«Είμαι μανιακός συλλέκτης», λέει ο Μπράιαν Φέρι, βγάζοντας από ένα ράφι μια πρώτη έκδοση του «On the Road» του Τζακ Κέρουακ. Και ενώ δεν είναι ο τύπος του μανιακού συλλέκτη που θα σκάψει μέσα από πανύψηλους σωρούς κιτρινισμένων εφημερίδων για να φτάσει, ας πούμε, σε ένα σκονισμένο αντίγραφο του «For Your Pleasure» των Roxy Music, το στούντιο Avonmore και τα γραφεία του Φέρι στο δυτικό Λονδίνο είναι πράγματι γεμάτα πράγματα: βιβλία, πίνακες και δίσκους μέσω των οποίων αυτός ο γιος ενός εργάτη από το Ντάραμ επαναπροσδιορίστηκε ως μια «Γκάτσμπι» φιγούρα εκλεπτυσμού, μάθησης και κομψότητας.
Στο διάδρομο υπάρχουν εκτυπώσεις από τα εξώφυλλα των άλμπουμ των Roxy: το πρώην κορίτσι του Μποντ, Κάρι-Αν Μόλερ ως μοντέλο pin-up της δεκαετίας του '40 για το ντεμπούτο του art rock συγκροτήματος το 1972, καθώς και η πρώην αρραβωνιαστικιά του Φέρι, Τζέρι Χολ, να σέρνεται πάνω σε έναν βράχο για το «Siren» του 1975. Τα βιβλία «The Atrocity Exhibition» του Τζ. Γκ. Μπάλαρντ και «From A to B and Back Again» του Άντι Γουόρχολ είναι μεταξύ των βιβλίων που κοσμούν τους τοίχους του γραφείου, μαζί με μια σειρά από εκτυπώσεις του pop art πρωτοπόρου Ρίτσαρντ Χάμιλτον, καθηγητή του Φέρι στο Πανεπιστήμιο του Νιουκάστλ. Στον κάτω όροφο βρίσκεται το στούντιο όπου ο Φέρι εργάζεται ακατάπαυστα πάνω στην ανέφικτη αναζήτηση της ηχητικής τελειότητας. Μετά είναι και ο ίδιος ο Φέρι, κομψός όπως πάντα, στα 79 του χρόνια, με τα γκρίζα μαλλιά του και το μπλε σκούρο πουλόβερ του. Ο ίδιος αποδίδει τη νεανικότητά του στις τακτικές συνεδρίες Pilates («Όλες αυτές οι διατάσεις. Και δεν παίρνει πολύ χρόνο» ... και το οντ μαρτίνι.
«Με κυρίευσε η νοσταλγία», λέει ο Φέρι με λαχτάρα όταν τον ρωτάω για τις σκέψεις του σχετικά με τη σύνταξη του Retrospective: Selected Recordings 1973-2023, ένα σετ πέντε δίσκων που καλύπτει την 50ετή σόλο παραγωγή του. «Το να περνάς από αυτά τα κομμάτια, να επιλέγεις αυτές τις φωτογραφίες, φέρνει πίσω ορισμένες... στιγμές». Κλείνει την πρόταση με ένα μελαγχολικό γελάκι. Χα χα χα.
Ο Φέρι έχει προσεγγίσει την καριέρα του σαν ηθοποιός, παίζοντας ρόλους που ταιριάζουν στο υλικό: ένας πληγωμένος πλέιμποϊ για το «Slave to Love», ένας τραγουδιστής σε πιάνο-μπαρ για την ερμηνεία του στο «As Time Goes By». Είναι, επίσης, βαθύτερος χαρακτήρας από αυτόν που παρουσιάζει. Το «Mother of Pearl» των Roxy Music, ίσως το σπουδαιότερο τραγούδι που έχει γράψει ο Φέρι, είναι ένας βαθύς στοχασμός για το πώς η αναζήτηση της τελειότητας, της ομορφιάς και του πλούτου δεν μπορεί ποτέ να φέρει την αληθινή ευτυχία. Ωστόσο, το να τον πείσουμε να μιλήσει για τέτοιου είδους πράγματα, να ανοιχτεί, αποδεικνύεται δύσκολο.
Ο Φέρι είναι πάντα ευγενικός - δεν έχει αντίρρηση σε καμία ερώτηση - αλλά υπάρχει κάτι πάνω του που είναι θεμελιωδώς ασύλληπτο. Λέει ότι η σόλο καριέρα του ξεκίνησε μόνο επειδή, μετά το αριστούργημα «For Your Pleasure» των Roxy Music το 1973, ήθελε να κάνει κάτι λιγότερο έντονο, οπότε δημιούργησε ένα άλμπουμ με διασκευές με τίτλο «These Foolish Things». Η ερμηνεία του στο «A Hard Rain's A-Gonna Fall» του Ντίλαν έγινε επιτυχία και όλα απογειώθηκαν.
«Σκεφτόμουν τους ανθρώπους που δεν είναι συγγραφείς αλλά καλλιτέχνες: Ο Έλβις Πρίσλεϊ, ακόμα και ο Σινάτρα», λέει ο Φέρι για την έμπνευση του «These Foolish Things». «Είναι σπουδαίοι ερμηνευτές τραγουδιών. Νόμιζα ότι θα μπορούσα να κάνω το ίδιο πράγμα σαν δεύτερη δουλειά, αλλά έγινε η πρώτη. Ακούγεται σαν μια υπερβολική αναλογία, αλλά ο Πικάσο ζωγράφισε τη Γκουέρνικα και άλλα έργα που ενέπνεαν τον εσωτερικό προβληματισμό, και στη συνέχεια θα έκανε κάποια παιχνιδιάρικα κεραμικά. Προσπαθείς να παρουσιάσεις μια διαφορετική πτυχή του εαυτού σου».
Μια πτυχή που συναντάμε είναι η έντονη συστολή. «Αστείο, έτσι δεν είναι;», συμφωνεί, όταν λέω ότι το να γίνεις διάσημος τραγουδιστής δεν μοιάζει με την προφανή επιλογή καριέρας για κάποιον τόσο κουμπωμένο. «Ποτέ δεν μου άρεσε να μιλάω πολύ. Το τραγούδι και η μουσική δημιουργία φάνηκαν σαν ένας τρόπος επικοινωνίας σε ένα καλύτερο επίπεδο».
Η κλασική εικόνα του Φέρι είναι αυτή που αποτυπώνεται στη φωτογραφία του εξωφύλλου του άλμπουμ «Another Time, Another Place» του 1974. Φορά παπιγιόν και λευκό σμόκιν, με τσιγάρο στο χέρι, μια πισίνα στο βάθος, ένας άνθρωπος που τα έχει όλα και είναι αιχμάλωτος της πολυτέλειας. Ρωτώ κατά πόσο υποδυόταν.
«Ελάχιστα γνωστό γεγονός: αυτός είναι ο Μανόλο Μπλάνικ στο βάθος», λέει ο Φέρι, το οποίο είναι ενδιαφέρον, αν και όχι η απάντηση που έψαχνα. «Είναι με κάποιους φίλους του, τους οποίους συγκεντρώσαμε ως μια «Φελίνι» παρέα χολιγουντιανών τύπων στο Ξενοδοχείο Bel-Air». Αλλά τι γίνεται με το σμόκιν, το τσιγάρο; «Ναι, είναι ρόλος. Ήμουν μουσικός της ροκ και εδώ ήταν το αντίθετο: μια κλασική στολή. Ο Άντονι Πράις μου είπε ότι οι άνδρες δείχνουν πάντα καλύτεροι με στολή. Χα χα χα».
Ο Φέρι ακολούθηκε πιστά τη συμβουλή του σχεδιαστή, καθώς οι στρατιωτικές στολές ήταν ένα βασικό στυλ γύρω στο 1976. Ο Φέρι εντόπισε τον Πράις στο μπαρ ενός λονδρέζικου κλαμπ που ονομαζόταν «Speakeasy» το 1971 και, θαυμάζοντας το στυλ του, πήγε να του μιλήσει. «Νομίζω ότι νόμιζε ότι προσπαθούσα να τον φλερτάρω», θυμάται ο Φέρι. «Ήταν ένας αριστούχος φοιτητής από το Royal College of Art και με τα μαλλιά του σε πομπαντούρ χτένισμα, έδειχνε απίστευτος. Μετά από αυτό, του τηλεφώνησα από ένα καρτοτηλέφωνο στην Kings Road και τον ρώτησα αν θα μας βοηθούσε με το εξώφυλλο του πρώτου άλμπουμ των Roxy Music. Συμφώνησε απρόθυμα, σκέφτηκε την εικόνα της Κάρι-Αν με το κουτί σοκολάτας και ξαφνικά ανέλαβε την εικόνα μας, επειδή πίστευε ότι όλοι μας φαινόμασταν τόσο άχαροι. Μια κατάσταση του στυλ «Όχι βέβαια, δεν θα το φορέσεις αυτό».
Ενώ ο Φέρι είναι πρόθυμος να μιλήσει για τις στυλιστικές εμπνεύσεις, το να αποκαλύψει το θέμα των τραγουδιών αποδεικνύεται πιο δύσκολο. Το 1973, φρεσκοβγαλμένος από τους Roxy Music, ο Μπράιαν Ίνο κυκλοφόρησε ένα τραγούδι με τίτλο «Dead Finks Don't Talk», το οποίο θεωρήθηκε ευρέως ότι αφορούσε τον Φέρι. Το 1976, ο Φέρι απάντησε με το «Casanova», το οποίο έχει ερμηνευτεί ως σπόντα για τον γυναικά Ίνο. Ρωτάω τον Φέρι αν ο παλιός του συνάδελφος στο συγκρότημα έχει αναφέρει ποτέ το τραγούδι. «Δεν νομίζω. Γιατί, του άρεσε;». Δε μου φαίνεται πιθανό, λέω, δεδομένου ότι αυτόν αφορούσε.
«Θεέ μου, όχι, ποτέ δεν είπα κάτι τέτοιο. Ο Μπράιαν είπε ότι του άρεσε το «Stranded», το οποίο είναι το άλμπουμ που κάναμε αφού έφυγε. Ίσως πρέπει να κάνουμε ένα ριμέικ με αυτόν. Χα, χα, χα!». Αυτό γίνεται με τόσο ήρεμο, διακριτικό τρόπο που είναι αδύνατο να καταλάβεις αν ο Φέρι είναι ανειλικρινής ή όχι. Ομοίως και με το τραγούδι «Kiss and Tell» του 1987, που φημολογείται ότι απευθυνόταν στην Χολ, αφού εκείνη κατηγόρησε τον Φέρι ότι ζήλευε την επιτυχία της, στα απομνημονεύματά της το 1985, «Jerry Hall's Tall Tales: From Texas to the Top». «Κάποτε υπήρχαν αποκαλυπτικές ιστορίες στις ταμπλόιντ, έτσι δεν είναι; Ένα τραγούδι έρχεται από εδώ, από εκεί και από παντού. Δεν γράφω απευθείας από την εμπειρία μου».
Παρ' όλα αυτά, προσωπικά θέματα αναδύονται σε όλη την καριέρα του Φέρι: η αναζήτηση της αγάπης που δεν μπορεί να βρεθεί, η αποπλάνηση από τα εκλεκτά πράγματα στη ζωή, ενώ ταυτόχρονα δεν σε ικανοποιούν, η προσπάθεια για μια ευτυχία που μένει για πάντα απρόσιτη. Όταν το συγκρότημα επανασυνδέθηκε για μια περιοδεία το 2022, ο σαξοφωνίστας των Roxy, Άντι Μακέι, μου είπε ότι «το Re-Make/ Re-Model» είναι το πρώτο τραγούδι του πρώτου άλμπουμ και αναφέρεται σε ένα κορίτσι που είδε ο Μπράιαν σε ένα αυτοκίνητο. Σημείωσε την πινακίδα και δεν την ξαναείδε ποτέ.
«Η αναζήτηση του Μπράιαν για την αγάπη, οι σύντομες ματιές από την άλλη άκρη του δωματίου, ήταν πάντα μέσα στο γράψιμο και την ευαισθησία του», δήλωσε τότε ο Μακέι.
Το έθεσα αυτό στον ίδιο. «Ίσως τα καλύτερα τραγούδια να έχουν μια λαχτάρα», παραδέχεται, προτού κάνει μια παρέκβαση στην αξία του τραγουδιστή των μπλουζ, Λιντ Μπέλι. Τελικά επιστρέφει στην ερώτηση. «Προσπαθείς να δημιουργήσεις περισσότερα από αυτά που υπάρχουν. Γεμίζεις ένα κενό».
Αυτό τον οδηγεί στις πρώτες του ανακαλύψεις: αγοράζει έναν δίσκο του Τσάρλι Πάρκερ ως «άφραγκος μαθητής» και γοητεύεται από τους μουσικούς για τους οποίους διάβαζε στο Melody Maker, στη διανομή εφημερίδων, όταν ήταν δέκα χρονών. Λέει επίσης ότι δεν ήθελε ποτέ να γίνει τραγουδιστής εξ αρχής. «Καθόλου. Πήγα για ένα μάθημα πιάνου όταν ήμουν έξι ετών, αλλά το παράτησα όταν γύρισα σπίτι και ανακάλυψα ότι δεν μπορούσα να παίξω. Ήθελα να γίνω ιστορικός τέχνης, να πάω στο Ινστιτούτο Courtauld του Λονδίνου και να γράψω βιβλία τέχνης. Τότε σκέφτηκα: "Ίσως μπορώ να γίνω καλλιτέχνης και να σπουδάσω κι εγώ καλές τέχνες». Μόνο αφού έφυγα από το κολέγιο άρχισα να γράφω τραγούδια».
Πρέπει να αναρωτηθείτε από πού προήλθε αυτό. Όταν ο πατέρας σας ήταν γεωργικός εργάτης που φρόντιζε τα άλογα του ορυχείου της περιοχής, η ζωή ως εστέτ δεν είναι η προφανής επιλογή. Υπήρχε κάποιος στην οικογένεια που σας ενέπνευσε, που σας έδειξε το δρόμο προς τα εμπρός; «Ο πατέρας μου ήταν επαρχιώτης, σαν να ήταν βγαλμένος από βιβλίο του Τόμας Χάρντι», λέει ο Φέρι. «Καλλιεργούσε τα λαχανικά του και είχε τα ταχυδρομικά του περιστέρια, όπως έκαναν όλοι εκεί πάνω. Όχι, ήταν οι καθηγητές του τοπικού γυμνασίου. Ο κ. Στέιμπλφορντ, ο καθηγητής των καλλιτεχνικών, με πήρε υπό την προστασία του και ο κ. Όλιβερ, ο καθηγητής των αγγλικών, με ενθάρρυνε να μιλάω με επίκτητη προφορά. Είχε πάει στην Οξφόρδη και φορούσε τήβεννο. Όλα όσα απέκτησα ήταν από μια δωρεάν εκπαίδευση».
Από εκεί λοιπόν προέρχεται η αριστοκρατική προφορά. Σε συνδυασμό με την επιρροή του Ρίτσαρντ Χάμιλτον - «άνετος, τρομακτικά διανοούμενος και φίλος του Μαρσέλ Ντυσάν, σκεφτήκαμε ότι αυτό είναι» - το έναυσμα για την αυτοεφεύρεση του Φέρι ήταν εκεί. «Ήξερα ότι ήθελα κάτι διαφορετικό από τον κόσμο από τον οποίο προέρχομαι, και νομίζω ότι πρέπει να φτιάξεις τη δική σου ζωή», λέει. «Πήγα να δω τον Ότις Ρέντινγκ στο Λονδίνο και ήταν τόσο καλός που σκέφτηκα: "Θα αποκομίσω κάτι από αυτό. Ίσως θα μπορούσα να γίνω καλλιτέχνης μέσω της μουσικής". Μετά άρχισα να γράφω τραγούδια και δεν προσπαθούσα να γίνω ο Ότις Ρέντινγκ, αλλά ο εαυτός μου. Χα χα χα!».
Η σόλο καριέρα του Φέρι είναι το έργο ενός ανθρώπου που αναζητά για πάντα ένα ιδανικό: το στυλ του Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ, τον επαγγελματισμό του Ρέντινγκ, την ευφυΐα του Χάμιλτον. «Λατρεύω τις κλασικές παλιές ταινίες, με όμορφη κινηματογράφηση και χωρίς απλουστευμένους διαλόγους», συλλογίζεται, πριν σκεφτεί τα τραγούδια του που είναι εμπνευσμένα από αυτές τις ταινίες. «Το "Tokyo Joe" είναι σαν τραγούδι από μιούζικαλ και το "Do the Strand" είναι άλλο ένα, αλλά είναι λίγα και σπάνια. Είμαι γνωστός για τα αργά, θλιμμένα τραγούδια».
Είναι επίσης γνωστός για την τελειομανία του. «Ωστόσο, δεν υπάρχει τελειότητα», διαμαρτύρεται όταν τον ρωτάω για τη φήμη του ότι τρελαίνει τους πάντες απαιτώντας ατελείωτες φωνητικές λήψεις, για παράδειγμα, στο Avalon. «Επίπονο, θα έλεγα. Δίνω στον εαυτό μου μια μέρα για να δουλέψω πάνω σε ένα τραγούδι και τελικά παίρνει τέσσερις εβδομάδες».
Μας λένε ότι ο χρόνος μας τελείωσε. «Θαυμάσια! Ναι! Τα πάμε καλά!». Λέει ο Φέρι, ιδιαίτερα χαρούμενος από την προοπτική του τέλους της ανάκρισης. Γνωρίζοντας ότι προσωπικές ερωτήσεις δεν πρόκειται να απαντηθούν, μετά τον θάνατο το 2018 της Λούσι Χέλμορ, της πρώτης του συζύγου και μητέρας των τεσσάρων γιων του, και τη διάλυση ενός βραχύβιου γάμου με μια πολύ νεότερη γυναίκα το 2013, τον ρωτώ πώς είναι η ζωή του τώρα. «Ω, είναι υπέροχη», λέει, χωρίς να ακούγεται εντελώς πεπεισμένος. «Περνάω τις περισσότερες ημέρες στο στούντιο και βγαίνω για φαγητό το βράδυ, συνήθως με ένα μόνο άτομο. Παίρνω ρεπό τα Σαββατοκύριακα για να πάρω λίγο καθαρό αέρα ή οτιδήποτε άλλο, αλλά ουσιαστικά δουλεύω. Δεν κάνω και πολλά άλλα γιατί είμαι παγιδευμένος εδώ μέσα όλη την ώρα. Η μουσική απαιτεί χρόνο. Είναι ο καιρός, αν καταλαβαίνετε τι εννοώ».
Αποκαλύπτει ότι πήγε διακοπές στη Σεβίλλη για τα γενέθλιά του την προηγούμενη εβδομάδα. Με ποιον; «Με έναν φίλο. Είδα λίγο φλαμένκο. Πολλά πατήματα και χειροκροτήματα ... χαρούμενα, αλλά και τραγικά». Μπορεί να συνεχίσει τη ζωή του χωρίς να τον σταματούν στο δρόμο; «Ο κόσμος δεν με ενοχλεί πολύ, αλλά δεν μου αρέσει αυτό το πράγμα της "γρήγορης φωτογραφίας". Μου αρέσουν τα βιβλία. Μου αρέσουν τα παλιομοδίτικα πράγματα. Δεν έχω διαβάσει ποτέ βιβλίο σε iPad ή κάτι τέτοιο. Οι υπολογιστές είναι πραγματικά κακοί». Πηγαίνει σε πάρτι; «Δεν πηγαίνω σε πάρτι και δεν έχω πάει εδώ και αρκετό καιρό. Δεν μπορώ. Δεν μου αρέσουν, δεν μου αρέσουν τα θορυβώδη περιβάλλοντα. Εξάλλου, τόσοι πολλοί άνθρωποι, τόσοι πολλοί φίλοι και μουσικοί, έχουν πεθάνει. Είναι τόσο λυπηρό. Υποθέτω ότι γερνάω».
Σηκώνεται για να μου δείξει ένα σχέδιο ενός ζευγαριού παπουτσιών που ονομάζεται «The Bell Jar». Αποδεικνύεται ότι είναι της Σύλβια Πλαθ. Τέλος, ρωτώ τον Φέρι - τον άνθρωπο του οποίου η ζωή, όπως ισχυρίστηκε κάποτε ο συγγραφέας Πίτερ Γιορκ, είναι το καλύτερο δυνατό παράδειγμα μιας καλλιτεχνικά σκηνοθετημένης ύπαρξης - ποιο βιβλίο τον έχει επηρεάσει βαθύτερα. «Λατρεύω τον Φιτζέραλντ», λέει, χωρίς να προκαλεί έκπληξη. «Γκάτσμπι και ούτω καθεξής». Ο Μεγάλος Γκάτσμπι πραγματεύεται το θέμα με το οποίο ο Φέρι ασχολήθηκε σε όλη του τη ζωή: τα όρια του ονείρου. «Ναι, είναι αλήθεια», λέει με αυτό το θλιμμένο γελάκι. «Είναι όλα μια απάτη. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι πιο ευτυχισμένοι από εμάς. Χα χα χα».
Μπράιαν Φέρι - Το Retrospective: Selected Recordings 1973-2023 κυκλοφορεί από την BMG
