ΤΟ «ΠΑΡΤΙ» που στήθηκε γύρω από τη Novartis δεν είναι αποκλειστικά ελληνικό φαινόµενο. Οι πρακτικές δωροδοκίας της πολυεθνικής φαρµακευτικής µε έδρα τη Βασιλεία της Ελβετίας εκτείνονται ανά τον κόσµο. Το εντυπωσιακό όµως είναι ότι αυτές παρουσιάζουν εκπληκτικές οµοιότητες µε τις καταγγελλόµενες πρακτικές στην Ελλάδα.

Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση της Κίνας, όπου -λόγω και του µεγέθους της αγοράς- το σύστηµα δωροδοκιών της Novartis µπήκε στο µικροσκόπιο της Αµερικανικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, µε αποτέλεσµα η ίδια η εταιρεία να αναγκαστεί να οµολογήσει τις αθέµιτες εµπορικές πρακτικές της στην κινεζική αγορά και να έλθει τον Μάρτιο του 2016 σε συµβιβασµό, πληρώνοντας πρόστιµο 2 εκατ. δολαρίων για παραβίαση της αµερικανικής νοµοθεσίας, δεδοµένου ότι η εταιρεία είναι εισηγµένη στο Χρηµατιστήριο της Νέας Υόρκης.

Το σύστηµα δωροδοκίας γιατρών και κρατικών αξιωµατούχων στην Κίνα συντονιζόταν µέσω δύο θυγατρικών εταιρειών, της Sandoz China, µε έδρα τη Σανγκάη, και της Novartis China, στο Πεκίνο. Όπως και στην περίπτωση της Ελλάδας, τα ταξίδια υπό τη µορφή συµµετοχής σε συνέδρια και εκπαιδευτικές δραστηριότητες φαίνεται ότι ήταν µια προσφιλής µέθοδος «επιβράβευσης» των Kινέζων γιατρών που συνταγογραφούσαν σκευάσµατα της Novartis και των θυγατρικών της.

Για τον σκοπό αυτό, µάλιστα, η Sandoz China είχε προσλάβει, σύµφωνα µε το πόρισµα της Αµερικανικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς, ένα τοπικό ταξιδιωτικό πρακτορείο και τα έξοδα καλύπτονταν µε συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς επαρκή αποδεικτικά για τη συµµετοχή των γιατρών στα επίµαχα συνέδρια.  

ΕΚΘΕΣΗ

Στην έκθεση µάλιστα της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς αναφέρονται δύο χαρακτηριστικά παραδείγµατα: Α) Το 2009 η Sandoz China κάλυψε τα έξοδα για ταξίδι 20 Κινέζων γιατρών µαζί µε τις συζύγους τους στο Σικάγο, για να παρακολουθήσουν επισήµως το ετήσιο συνέδριο της Αµερικανικής Ένωσης Χειρουργών.

Στην πραγµατικότητα, το ταξίδι είχε ψυχαγωγικό πρόγραµµα, µε εκδροµή στους καταρράκτες του Νιαγάρα, βραδινές εξορµήσεις σε στριπ σόου, µε όλα τα έξοδα πληρωµένα, και επιπλέον 150 δολάρια χαρτζιλίκι για τα µικροέξοδα. Β) Το 2011 κινεζικό ταξιδιωτικό πρακτορείο εισέπραξε 25.000 δολάρια από τη Sandoz China για εκπαίδευση γιατρών, χωρίς όµως να προκύπτει από κανένα παραστατικό ότι το πρόγραµµα υλοποιήθηκε.

Στα ταξίδια αναψυχής θα πρέπει να προστεθούν και τα δώρα σε χρήµα, αντικείµενα αξίας ή… υπηρεσίες που παρείχε απευθείας η θυγατρική της Novartis σε γιατρούς και άλλο προσωπικό µε πρόσβαση στο σύστηµα υγείας και στις συνταγογραφήσεις. Ήταν, ως φαίνεται, σύνηθες να υποβάλλουν οι εµπορικοί εκπρόσωποι της εταιρείας εικονικά τιµολόγια προς εξόφληση. Στη µία περίπτωση που αναφέρει η Επιτροπή, δαπάνη 8.100 δολαρίων εγκρίθηκε χωρίς κανέναν ουσιαστικό έλεγχο από τη διεύθυνση της εταιρείας, ενώ ένα άλλο τιµολόγιο, ύψους 1.154 δολαρίων, έπειτα από έρευνα διαπιστώθηκε ότι ήταν εικονικό και αφορούσε εξόφληση υπηρεσιών… σπα και σάουνας.  

ΙΑΤΡΙΚΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ

Μια άλλη µέθοδος για να δικαιολογείται η µεταφορά χρηµάτων στους γιατρούς ήταν οι αµοιβές για τη συλλογή ιατρικών δεδοµένων από ασθενείς. Οι γιατροί εισέπρατταν 88-135 δολάρια για κάθε ασθενή στοιχεία του οποίου κατέγραφαν, µε το αιτιολογικό ότι η συλλογή τους εξυπηρετούσε επιστηµονικές µελέτες σε σχέση µε την αποτελεσµατικότητα των σκευασµάτων.

Στην πραγµατικότητα, όµως, διαπιστώθηκε ότι ούτε η συλλογή των στοιχείων γινόταν µε νόµιµο τρόπο ούτε ακολουθούσε το πρωτόκολλο της ίδιας της Novartis για την ασφάλεια των κλινικών δοκιµών, αλλά ήταν απλώς µια µέθοδος δωροδοκίας των γιατρών.

Εκτιµάται ότι µε αυτή τη µέθοδο µόνο η Sandoz China και µόνο τη διετία 2009-10 µοίρασε σε Κινέζους γιατρούς περίπου 522 χιλιάδες δολάρια. Επίσης, ενώ η ίδια θυγατρική της Novartis, µε έδρα τη Σανγκάη, επικέντρωνε τις προσπάθειές της στους επαγγελµατίες της υγείας, η άλλη θυγατρική, η Novartis China, προφανώς λόγω και της τοποθεσίας της (η έδρα της ήταν στην πρωτεύουσα), εκτός από γιατρούς, είχε αναλάβει να κρατά ευχαριστηµένους και κρατικούς αξιωµατούχους που ήταν σε θέση να λαµβάνουν αποφάσεις σε θέµατα πολιτικής υγείας.

Συχνά η δωροδοκία και σε αυτή την περίπτωση γινόταν µε την ίδια γνωστή µέθοδο των ταξιδιών, µε άλλοθι επιστηµονικές και επιχειρηµατικές συναντήσεις. Για τον σκοπό αυτόν η εταιρεία συνεργαζόταν µε επαρκή αριθµό ταξιδιωτικών πρακτορείων.