ΗΠΑ: Πως βλέπει μια ιέρεια του βουντού την αναβίωση της επαπειλούμενης λατρευτικής πρακτικής
Το βουντού είναι ένα μείγμα πνευματικών πεποιθήσεων της Δυτικής Αφρικής και του καθολικισμού
Οι άνθρωποι που ασκούν το βουντού στη Νέα Ορλεάνη ανησυχούν για την αύξηση των επιβλαβών στερεοτύπων σχετικά με τη θρησκεία τους, η οποία επικεντρώνεται στη σύνδεση με τα πνεύματα
Η ιέρεια ασκεί την πίστη της στη Νέα Ορλεάνη εδώ και 35 χρόνια και έχει συνηθίσει τους ανθρώπους που περνούν τις πόρτες του ναού της κάνοντας τις ίδιες ερωτήσεις. «Τι είναι το βουντού; Θέλουν να έρθουν και να δουν αν χοροπηδάς πάνω κάτω», δήλωσε η 81χρονη Μίριαμ Τσαμάνι, η οποία έχει δει τις αντιλήψεις για τη θρησκεία της να μεταβάλλονται είτε θετικά είτε αρνητικά με την πάροδο των ετών.
Σήμερα, το βουντού ακμάζει καθώς αυξάνεται το ενδιαφέρον για τα εναλλακτικά πνευματικά συστήματα πεποιθήσεων. Ο πνευματικός ναός βουντού της Τσαμάνι είναι γεμάτος με προσφορές από διεθνείς επισκέπτες. Κινέζικα φανάρια κρέμονται δίπλα σε Ινδιάνικα γλυπτά και δυτικοαφρικανικά αγάλματα γονιμότητας. Μια κούκλα της πριγκίπισσας Νταϊάνα κάθεται σε μια καρέκλα απέναντι από ένα ομοίωμα του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β'. Η ατμόσφαιρα είναι γαλήνια, όχι απειλητική. «Ο κόσμος έρχεται και κρυφοκοιτάζει και βλέπει ότι δεν υπάρχει κανένας μεγάλος κακός λύκος που θα σε καταπιεί», είπε η Τσαμάνι.
Το βουντού είναι ένα μείγμα πνευματικών πεποιθήσεων της Δυτικής Αφρικής και του καθολικισμού, το οποίο προέκυψε όταν οι σκλάβοι που μεταφέρθηκαν στην Αμερική και την Καραϊβική επινόησαν έξυπνους τρόπους να μεταμφιέσουν τη θρησκεία τους κάτω από τον μανδύα της πίστης των αποίκων τους. Στους σύγχρονους οπαδούς του περιλαμβάνονται άνθρωποι που ανακαλύπτουν εκ νέου τις πνευματικές πρακτικές των προγόνων τους και άλλοι οπαδοί που έλκονται από αυτό επειδή αισθάνονται αποκλεισμένοι από την κυρίαρχη θρησκεία. Υπάρχουν περισσότερες φωνές από ποτέ που προωθούν την πίστη. Το TikTok και το Instagram φιλοξενούν πλέον μια ακμάζουσα κοινότητα από influencers #vodou.
Η Νέα Ορλεάνη έχει μια μακροχρόνια κοινότητα βουντού και υπάρχουν αναπτυσσόμενες κοινότητες Αϊτινοαμερικανών σε μέρη όπως η Φλόριντα και η Νέα Υόρκη που υπερηφανεύονται ότι υπερασπίζονται τις παραδόσεις τους. Μια έκθεση φωτογραφίας στο Μαϊάμι αυτή την εβδομάδα καταγράφει μερικές από τις τελετουργίες βουντού της αϊτινής κοινότητας της πόλης. «Έχω παρακολουθήσει τις αλλαγές που λαμβάνουν χώρα όσον αφορά το ποιος περνάει την πόρτα και γιατί», δήλωσε η Μπράντι Κέλλεϊ, ιέρεια του βουντού, η οποία άνοιξε το κατάστημα και πολιτιστικό κέντρο Voodoo Authentica στη Νέα Ορλεάνη το 1996. «Έχω δει πολλούς ανθρώπους από την ομοφυλοφιλική κοινότητα, πολλούς νέους ομοφυλόφιλους άνδρες, πολλές γυναίκες... Έχουν απορριφθεί από την οικογένειά τους ή έχουν εξοστρακιστεί από τη συμβατική θρησκεία τους.
«Δεν είναι δύσκολο να κάνεις τον υπολογισμό και να δεις ότι θα καταλήξεις σε ένα μέρος που σε δέχεται όπως είσαι... Στο βουντού μπορείς να γίνεις ιερέας, μπορείς να γίνεις ιέρεια - δεν υπάρχει η λεγόμενη γυάλινη οροφή». Υπάρχουν, ωστόσο, χρόνιες προκαταλήψεις. Τα πρόσφατα αβάσιμα σχόλια του Ντόναλντ Τραμπ και άλλων πολιτικών σχετικά με τους Αϊτινούς μετανάστες στο Σπρίνγκφιλντ του Οχάιο, οι οποίοι υποτίθεται ότι τρώνε κατοικίδια ζώα - ένας ισχυρισμός που έχει τις ρίζες του σε πανάρχαια στερεότυπα για το βουντού - ήταν μια υπενθύμιση ότι οι υποψίες που κάποτε ανάγκασαν την πίστη αυτή να ασκείται στα κρυφά εξακολουθούν να υφίστανται.
Η Μαριάν Γουίλιαμσον, άλλοτε αντίπαλος του προέδρου Μπάιντεν από το Δημοκρατικό Κόμμα, έγραψε στο Χ ότι οι άνθρωποι δεν πρέπει να απορρίψουν τα σχόλια του Τραμπ επειδή «το βουντού της Αϊτής είναι όντως πραγματικό». Ο Έλον Μασκ, ιδιοκτήτης του X και ένθερμος υποστηρικτής του Τραμπ, κοινοποίησε βίντεο με μια γυναίκα που ισχυρίζεται ότι ο αποξενωμένος πατέρας της από την Αϊτή της είπε ιστορίες για ανθρώπους που τρώνε κατοικίδια ζώα ως μέρος τελετών βουντού. Στους δρόμους του Σπρίνγκφιλντ, οι κάτοικοι που πίστεψαν τους ψευδείς ισχυρισμούς διέδωσαν φήμες για βωμούς σε υπόγεια και χήνες κρεμασμένες από το λαιμό στα σπίτια των Αϊτινών. «Οι πνευματικές πρακτικές των Αϊτινών έχουν εδώ και καιρό αντιμετωπιστεί υπό αυτό το πρίσμα και είναι ένας άλλος τρόπος με τον οποίο προσπαθούν [να τους παρουσιάσουν] ως απολίτιστους «άλλους», οπότε σίγουρα υπάρχει σύνδεση», δήλωσε ο Έρικ Κρου, δικηγόρος του προσωπικού της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης Haitian Bridge Alliance.
Η Ντανιέλ Μποάζ, καθηγήτρια Αφρικανικών Σπουδών και συγγραφέας του βιβλίου Voodoo: The History of a Racial Slur, δήλωσε ότι η δαιμονοποίηση του συστήματος πεποιθήσεων χρονολογείται από τον 19ο αιώνα. Αφού οι σκλάβοι της Αϊτής εξεγέρθηκαν κατά των Γάλλων αποικιοκρατών τους, οι Βρετανοί ανησυχούσαν ότι αυτό το επαναστατικό κλίμα θα εξαπλωνόταν στις αποικίες τους στην Καραϊβική, γι' αυτό επινόησαν ιστορίες τρόμου. «Άρχισαν να διηγούνται αυτές τις ιστορίες για ανθρωποθυσίες, ειδικά για τη θυσία μικρών παιδιών... για να δείξουν ότι αυτό που υποτίθεται ότι συνέβαινε στην Αϊτή θα μπορούσε να συμβεί στη βρετανική Καραϊβική, αν οι αποικιοκρατικές δυνάμεις αποχωρούσαν», δήλωσε η Μποάζ. Κατά τη διάρκεια του Αμερικανικού Εμφυλίου Πολέμου, τα ψεύδη αναβίωσαν ως λόγος διατήρησης της δουλείας.
Σήμερα, τα στερεότυπα και τα ρατσιστικά τροπάρια για το βουντού παραμένουν άφθονα στη λαϊκή κουλτούρα. Από την ανθρώπινη θυσία στην ταινία του Τζέιμς Μποντ «Ζήσε και άσε τους άλλους να πεθάνουν» του 1973 μέχρι το αιματοβαμμένο σεξ στην ταινία τρόμου «Δαιμονισμένος άγγελος» του 1987, η εξίσωση του βουντού με το κακό έχει διαρκή αντίκτυπο. «Πολλοί άνθρωποι αρχίζουν φυσικά να αποστασιοποιούνται για λόγους αυτοσυντήρησης», δήλωσε η Ντέμι Αναΐς, μια 29χρονη σκηνοθέτης και συγγραφέας από τη Νέα Ορλεάνη. Η νέα της μικρού μήκους ταινία μυθοπλασίας, με τίτλο Vodou, ακολουθεί μια νεαρή γυναίκα που ονομάζεται BR καθώς ανακαλύπτει μια βαθιά σχέση με το βουντού όταν μένει με τη θεία της. «Μιλώντας με ανθρώπους που ήταν Αϊτινοί στη Νέα Ορλεάνη, πολλοί από αυτούς έλεγαν: «Α, δεν το εξασκώ πια». Είτε με την πάροδο του χρόνου σταμάτησαν, είτε έγινε δύσκολο [με] πολλή μομφή, πολύ ρατσισμό», είπε η Αναΐς.
Σήμερα, το βουντού που ασκείται στη Νέα Ορλεάνη διαφέρει από το βουντού της Αϊτής, με το πρώτο (που εξακολουθεί να γράφεται συνήθως «voodoo») να ενσωματώνει περισσότερα στοιχεία του καθολικισμού και του ευρωπαϊκού μυστικισμού. Το βουντού της Αϊτής θεωρείται μια πιο αγνή μορφή του συστήματος πεποιθήσεων, πιο κοντά στις ρίζες του. Και στα δύο λατρεύουν έναν μόνο Θεό - τον Bondye (ο καλός θεός) - και μια μεγάλη ομάδα πνευμάτων γνωστών ως lwas, παρόμοια με τους καθολικούς αγίους. Η λέξη «vodou» προέρχεται από τη λέξη «πνεύμα» στη γλώσσα Φον της δυτικής Αφρικής. Υπάρχουν πνεύματα στη γη, πνεύματα που είναι θεότητες και πνεύματα αποθανόντων συγγενών και πολλές από τις τελετουργίες του βουντού επικεντρώνονται στη δημιουργία συνδέσεων μεταξύ των κόσμων.
Οι τελετουργίες μπορεί να περιλαμβάνουν χορό και μουσική και την κατοχή ανθρώπων από τα πνεύματα. Η τελετουργική θανάτωση των ζώων έχει ρόλο στις παραδόσεις του βουντού, αλλά για την κατανάλωση του ζώου ως τροφή. Τα κατοικίδια ζώα δεν τρώγονται και οι κούκλες δεν είναι για να καρφώνεις καρφίτσες. Οι κούκλες βουντού χρησιμοποιούνται συνήθως για να μεταφέρουν μηνύματα στον κόσμο των πνευμάτων. Η Αναΐς ελπίζει ότι η ταινία της θα αμφισβητήσει πολλά από τα επιβλαβή στερεότυπα, αλλά ανησυχεί για τον αντίκτυπο των πρόσφατων σχολίων του Τραμπ και άλλων δημόσιων προσώπων.
«Μπορώ μόνο να φανταστώ τι αισθάνονται τώρα οι Αϊτινοί που δαιμονοποιούνται από τα μέσα ενημέρωσης, πώς μπορεί να πρέπει να κρύψουν την κουλτούρα τους, να κρύψουν το γεγονός ότι είναι Αϊτινοί, μόνο και μόνο για να έχουν μια ζωή, να μην χάσουν τη δουλειά τους, να μην παρενοχλούνται στον δρόμο», είπε. Ενώ ο Κρου δήλωσε ότι ανεπίσημα στοιχεία υποδηλώνουν ότι η ρητορική μίσους κατά των κοινοτήτων της Αϊτής έχει αυξηθεί μετά τα σχόλια για το Σπρίνγκφιλντ, η Μποάζ είπε ότι είναι δύσκολο να προσδιοριστεί ποσοτικά εάν οι άνθρωποι στοχοποιούνται για τη θρησκεία τους, επειδή το βουντού ασκείται γενικά πίσω από κλειστές πόρτες.
Η Κέλλεϊ είπε ότι άνθρωποι όλων των ηλικιών «προσπαθούν να βρουν τις ρίζες τους» και είναι ευτυχής που οι συζητήσεις είναι ανοιχτές. «Αν κάποιος μπει μέσα και πει: «Θα καρφώσω μια καρφίτσα σε μια κούκλα και θα κάνω κακό στο αφεντικό μου», δεν τον διώχνω», πρόσθεσε. «Προσπαθώ ευγενικά να του δώσω να καταλάβει καλύτερα για το τι ακριβώς πρόκειται».
