Στο Palais de Congres των Καννών διεξάγεται κάθε χρόνο το διάσημο κινηματογραφικό Φεστιβάλ των Καννών και τα φώτα διεθνών και ευρωπαϊκών ΜΜΕ στρέφονται στη γαλλική Ριβιέρα. Στο ίδιο κτήριο πριν έξι ακριβώς χρόνια γράφτηκε ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια της ελληνικής κρίσης. Ήταν η στιγμή που ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου πήρε πίσω το δημοψήφισμα που είχε ανακοινώσει στις 31 Οκτωβρίου του 2011, εξουδετερώνοντας μία «βόμβα» που ήταν ικανή να τινάξει στον αέρα την ευρωζώνη.

Για όσα εκτυλίχθηκαν στις Κάννες έχουν γραφτεί και έχουν ειπωθεί πολλά, τα οποία κινούνται από τον χώρο του μύθου και του θρύλου μέχρι τη στυγνή πραγματικότητα. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Στην Ελλάδα κυβερνάει η τελευταία αυτοδύναμη κυβέρνηση μέχρι στιγμής, με το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία και τον Γιώργο Παπανδρέου ένοικο του Μαξίμου. Στην οδό Νίκης ο Ευάγγελος Βενιζέλος και στην Τράπεζα της Ελλάδος ο Γιώργος Προβόπουλος είναι τα πρόσωπα που πρωταγωνιστούν στις διαπραγματεύσεις σε επίπεδο ηγετών, υπουργών Οικονομικών και κεντρικών τραπεζιτών καθώς η Έλλάδα βρίσκεται από την περασμένη χρονιά σε γραμμή στήριξης από την Κομισιόν, την ΕΚΤ και το ΔΝΤ, αποδεχόμενη την κρίση χρέους στην οποία βρίσκεται.

Οι πρωταγωνιστές στις διαπραγματεύσεις πλην της Άνγκελα Μέρκελ είναι άλλοι. Πρόεδρος της Γαλλίας είναι ο Νικολά Σαρκοζί, διοικητής της ΕΚΤ ο Ζαν Κλοντ Τρισέ, επικεφαλής του Eurogroup ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, πρόεδρος της Κομισιόν Ζοσέ Μανουέλ Μπαρόζο και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ο Χέρμαν βαν Ρομπάι.

Το πολιτικό κλίμα στην Αθήνα είναι ταραγμένο. Ο Γιώργος Παπανδρέου, μιλώντας στη συνεδρίαση της Κοινοβουλευτικής Ομάδας του ΠΑΣΟΚ τη Δευτέρα 31 Οκτωβρίου, ανακοινώνει τη διενέργεια δημοψηφίσματος για το νέο δάνειο των 172 δισ. ευρώ που αποφασίστηκε από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, τη σημαντική βελτίωση των όρων δανεισμού και το κούρεμα του δημοσίου χρέους που κατείχε ο ιδιωτικός τομέας κατά 50%. Υπουργοί, βουλευτές και εταίροι αιφνιδιάζονται, η Κ.Ο. του ΠΑΣΟΚ χωρίζεται στα δύο και οι πρώτες συζητήσεις για δημοψήφισμα που ουσιαστικά είναι «ευρώ ή δραχμή» κάνουν την εμφάνισή τους.

Μία ημέρα αργότερα ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Μπεγλίτης συγκαλεί το ΚΥΣΕΑ και αντικαθιστά την ηγεσία των Ενόπλων Δυνάμεων επιβεβαιώνοντας ουσιαστικά αυτό που λίγες ημέρες αργότερα ανέφερε ο ο Γάλλος δηµοσιογράφος Ζαν Κατρεµέρ στο Τwitter. «Ο κ. Παπανδρέου είπε στους εταίρους του ότι επέλεξε το δηµοψήφισµα για να αποτρέψει τον κίνδυνο πραξικοπήµατος».

Ο Γιώργος Παπανδρέου όμως πρέπει να ανακοινώσει και να αιτιολογήσει την απόφασή του και δέχεται την πρόσκληση Μέρκελ και Σαρκοζί να μεταβεί στις Κάννες όπου διεξαγόταν η G-20. Η στρατηγική του Έλληνα πρωθυπουργού ήταν μέσω του δημοψηφίσματος να πιέσει αντιπάλους πολιτικούς και εσωκομματικούς να υποστηρίξουν την ψήφιση της συμφωνίας και να του δώσουν τη λαϊκή εντολή για τις μεταρρυθμίσεις.

Ο Ευάγγελος Βενιζέλος έχει νοσηλευτεί στη Κεντρική Κλινική με έντονους πόνους στην κοιλιακή χώρα αλλά τελικά πετάει μέχρι τη γαλλική Ριβιέρα για να συνοδεύσει τον Γιώργο Παπανδρέου στη συνάντηση. Μαζί τους οι Φ. Σαχινίδης, Γ. Ζανιάς, ο πρέσβης Δ. Παρασκευόπουλος (διευθυντής διπλωματικού γραφείου πρωθυπουργού), Ν. Ζιώγας (εξ απορρήτων συνεργάτης του κ. Παπανδρέου). Τα μηνύματα που έρχονται από όλες τις πλευρές αρνητικά. Ο Γιώργος Προβόπουλος ευρισκόμενος στη Φρανκφούρτη για την τελευταία συνεδρίαση της ΕΚΤ υπό τη διοίκηση του Ζαν Κλοντ Τρισε προειδοποιεί για «εχθρικό περιβάλλον» στις Κάννες, κάτι που επιβεβαιώνουν και Έλληνες διπλωμάτες από τη Γαλλία.

Η ελληνική αποστολή φτάνει στο Palais de Congres για την κρίσιμη συνάντηση. Στο οβάλ τραπέζι σε μία αίθουσα παίρνουν θέση όλοι οι εμπλεκόμενοι. Από τη μία πλευρά κάθεται ο Νικολά Σαρκοζί, με δεξιά του την Άνγκελα Μέρκελ και αριστερά τον Γάλλο υπουργό Εξωτερικών Αλέν Ζιπέ και τον υπουργό Οικονομικών Φρανσουά Μπαρουέν. Δίπλα του η Κριστίν Λαγκάρντ και μετά οι Όλι Ρεν, Ζοζέ-Μανουέλ Μπαρόζο, Χέρμαν βαν Ρομπάι. Δίπλα στον κ. Ρομπάι και απέναντι στον Νικολά Σαρκοζί ο Γιώργος Παπανδρέου. Η Άνγκελα Μέρκελ έχει δίπλα της τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε και έναν εκπρόσωπο της ΕΚΤ και απέναντί της τον Ευάγγελο Βενιζέλο.

Η συνάντηση ξεκινάει με τον Γάλλο πρόεδρο να περνάει στην επίθεση απέναντι στον Γιώργο Παπανδρέου με το περίφημο «You are a fucking psycho» να περνάει στην ιστορία, παρόλο που διαψεύστηκε. «Η θέση του Σαρκοζί ήταν πολύ επιθετική. Δεν ήταν ευγενική. Πολύ-πολύ ισχυρή και πολύ επιθετική, ώστε να μπει η Ελλάδα στο δίλημμα: εντός ή εκτός» είχε δηλώσει παλαιότερα ο Ευάγγελος Βενιζέλος. Η όλη στάση του Γάλλου προέδρου κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης συνάντησης χαρακτηρίζεται από όλα τα δημοσιεύματα ως «ψυχολογικός πόλεμος».

Τα νεύρα και οι βρισιές του Γάλλου προέδρου Νικολά Σαρκοζί καταδεικνύουν και τους βαθύτερους φόβους του, οι οποίοι δεν ήταν μόνο γαλλικοί αλλά και ευρωπαϊκοί. Όπως έχει αποκαλύψει σε βιβλίο του ο Γάλλος πρώην υπουργός Οικονομικών Μπαρουέν, έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη θα σηματοδοτούσε ουσιαστικά και την έξοδο της Γαλλίας.

Το γαλλικό υπουργείο Οικονομικών είχε εξετάσει τον Νοέμβριο του 2011 τις συνέπειες που θα είχε για τη χώρα κατάρρευση της ευρωζώνης, που θα συνδεόταν με την εγκατάλειψη του ευρώ από την Ελλάδα. «Το χειρότερο; Η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ, αποτέλεσμα διάχυσης, μια θεωρία ντόμινο, η οποία θα μπορούσε να προκαλέσει ντε φάκτο την έξοδο της Γαλλίας» αναφέρει ο Μπαρουέν, αποκαλύπτοντας μυστική σύσκεψη που έγινε για το θέμα στο γραφείο με την κωδική ονομασία «Μαύρος Κύκνος». «Εκείνη τη στιγμή η νέα ευρωπαϊκή συμφωνία για την Ελλάδα, που συνίσταται στη διαγραφή του 50% του χρέους της, βρίσκεται στα πρόθυρα της αποτυχίας, η Ε.Ε. βρίσκεται σε έναν κυκλώνα, το ευρώ δέχεται επίθεση από όλες τις πλευρές» γράφει ο Μπαρουέν.

Ο πρώην υπουργός αναφέρει ότι είχε καλέσει «τρεις έμπιστους ανθρώπους» στο γραφείο του τον Νοέμβριο του 2011 για τη συγκεκριμένη σύσκεψη. «Ζητώ από αυτούς τους έμπιστους ανθρώπους να εργαστούν πάνω σε δύο υποθέσεις: το κόστος της εξόδου της Ελλάδας από την Ευρωζώνη για τη Γαλλία και δύο είδη απωλειών, αυτές του τομέα τραπεζών-ασφαλειών από την μια πλευρά και αυτές της κατάρρευσης ολόκληρης της ευρωζώνης από την άλλη».

Ο Νικολά Σαρκοζί και οι Ευρωπαίοι γνώριζαν ότι η Ελλάδα ήταν συστημικός κίνδυνος για την ευρωζώνη μέσω της έκθεσης των γαλλικών τραπεζών στο ελληνικό σύστημα και μία πιθανή κατάρρευση θα επηρέαζε την Ιταλία που ήταν στα πρόθυρα αποκλεισμού από τις αγορές, τη Γαλλία και ακολούθως την ευρωζώνη.

Ο Γιώργος Παπανδρέου μετά τη λυσσαλέα επίθεση του Νικολά Σαρκοζί προσπαθεί να εξηγήσει τη σκοπιμότητα του δημοψηφίσματος, αλλά η απάντηση που παίρνει είναι διαφορετική από εκείνη που περίμενε.

Οι Μέρκελ και Σαρκοζί είναι ξεκάθαροι. Είτε δέχεται τη συμφωνία χωρίς δημοψήφισμα είτε το ερώτημα του δημοψηφίσματος είναι εντός ή εκτός ευρωζώνης. Η Άνγκελα Μέρκελ παρεμβαίνει λέγοντας ότι «η λύση πρέπει να βρεθεί εδώ» και ο Γιώργος Παπανδρέου δίνει σιγά σιγά τη θέση του στον Ευάγγελο Βενιζέλο, ο οποίος αναλαμβάνει τη διαπραγμάτευση που πηγαίνει προς άλλη κατεύθυνση. Έχει άλλωστε ακούσει πριν λίγο καιρό την πρόταση του Βόλφγκανγκ Σόιμπλε για προσωρινό Grexit.

Καταλυτικός παράγοντας των εξελίξεων ο τότε πρόεδρος της Κομισιόν Ζοσέ Μανουέλ Μπαρόζο. Βλέποντας τον Γιώργο Παπανδρέου να μην μπορεί να ανταπεξέλθει στη συζήτηση έχει τηλεφωνήσει κρυφά στον Αντώνη Σαμαρά, εξασφαλίζοντας τη συμμετοχή του σε μία κυβέρνηση εθνικής ενότητας με τη συμμετοχή του ΠΑΣΟΚ και της ΝΔ. Στην επικοινωνία αυτή ακούγεται για πρώτη φορά το όνομα του Λουκά Παπαδήμου για τη θέση του πρωθυπουργού. Παράλληλα, σύμφωνα με τους «Financial Times» είπε στον Ευάγγελο Βενιζέλο ότι «πρέπει να σκοτώσουμε αυτό το δημοψήφισμα» και ο Έλληνας υπουργός συμφώνησε.

Είναι πλέον 3 Νοεμβρίου 2011. Η συνεδρίαση τελειώνει και Μέρκελ-Σαρκοζί αποχωρούν έχοντας διατηρήσει τη σκληρή γραμμή συμφωνία χωρίς δημοψήφισμα ή δημοψήφισμα για ευρώ ή δραχμή. Ο Γιώργος Παπανδρέου είναι εξαντλημένος μετά το τέλος της συνάντησης και νικημένος. Η ανακοίνωσή του περιέχει το εξαιρετικά αμφίσημο «προτείναμε να αποφασίσει δημοκρατικά ο ελληνικός λαός μέσω δημοψηφίσματος την κύρωση της συμφωνίας. Θεωρώ ότι ο ελληνικός λαός έχει τη σοφία και τη γνώση να πάρει τις σωστές αποφάσεις που θα εγγυηθούν τη σταθερή συμμετοχή της χώρας μας στην ευρωζώνη» πριν μπει στο αεροπλάνο για να επιστρέψει στην Αθήνα. Είναι πρωθυπουργός υπό προθεσμία, πρόεδρος σε ένα κόμμα με βουλευτές σε ανταρσία και με την επιστροφή του στην Ελλάδα, ακυρώνεται το δημοψήφισμα και ξεκινούν οι διαδικασίες για τη συγκρότηση της κυβέρνησης Παπαδήμου με τη στήριξη ΠΑΣΟΚ, Νέας Δημοκρατίας και ΛΑΟΣ.

Το δημοψήφισμα που μπορούσε να τινάξει στον αέρα την ευρωζώνη δεν έγινε ποτε.