Ιράν - ΗΠΑ: Συνθηματικό “Τεχεράνη” - Πως το Ιράν συνομιλεί κρυφά με το “μεγάλο κακό”
Το 2001, αυτός ο κρυφός δίαυλος επικοινωνίας χρησιμοποιήθηκε για να επιτευχθεί μια απόρρητη συμφωνία
Η προειδοποίηση σε μυστικό δίαυλο επικοινωνίας σύμφωνα με την οποία το Ιράν προετοίμαζε επίθεση με βαλλιστικούς πυραύλους κατά του Ισραήλ υπήρξε η τελευταία ενέργεια σε μια μακρά σειρά απόρρητων αμερικανικών μέτρων για την αποτροπή μιας τεράστιας καταστροφής
Κατά τη διάρκεια των πρώτων κατ' ιδίαν συνομιλιών της με τους Ιρανούς το 2013, η Wendy Sherman, επικεφαλής διαπραγματευτής του προέδρου Ομπάμα στις διαπραγματεύσεις για τα πυρηνικά, εμφανίστηκε δικαιολογημένα νευρική.
Δεν είχαν ξαναγίνει απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν μετά τις πρώτες δύσκολες ημέρες της κρίσης ομηρίας στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη το 1979.
Αφότου ο Αγιατολάχ Χομεϊνί αρνήθηκε να επιτρέψει την είσοδο στους διαπραγματευτές των ΗΠΑ, ο τότε βοηθός του προέδρου Κάρτερ, Χάμιλτον Τζόρνταν, πέταξε στο Παρίσι φορώντας πλήρη μεταμφίεση με περούκα, ψεύτικο μουστάκι και γυαλιά για να κλείσει κρυφά μια συμφωνία με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν.
Όμως απέτυχε. Η κρίση θα απασχολούσε ένα ασυνήθιστο επιτελείο διαμεσολαβητών, μεταξύ ενός Γάλλου δικηγόρου και ενός μυστηριώδους Αργεντινού επιχειρηματία, μέσω της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και της κυβέρνησης του Παναμά, προτού η Αλγερία επιβλέψει τελικά τη συμφωνία για την απελευθέρωση των ομήρων.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η Ουάσινγκτον διέκοψε τους επίσημους διπλωματικούς δεσμούς με το Ιράν, αφήνοντας τους ουδέτερους Ελβετούς ως τον μοναδικό εκπρόσωπο των αμερικανικών συμφερόντων μέσω της πρεσβείας τους στην Τεχεράνη. Η Ελβετία ενεργούσε βάσει «εντολής προστατευτικής εξουσίας», η οποία υφίσταται μέχρι σήμερα.
Το 2001, αυτός ο κρυφός δίαυλος επικοινωνίας χρησιμοποιήθηκε για να επιτευχθεί μια απόρρητη συμφωνία, στο πλαίσιο της οποίας η Τεχεράνη συμφώνησε να βοηθήσει τους Αμερικανούς στρατιώτες που είχαν τοποθετηθεί στο Αφγανιστάν μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, σε περίπτωση που περνούσαν κατά λάθος τα σύνορα με το Ιράν. Το Ιράν συμφώνησε μετά από διαβεβαιώσεις εκ μέρους των ΗΠΑ ότι θα σεβαστούν την εδαφική του ακεραιότητα, συμπεριλαμβανομένου του εναέριου χώρου του.
Το Ιράν χρησιμοποίησε επίσης τον ελβετικό μυστικό δίαυλο για να απευθυνθεί στην Ουάσιγκτον, μετά την εισβολή των δυτικών συμμάχων στο Ιράκ το 2003, καταθέτοντας πρόταση για διεξοδικές συνομιλίες που ενδεχομένως θα περιλάμβαναν την αναγνώριση του Ισραήλ και τη δράση κατά των τρομοκρατικών ομάδων που δρουν στο Ιράν.
Η κυβέρνηση Μπους απέρριψε την προσφορά και, όταν τελικά ήρθε στο φως της δημοσιότητας, υποστήριξε ότι δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια «δημιουργική άσκηση» εκ μέρους του Ελβετού πρέσβη.
Ο Tim Guldimann, ο εν λόγω πρεσβευτής, επέμεινε ότι ενήργησε μόνο ως ο «ταχυδρόμος» που ορίζει η εντολή. «Ο δίαυλος αυτός χρησιμοποιείται κάθε φορά που συμβαίνει κάτι στη μία πλευρά, το οποίο θέλει να γνωρίζει αντίστοιχα και η άλλη», δήλωσε. «Και η εντολή αφορά απλώς την ιδιότητα του ταχυδρόμου».
Δέκα χρόνια αργότερα, η Σέρμαν, πολιτική διευθύντρια στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, βρέθηκε απέναντι σε μια ιρανική αντιπροσωπεία, άγνωστη μεταξύ αγνώστων.
Χρειάστηκαν χρόνια για να φτάσουμε σε αυτό το στάδιο: ένας μυστικός, πλην όμως τελικά άμεσος δίαυλος διαπραγμάτευσης με τους Ιρανούς εν μέσω αυξανόμενης παγκόσμιας ανησυχίας για τη φύση του πυρηνικού τους προγράμματος. Σε προηγούμενες επαφές η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία και η ΕΕ είχαν συναντηθεί με τους Ιρανούς στη Γενεύη. Ωστόσο, η Ουάσινγκτον αποτελούσε τον κεντρικό πρωταγωνιστή, χωρίς τον οποίο οποιαδήποτε συμφωνία θα ήταν άνευ σημασίας.
Οι συνομιλίες ξεκίνησαν επί προεδρίας του θερμόαιμου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, παρά τη δημόσια εχθρικότητά του προς τη Δύση. Η Σέρμαν τις ανακαλεί ως αμήχανες, «στημένες συνομιλίες», με τον Ιρανό να μιλάει στα φαρσί και τους Αμερικανούς στα αγγλικά, χωρίς ουσιαστική πρόοδο.
Τα πράγματα άλλαξαν μετά την εκλογή του προέδρου Χασάν Ρουχανί, με στόχο την οικονομική μεταρρύθμιση και την επιδίωξη προσέγγισης με τη Δύση που θα μπορούσε να άρει τις κυρώσεις. Ο Ρουχανί σοκαρίστηκε όταν ανακάλυψε ότι ήδη υπήρχε ένας τέτοιος μυστικός δίαυλος.
Σε μια προσπάθεια να βρει κοινό έδαφος, η Σέρμαν αστειεύτηκε με τους νέους της συνομιλητές για το γεγονός ότι ως γυναίκα δεν μπορούσε να τους σφίξει το χέρι και θυμήθηκε μια παρόμοια στιγμή στην ορθόδοξη εβραϊκή κοινότητα στην οποία μεγάλωσε. Παρόλο που υπήρχαν «κυριολεκτικά χιλιάδες σημεία σύγκρουσης» στις διαπραγματεύσεις τους, το γεγονός ότι βρέθηκαν στο ίδιο δωμάτιο άλλαξε τα πάντα.
«Ακόμη και ο υπουργός Εξωτερικών [Μοχάμαντ Τζαβάντ] Ζαρίφ αντιλαμβανόταν ότι ήμουν πολύ εκνευρισμένη μαζί του, επειδή τον αποκαλούσα υπουργό Ζαρίφ», αστειεύτηκε σε συνέντευξή της το 2021. «Άλλες φορές, όταν ασχολούμασταν εντατικά με τα δικά μας συμφέροντα, μπορεί να τον αποκαλούσα Τζαβάντ».
Η Σέρμαν έγινε γιαγιά την ίδια περίοδο με έναν από τους διαπραγματευτές, τον Αμπάς Αραγκτσί, και αντάλλασσαν φωτογραφίες των εγγονών τους. Η ίδια αποκάλυψε ότι οι Ιρανοί επέμεναν σε υπερβολικό βαθμό να καταγράφουν οτιδήποτε σε χαρτί, το οποίο θα μπορούσε να καταστραφεί όταν θα επέστρεφαν για διαβουλεύσεις στην Τεχεράνη, και γι' αυτό φρόντισε να υπάρχει ένας πίνακας στον οποίο θα σημείωνε κάθε νέο στοιχείο της συμφωνίας και από τον οποίο κάθε πλευρά θα μπορούσε να κρατάει σημειώσεις.
Όταν οι Ιρανοί παραπονέθηκαν ότι δεν θα μπορούσαν ποτέ να προωθήσουν τις προτάσεις τους στους κληρικούς, η Σέρμαν κατάφερε να αναφερθεί στην επιστολή των Ρεπουμπλικανών γερουσιαστών που απαιτούσαν τη συμμετοχή του Κογκρέσου ως ένδειξη ότι βρίσκονταν στην ίδια κατάσταση.
Η συμφωνία κατέρρευσε όταν ο πρόεδρος Τραμπ αποσύρθηκε το 2018 χωρίς να προβεί σε επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Οι εντάσεις εκτοξεύτηκαν στα ύψη. Ωστόσο, λίγες ώρες μετά την αμερικανική πυραυλική επίθεση στη Βαγδάτη που σκότωσε τον στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμανί, τον διοικητή της ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς, η κυβέρνηση Τραμπ στράφηκε στον ελβετικό μυστικό δίαυλο με ένα επείγον μήνυμα για το Ιράν: «Αποφύγετε την κλιμάκωση».
Τις ημέρες που ακολούθησαν, ο Λευκός Οίκος και οι Ιρανοί ηγέτες αντάλλαξαν έναν καταιγισμό μηνυμάτων πολύ πιο συγκρατημένων συγκριτικά με τη σφοδρή δημόσια ρητορική που αντάλλαξαν, συμβάλλοντας στην αποκλιμάκωση των εντάσεων και τερματίζοντας την κρίση με μια αναίμακτη ιρανική επίθεση αντιποίνων σε άδειες αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ.
Οι ΗΠΑ στράφηκαν και πάλι στον ελβετικό μυστικό δίαυλο για να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των Αμερικανών που κρατούνται όμηροι στο Ιράν το 2023. Εντούτοις, το Κατάρ διαδραμάτισε τον σημαντικότερο ρόλο, μεταβαίνοντας από την Τεχεράνη στην Ουάσινγκτον ως ενδιάμεσος φορέας.
Τον Ιανουάριο, το Ομάν ανέλαβε τη διπλωματία μεταξύ Αμερικανών και Ιρανών διαπραγματευτών που φιλοξενήθηκαν μαζί στη Μουσκάτ, καθώς η Ουάσινγκτον προσπαθούσε να πείσει την Τεχεράνη να πιέσει τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη να σταματήσουν τις επιθέσεις τους στην παγκόσμια ναυσιπλοΐα μέσω της Ερυθράς Θάλασσας.
Παρά τις πιο πρόσφατες συνομιλίες, το Ιράν στράφηκε προφανώς στον ελβετικό μυστικό δίαυλο για να προειδοποιήσει τη Δύση ότι ετοιμαζόταν να εκτοξεύσει βαλλιστικούς πυραύλους στο Ισραήλ. Με την προειδοποίηση αυτή η Ουάσινγκτον είχε τη δυνατότητα να διαθέσει μέσα και να προετοιμάσει τους Ισραηλινούς, επιτρέποντας στο Ιράν να απαντήσει χωρίς να προκαλέσει σημαντικές καταστροφές και να κλιμακώσει την κατάσταση.
ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing
Δεν είχαν ξαναγίνει απευθείας διαπραγματεύσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν μετά τις πρώτες δύσκολες ημέρες της κρίσης ομηρίας στην αμερικανική πρεσβεία στην Τεχεράνη το 1979.
Αφότου ο Αγιατολάχ Χομεϊνί αρνήθηκε να επιτρέψει την είσοδο στους διαπραγματευτές των ΗΠΑ, ο τότε βοηθός του προέδρου Κάρτερ, Χάμιλτον Τζόρνταν, πέταξε στο Παρίσι φορώντας πλήρη μεταμφίεση με περούκα, ψεύτικο μουστάκι και γυαλιά για να κλείσει κρυφά μια συμφωνία με τον υπουργό Εξωτερικών του Ιράν.
Όμως απέτυχε. Η κρίση θα απασχολούσε ένα ασυνήθιστο επιτελείο διαμεσολαβητών, μεταξύ ενός Γάλλου δικηγόρου και ενός μυστηριώδους Αργεντινού επιχειρηματία, μέσω της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης και της κυβέρνησης του Παναμά, προτού η Αλγερία επιβλέψει τελικά τη συμφωνία για την απελευθέρωση των ομήρων.
Κατά τη διάρκεια της κρίσης, η Ουάσινγκτον διέκοψε τους επίσημους διπλωματικούς δεσμούς με το Ιράν, αφήνοντας τους ουδέτερους Ελβετούς ως τον μοναδικό εκπρόσωπο των αμερικανικών συμφερόντων μέσω της πρεσβείας τους στην Τεχεράνη. Η Ελβετία ενεργούσε βάσει «εντολής προστατευτικής εξουσίας», η οποία υφίσταται μέχρι σήμερα.
Το 2001, αυτός ο κρυφός δίαυλος επικοινωνίας χρησιμοποιήθηκε για να επιτευχθεί μια απόρρητη συμφωνία, στο πλαίσιο της οποίας η Τεχεράνη συμφώνησε να βοηθήσει τους Αμερικανούς στρατιώτες που είχαν τοποθετηθεί στο Αφγανιστάν μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, σε περίπτωση που περνούσαν κατά λάθος τα σύνορα με το Ιράν. Το Ιράν συμφώνησε μετά από διαβεβαιώσεις εκ μέρους των ΗΠΑ ότι θα σεβαστούν την εδαφική του ακεραιότητα, συμπεριλαμβανομένου του εναέριου χώρου του.
Το Ιράν χρησιμοποίησε επίσης τον ελβετικό μυστικό δίαυλο για να απευθυνθεί στην Ουάσιγκτον, μετά την εισβολή των δυτικών συμμάχων στο Ιράκ το 2003, καταθέτοντας πρόταση για διεξοδικές συνομιλίες που ενδεχομένως θα περιλάμβαναν την αναγνώριση του Ισραήλ και τη δράση κατά των τρομοκρατικών ομάδων που δρουν στο Ιράν.
Η κυβέρνηση Μπους απέρριψε την προσφορά και, όταν τελικά ήρθε στο φως της δημοσιότητας, υποστήριξε ότι δεν ήταν τίποτα περισσότερο από μια «δημιουργική άσκηση» εκ μέρους του Ελβετού πρέσβη.
Ο Tim Guldimann, ο εν λόγω πρεσβευτής, επέμεινε ότι ενήργησε μόνο ως ο «ταχυδρόμος» που ορίζει η εντολή. «Ο δίαυλος αυτός χρησιμοποιείται κάθε φορά που συμβαίνει κάτι στη μία πλευρά, το οποίο θέλει να γνωρίζει αντίστοιχα και η άλλη», δήλωσε. «Και η εντολή αφορά απλώς την ιδιότητα του ταχυδρόμου».
Δέκα χρόνια αργότερα, η Σέρμαν, πολιτική διευθύντρια στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, βρέθηκε απέναντι σε μια ιρανική αντιπροσωπεία, άγνωστη μεταξύ αγνώστων.
Χρειάστηκαν χρόνια για να φτάσουμε σε αυτό το στάδιο: ένας μυστικός, πλην όμως τελικά άμεσος δίαυλος διαπραγμάτευσης με τους Ιρανούς εν μέσω αυξανόμενης παγκόσμιας ανησυχίας για τη φύση του πυρηνικού τους προγράμματος. Σε προηγούμενες επαφές η Βρετανία, η Γαλλία, η Γερμανία και η ΕΕ είχαν συναντηθεί με τους Ιρανούς στη Γενεύη. Ωστόσο, η Ουάσινγκτον αποτελούσε τον κεντρικό πρωταγωνιστή, χωρίς τον οποίο οποιαδήποτε συμφωνία θα ήταν άνευ σημασίας.
Οι συνομιλίες ξεκίνησαν επί προεδρίας του θερμόαιμου Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ, παρά τη δημόσια εχθρικότητά του προς τη Δύση. Η Σέρμαν τις ανακαλεί ως αμήχανες, «στημένες συνομιλίες», με τον Ιρανό να μιλάει στα φαρσί και τους Αμερικανούς στα αγγλικά, χωρίς ουσιαστική πρόοδο.
Τα πράγματα άλλαξαν μετά την εκλογή του προέδρου Χασάν Ρουχανί, με στόχο την οικονομική μεταρρύθμιση και την επιδίωξη προσέγγισης με τη Δύση που θα μπορούσε να άρει τις κυρώσεις. Ο Ρουχανί σοκαρίστηκε όταν ανακάλυψε ότι ήδη υπήρχε ένας τέτοιος μυστικός δίαυλος.
Σε μια προσπάθεια να βρει κοινό έδαφος, η Σέρμαν αστειεύτηκε με τους νέους της συνομιλητές για το γεγονός ότι ως γυναίκα δεν μπορούσε να τους σφίξει το χέρι και θυμήθηκε μια παρόμοια στιγμή στην ορθόδοξη εβραϊκή κοινότητα στην οποία μεγάλωσε. Παρόλο που υπήρχαν «κυριολεκτικά χιλιάδες σημεία σύγκρουσης» στις διαπραγματεύσεις τους, το γεγονός ότι βρέθηκαν στο ίδιο δωμάτιο άλλαξε τα πάντα.
«Ακόμη και ο υπουργός Εξωτερικών [Μοχάμαντ Τζαβάντ] Ζαρίφ αντιλαμβανόταν ότι ήμουν πολύ εκνευρισμένη μαζί του, επειδή τον αποκαλούσα υπουργό Ζαρίφ», αστειεύτηκε σε συνέντευξή της το 2021. «Άλλες φορές, όταν ασχολούμασταν εντατικά με τα δικά μας συμφέροντα, μπορεί να τον αποκαλούσα Τζαβάντ».
Η Σέρμαν έγινε γιαγιά την ίδια περίοδο με έναν από τους διαπραγματευτές, τον Αμπάς Αραγκτσί, και αντάλλασσαν φωτογραφίες των εγγονών τους. Η ίδια αποκάλυψε ότι οι Ιρανοί επέμεναν σε υπερβολικό βαθμό να καταγράφουν οτιδήποτε σε χαρτί, το οποίο θα μπορούσε να καταστραφεί όταν θα επέστρεφαν για διαβουλεύσεις στην Τεχεράνη, και γι' αυτό φρόντισε να υπάρχει ένας πίνακας στον οποίο θα σημείωνε κάθε νέο στοιχείο της συμφωνίας και από τον οποίο κάθε πλευρά θα μπορούσε να κρατάει σημειώσεις.
Όταν οι Ιρανοί παραπονέθηκαν ότι δεν θα μπορούσαν ποτέ να προωθήσουν τις προτάσεις τους στους κληρικούς, η Σέρμαν κατάφερε να αναφερθεί στην επιστολή των Ρεπουμπλικανών γερουσιαστών που απαιτούσαν τη συμμετοχή του Κογκρέσου ως ένδειξη ότι βρίσκονταν στην ίδια κατάσταση.
Η συμφωνία κατέρρευσε όταν ο πρόεδρος Τραμπ αποσύρθηκε το 2018 χωρίς να προβεί σε επανέναρξη των διαπραγματεύσεων. Οι εντάσεις εκτοξεύτηκαν στα ύψη. Ωστόσο, λίγες ώρες μετά την αμερικανική πυραυλική επίθεση στη Βαγδάτη που σκότωσε τον στρατηγό Κασέμ Σουλεϊμανί, τον διοικητή της ιρανικής Επαναστατικής Φρουράς, η κυβέρνηση Τραμπ στράφηκε στον ελβετικό μυστικό δίαυλο με ένα επείγον μήνυμα για το Ιράν: «Αποφύγετε την κλιμάκωση».
Τις ημέρες που ακολούθησαν, ο Λευκός Οίκος και οι Ιρανοί ηγέτες αντάλλαξαν έναν καταιγισμό μηνυμάτων πολύ πιο συγκρατημένων συγκριτικά με τη σφοδρή δημόσια ρητορική που αντάλλαξαν, συμβάλλοντας στην αποκλιμάκωση των εντάσεων και τερματίζοντας την κρίση με μια αναίμακτη ιρανική επίθεση αντιποίνων σε άδειες αμερικανικές βάσεις στο Ιράκ.
Οι ΗΠΑ στράφηκαν και πάλι στον ελβετικό μυστικό δίαυλο για να ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις για την απελευθέρωση των Αμερικανών που κρατούνται όμηροι στο Ιράν το 2023. Εντούτοις, το Κατάρ διαδραμάτισε τον σημαντικότερο ρόλο, μεταβαίνοντας από την Τεχεράνη στην Ουάσινγκτον ως ενδιάμεσος φορέας.
Τον Ιανουάριο, το Ομάν ανέλαβε τη διπλωματία μεταξύ Αμερικανών και Ιρανών διαπραγματευτών που φιλοξενήθηκαν μαζί στη Μουσκάτ, καθώς η Ουάσινγκτον προσπαθούσε να πείσει την Τεχεράνη να πιέσει τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη να σταματήσουν τις επιθέσεις τους στην παγκόσμια ναυσιπλοΐα μέσω της Ερυθράς Θάλασσας.
Παρά τις πιο πρόσφατες συνομιλίες, το Ιράν στράφηκε προφανώς στον ελβετικό μυστικό δίαυλο για να προειδοποιήσει τη Δύση ότι ετοιμαζόταν να εκτοξεύσει βαλλιστικούς πυραύλους στο Ισραήλ. Με την προειδοποίηση αυτή η Ουάσινγκτον είχε τη δυνατότητα να διαθέσει μέσα και να προετοιμάσει τους Ισραηλινούς, επιτρέποντας στο Ιράν να απαντήσει χωρίς να προκαλέσει σημαντικές καταστροφές και να κλιμακώσει την κατάσταση.
ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing
