ήταν να τον εγκαταλείψουν. Εξάλλου, οι πολιτικές ισορροπίες είχαν αλλάξει από το 2011 και εκείνος βρέθηκε ξαφνικά απομονωμένος. Ετσι, το 2014 μπήκε στη φυλακή με μια δυσανάλογα βαριά και προσχηματική καταδίκη.

Σε μια χώρα όπου η αυθαίρετη δόμηση αποτελεί τον κανόνα, ο στόχος μιας τέτοιας εξοντωτικής καταδίκης για πολεοδομικές παραβάσεις ήταν ξεκάθαρος... Ενοχλούσε... Και ενοχλούσε και τις δύο πλευρές: και τους ισλαμιστές και τους κεμαλικούς.

Η φυγή του πιστεύει ότι προκάλεσε ανακούφιση στην Αγκυρα: «Ηταν βάρος για αυτούς η παρουσία μου εκεί. Ηταν πρόβλημα, γιατί όλοι καταλάβαιναν ότι επρόκειτο για μια άδικη καταδίκη. Δεν υπάρχει κανείς στην Τουρκία που δεν το βλέπει αυτό. Στην κυβέρνηση, στην κοινή γνώμη, στην Αριστερά, είναι κυρίαρχη η άποψη ότι ο Σεβάν Νισανιάν βρίσκεται άδικα στη φυλακή. Μου υπόσχονταν συνεχώς ότι θα βρεθεί μια λύση, οι υποσχέσεις όμως αυτές δεν τηρήθηκαν ή δεν μπόρεσαν να τηρηθούν. Τελικά, είπαν ότι ο μόνος τρόπος για να απαλλαγούμε από αυτόν είναι να κάνουμε τα στραβά μάτια και να τον αφήσουμε να φύγει. Αυτή είναι η εκτίμησή μου».

«Ο Ταγίπ δεν είναι τόσο κυρίαρχος όσο φαίνεται»

Για την κατάσταση στην Τουρκία η απάντηση του Σεβάν Νισανιάν είναι λακωνική: «Η Τουρκία περνάει μια κρίση τρέλας. Ο Θεός να βάλει το χέρι του». Πιο ειρωνική και με ύφος που προδίδει το οξύ πνεύμα του είναι η απάντηση που δίνει όταν ρωτάται για το μέλλον της γείτονος: «Ο λόρδος Σόλσμπερι είχε πει στα 1890 ότι το μέλλον της Τουρκίας είναι πολύ λαμπρό και πάντα έτσι θα μείνει». Μεταξύ των «γαλονάδων» και των «θεοσεβούμενων» του Ερντογάν, ακόμη και τώρα προτιμά τους δεύτερους. «Η ερώτησή σας είναι τι θα επέλεγα μεταξύ της Σκύλλας και της Χάρυβδης. Δεν ξέρω. Μου φαίνεται ότι οι κεμαλικοί είναι πιο επικίνδυνοι. Θα λυπηθώ πολύ αν χρειαστεί να κάνω επιλογή μεταξύ του Ερντογάν και των κεμαλικών», τονίζει.

«Είναι ο Ερντογάν δικτάτορας; Είχε κρυφή ατζέντα προκειμένου να εγκαθιδρύσει δικτατορία;» ήταν η ερώτηση που μας βασάνιζε από την αρχή τη συνομιλίας. Η απάντησή του αποκάλυψε για μία ακόμη φορά μια ώριμη πολιτική ματιά: «Δεν νομίζω. Δεν γίνεσαι δικτάτορας. Εκ των υστέρων προκύπτει. Η δικτατορία δεν είναι κάτι που ένα άτομο μπορεί να την κάνει από μόνο του. Η δικτατορία είναι το αποτέλεσμα μιας κατάρρευσης του συστήματος. Το σύστημα δημιουργεί κάποιο κενό και έρχεται να καλύψει το κενό αυτό ο δικτάτορας».Οπως λέει, η ισλαμική ατζέντα, για την οποία τόσο επικρίνεται ο Τούρκος πρόεδρος, είναι η επιφάνεια, «είναι το προπέτασμα καπνού». Αλλού δίνεται η μάχη στην Τουρκία. Η αναψηλάφηση των ισλαμικών ευαισθησιών είναι μια ψηφοθηρική μέθοδος. Η πραγματική διαμάχη είναι μεταξύ του Στρατού και του ΑΚΡ. Και η διαμάχη ανάμεσα στις διάφορες ομάδες μέσα στο στράτευμα. Η απόπειρα πραξικοπήματος, αν αυτή πράγματι έγινε, ήταν αποτέλεσμα αυτής της διαμάχης.

«Νομίζω ότι ο Ερντογάν δεν είναι τόσο κυρίαρχος όσο φαίνεται. Συνεχίζεται ο αγώνας του. Αυτή τη στιγμή κανείς δεν ξέρει στην Τουρκία ποιος είναι στην εξουσία», προσθέτει.

Εκτός από τις πολιτικές εξελίξεις, ένα εξίσου «καυτό» ζήτημα που αφορά και τον ίδιο ως Αρμένιο μειονοτικό είναι το εάν θα μπορέσει επιτέλους η Τουρκία να «κλείσει τους λογαριασμούς της» με την Ιστορία της, την Αρμενική Γενοκτονία και όχι μόνο. «Από τη δεκαετία του 1990 μέχρι το 2010 η Τουρκία έκανε σημαντικά βήματα όσον αφορά στην αποδοχή της Ιστορίας της. Εγιναν αξιέπαινες κινήσεις. Πλησίασε στο σημείο όπου θα βρισκόταν ενώπιον της Ιστορίας της. Στη συνέχεια, όμως, το 2010-12 ξέσπασε μια τέτοια τρικυμία που ανέτρεψε το καράβι. Αυτή τη στιγμή το θέμα του ιστορικού απολογισμού δεν είναι στην ημερήσια διάταξη της Τουρκίας. Αυτή τη στιγμή η Τουρκία προσπαθεί να αντιμετωπίσει το παρόν».

Θέλει να εγκατασταθεί σε νησί του Αιγαίου

Ονειρευεται να εγκατασταθεί σε κάποιο νησί του Αιγαίου και κάποιο διάστημα να απομονωθεί για να αφιερωθεί στη συγγραφή των νέων βιβλίων που ετοιμάζει και στη βελτίωση των παλιών που θα επανακυκλοφορήσουν. Στη συνέχεια, θέλει να δημιουργήσει ένα εναλλακτικό ακαδημαϊκό πρόγραμμα, έναν φορέα σαν αυτόν που είχε δημιουργήσει στον Κιρκιντζέ, σε συνεργασία με αντιπολιτευόμενους Τούρκους ακαδημαϊκούς, με πανεπιστημιακούς που παύθηκαν και εν γένει με όσους δεν μπορούν πλέον να πάρουν ανάσα στο ασφυκτικό καθεστώς των τουρκικών πανεπιστημίων. «Κάποιο ελληνικό νησί θα ήταν μια ωραία επιλογή. Δεν ξέρω, ίσως όλα αυτά είναι όνειρα, μιας και δεν γνωρίζω τι ισχύει στην Ελλάδα. Υπάρχουν πολλοί φίλοι στην Τουρκία που θα ήθελαν να κάνουν ακαδημαϊκή εργασία σε ένα ελεύθερο περιβάλλον που βρίσκεται μόλις ένα βήμα έξω από την Τουρκία», κατέληξε.