Κάθομαι με έναν από τους πιο ισχυρούς ανθρώπους στον κόσμο και θέλει να μιλήσει για σαπούνι. Ο Σάτια Ναντέλα είναι μόλις το τρίτο αφεντικό της Microsoft στα σχεδόν 50 χρόνια της ιστορίας της, αφού ο Μπιλ Γκέιτς, ο ιδρυτής της, διηύθυνε την εταιρεία από το 1975 έως το 2000 και στη συνέχεια ο Στιβ Μπάλμερ, έως το 2014. Το πακέτο αμοιβών του Ναντέλα ήταν 79 εκατομμύρια δολάρια φέτος, αλλά το αφεντικό της Microsoft, που έχει γεννηθεί στην Ινδία, δεν έχει τη μεγαλορρημοσύνη ενός πλούσιου «tech bro».

Λεπτός, με ένα μαύρο πουλόβερ και ύψος 1,80 μ., χωρίς καθόλου αυτό να δείχνει επιβλητικό, αποπνέει έναν αέρα γαλήνης. Οταν συναντιόμαστε, στο ξενοδοχείο «Χίλτον» στο Park Lane του Λονδίνου, βρίσκεται στο Ηνωμένο Βασίλειο στο πλαίσιο μιας παγκόσμιας «Περιοδείας Τεχνητής Νοημοσύνης», πουλώντας στον κόσμο το όνειρο της Τεχνητής Νοημοσύνης στην εργασία: μεγαλύτερη παραγωγικότητα, μεγαλύτερη αποδοτικότητα και περισσότερος ελεύθερος χρόνος. Ερχεται να με συναντήσει αμέσως μετά την ομιλία του, αλλά αρνείται όταν τον ρωτάω αν χρειάζεται ένα διάλειμμα, χαρούμενος που ξεκινάμε αμέσως τη διαδικασία, μιλώντας αργά και απαντώντας στις ερωτήσεις μου χωρίς να ανοιγοκλείνει τα μάτια.

Η Microsoft πρωτοστατεί στην ανάπτυξη της Τεχνητής Νοημοσύνης. Οπως και με τον Spiderman, η δύναμη συνοδεύεται από τεράστια ευθύνη. Τον ρωτάω αν πιστεύει ότι είναι πρόβλημα το γεγονός πως η Microsoft και οι big tech ομότιμοί της, όπως η Google και η Meta, κατέχουν ουσιαστικά την τεχνολογία. «Δεν ξέρω αν αυτό κάνει τη διαφορά», λέει. «Τα σαπούνια που χρησιμοποιώ ανήκουν σε κάποιον, σε κάποια εταιρεία. Είναι λοιπόν πραγματικά τόσο επιβλαβές αν οι πολυεθνικές εταιρείες ανταγωνίζονται έντονα μεταξύ τους, παράγοντας κάτι του οποίου οι τιμές πέφτουν είκοσι φορές κάθε 18 μήνες; Θα αγαπούσα αυτόν τον κόσμο για όλα όσα καταναλώνω». Βρισκόμαστε σε ένα ήσυχο δωμάτιο στον τέταρτο όροφο, αλλά το υπόλοιπο «Χίλτον» είναι γεμάτο κόσμο. Στο ισόγειο, αταίριαστοι με το χλιδάτο σκηνικό, βοηθοί της Microsoft με μοβ μπλουζάκια κατευθύνουν το πλήθος, κυρίως πελάτες της Microsoft, στην τεράστια αίθουσα χορού όπου πραγματοποιείται η επίδειξη.

Βρίσκονται εδώ για το λανσάρισμα του τελευταίου προϊόντος Τεχνητής Νοημοσύνης της Microsoft, τους «αυτόνομους πράκτορες», οι οποίοι είναι σαν εικονικοί υπάλληλοι, ρομπότ, που μπορούν να εκπαιδευτούν για να κάνουν μέρος της δουλειάς μας για εμάς. Χωρίς, βέβαια, την ανάγκη για κωλύματα, όπως διαλείμματα, διακοπές ή ακόμα και ύπνο. Το ταβάνι με τους μεγαλοπρεπείς πολυελαίους του, με τις κρεμαστές γυάλινες χάντρες, έχει μετατραπεί σε τεχνολογικό κατασκεύασμα: καλύπτεται από σκαλωσιές και φώτα, που δείχνουν σε μια αυτοσχέδια σκηνή. Ακόμα και ο γιγαντιαίος καθρέφτης στη σπειροειδή σκάλα του ξενοδοχείου έχει αναδιαμορφωθεί με ένα μεγάλο αυτοκόλλητο: «Microsoft AI Tour».

Οι αμερικανικές εκδηλώσεις του τομέα της τεχνολογίας σπάνια λαμβάνουν χώρα σε αυτή την πλευρά του Ατλαντικού. Η Δευτέρα ήταν μια εξαίρεση. Στη χώρα της τεχνολογίας, ο Ναντέλα είναι «βασιλικό πρόσωπο» και στην αίθουσα χορού σύντομα στέκονται όλοι όρθιοι. Η σημασία του ξεπερνά τους geeks που ακολουθούν τη Microsoft. Ο Ναντέλα είναι επικεφαλής μίας από τις πολυτιμότερες εταιρείες του κόσμου. Υπό την εποπτεία του, η τιμή της μετοχής της Microsoft αυξήθηκε κατά 1.000% και η αξία της υπερβαίνει σήμερα τα 3 τρισεκατομμύρια δολάρια. Δεν είναι υπερβολή να πούμε ότι είναι ο αρχιτέκτονας του μέλλοντος όλων μας. Μήπως η Microsoft και οι ομότιμοί της, ρωτώ, είναι πολύ ισχυροί; Οι υπολογιστικοί και οικονομικοί πόροι που μπορούν να δαπανήσουν για την Τεχνητή Νοημοσύνη υπερτερούν εκείνων των κυβερνήσεων ή των ακαδημαϊκών ιδρυμάτων. Πώς μπορούμε να εμπιστευτούμε τις εταιρείες big tech, όπως η δική του, ότι θα την εισαγάγουν με ασφάλεια;

Ο Ναντέλα ισχυρίζεται ότι το έργο τους σημαίνει πως η τιμή των μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης πέφτει εκθετικά και, ως εκ τούτου, εκδημοκρατίζει τη χρήση τους. «Ολοι μας επενδύουμε για να δημιουργήσουμε αυτά τα εργοστάσια νοημοσύνης, ώστε οι προγραμματιστές λογισμικού να έχουν μεγαλύτερη μόχλευση για να κατασκευάσουν πιο εξελιγμένα προϊόντα λογισμικού, τα οποία είναι όλα βασισμένα στην Τεχνητή Νοημοσύνη. Ετσι, αν μη τι άλλο, τελικά, νομίζω ότι βαδίζουμε προς αυτό που είναι ίσως το μεγαλύτερο κύμα εμπορευματοποίησης της τεχνολογίας, αντί να το βλέπουμε ως λίγες εταιρείες που έχουν τα πάντα. Οι επενδύσεις κεφαλαίου που πραγματοποιούνται και η καινοτομία που αποκαλύπτεται λόγω όλων αυτών των επενδύσεων μεταφράζονται τελικά σε ένα πανταχού παρόν αγαθό». 
Αυτό συνηγορεί στην άποψη ότι σύντομα η Τεχνητή Νοημοσύνη θα είναι σαν τον ηλεκτρισμό, όσον αφορά τη σημασία και τη χρήση της στην κοινωνία. Ή όντως σαν το σαπούνι. Ο Ναντέλα έχει δίκιο: η τιμή πέφτει γρήγορα, αλλά υπάρχουν τόσο πολλά άλλα ζητήματα γύρω από την Τεχνητή Νοημοσύνη. Τον ρωτώ τι τον ανησυχεί περισσότερο, καθώς η χρήση και η ισχύς της επιταχύνονται. Αντί να επικεντρωθεί στην ασφάλεια, στα επιχειρήματα που προβάλλουν οι λεγόμενοι doomers, οι οποίοι προβλέπουν ότι θα μπορούσε να καταστρέψει τον κόσμο ή να διαδώσει παραπληροφόρηση, ανησυχεί ότι δεν θα την αξιοποιήσουμε στο έπακρο. «Πρέπει οπωσδήποτε να σκεφτούμε όλα τα θέματα ασφάλειας. Αλλά το πρώτο πράγμα που πρέπει να αναρωτηθούμε είναι: Είναι αυτό το καταραμένο πράγμα πραγματικά χρήσιμο;».

Η απάντηση, πιστεύει, είναι ένα ηχηρό «ναι» και πιστεύει ακράδαντα ότι θα μπορούσε να αλλάξει τα δεδομένα για τις στάσιμες οικονομίες: «Από την εποχή των ηλεκτρονικών υπολογιστών, δεν έχουμε δει την τεχνολογία της πληροφορίας να συμβάλλει πραγματικά στην οικονομική ανάπτυξη και την παραγωγικότητα. Οταν εξετάζει κανείς ποια είναι η μεγάλη πρόκληση των ανεπτυγμένων οικονομιών, είναι η οικονομική ανάπτυξη». Αυτό, φυσικά, δεν αποτελεί έκπληξη για έναν άνθρωπο που πουλάει την τεχνολογία για να ζήσει. Αλλά η επέκταση των πλεονεκτημάτων της τεχνολογίας σε όλους είναι μέρος των πεποιθήσεών του και προέρχεται από μια πολύ προσωπική εμπειρία. Κατά τη διάρκεια των δέκα ετών που βρίσκεται στο τιμόνι της Microsoft προσπάθησε να εισαγάγει μεγαλύτερη «ενσυναίσθηση», την οποία αποδίδει στη φροντίδα του μεγαλύτερου παιδιού του, του Zain, που γεννήθηκε το 1996 με εγκεφαλική παράλυση. Ο Zain πέθανε πριν από δύο χρόνια, σε ηλικία 26 ετών, και η οικογένεια, συμπεριλαμβανομένης της συζύγου του Ναντέλα, Ανου, και των άλλων δύο παιδιών του, χρειάστηκε χρόνο για να θρηνήσει.

Εγραψε ότι η εμπειρία του γιου του «με βοήθησε να κατανοήσω καλύτερα το ταξίδι των ατόμων με αναπηρία. Διαμόρφωσε το προσωπικό μου πάθος και τη φιλοσοφία της σύνδεσης νέων ιδεών με την ενσυναίσθηση για τους άλλους. Η εμπειρία της οικογένειάς μας με ανάγκασε να ανανεώνω συνεχώς τα συναισθήματά μου και τις προοπτικές μου και σε αυτή τη συνεχή αναζήτηση ανανέωσης συνειδητοποιώ ότι -παρά το γεγονός πως σημειώνουμε πρόοδο- έχουμε ακόμη πολλά να κάνουμε, γρήγορα, για τόσο πολλούς». Θα ήθελε η κληρονομιά του στη Microsoft να είναι, όπως μου λέει, «τα οφέλη [της τεχνολογίας] να μοιράζονται πολύ ευρύτερα». Τι γίνεται με την ασφάλεια;

Ο σερ Ντέμης Χασάμπης, ο Βρετανός συνιδρυτής της Google DeepMind, και ο Τζέφρι Χίντον, ο αποκαλούμενος «νονός της Tεχνητής Nοημοσύνης», επίσης Βρετανός, που πρόσφατα τιμήθηκε με Νόμπελ, είναι μεταξύ εκείνων που έχουν προειδοποιήσει για τους κινδύνους της. Οι φόβοι του Χίντον αφορούν από τη διάδοση της παραπληροφόρησης έως τα ρομπότ-δολοφόνους. Ο Ναντέλα έχει επίσης μιλήσει για τη σημασία τού να βαδίζεις προσεκτικά όταν πρόκειται για την ασφάλεια και την εμπιστοσύνη. Φαίνεται να υιοθετεί μια ρεαλιστική άποψη: ότι η Tεχνητή Nοημοσύνη που έχει κατασκευαστεί με γνώμονα αυτά τα ζητήματα θα επιλύσει τα προβλήματα. Συγκρίνει τον τρόπο με τον οποίο δοκιμάζεται το λογισμικό και την ανάγκη «να ενσωματωθούν στα προϊόντα όλα τα εργαλεία, όλες οι αξιολογήσεις, όλες οι πρακτικές», για να επιτευχθεί «η ασφαλής ανάπτυξη των συστημάτων Tεχνητής Nοημοσύνης». Είτε μέσω των τεράστιων κέντρων δεδομένων της, τα οποία τροφοδοτούν την ψηφιακή μας ζωή, είτε μέσω των κυβερνητικών συμβολαίων της ή των εφαρμογών office, τα πλοκάμια της Microsoft απλώνονται παντού. Οσον αφορά την πορεία στην εισαγωγή της Tεχνητής Nοημοσύνης, από όλους τους ηγέτες της τεχνολογίας, ο Ναντέλα, που παρακολουθεί φανατικά κρίκετ, έχει κερδίσει έξι πόντους σε όρους του παιχνιδιού, κάνοντας ένα έξυπνο, πρώιμο στοίχημα πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων στην OpenAI, την κατασκευάστρια εταιρεία του ChatGPT. Σε αντάλλαγμα για την υπολογιστική ισχύ της Microsoft, η OpenAI παρείχε πρόσβαση στα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα της, τις μηχανές Tεχνητής Nοημοσύνης της.

Το τεχνολογικό «bromance» (η φράση που χρησιμοποίησε το αφεντικό της, ο Σαμ Αλτμαν) την έθεσε επικεφαλής της κούρσας για την επιτάχυνση και την εμπορική αξιοποίηση της τεχνολογίας. Ο Ναντέλα και ο Αλτμαν έχουν φωτογραφηθεί συχνά μαζί, μεταξύ άλλων στο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός φέτος. Τώρα, υπάρχουν φήμες ότι η σχέση τους περνάει μια δύσκολη περίοδο. Μια σειρά από βασικά στελέχη αποχώρησαν από την OpenAI, ορισμένα από τα οποία την επέκριναν ανοιχτά ότι δίνει προτεραιότητα στο να βγάζει χρήματα έναντι της προστασίας του κοινού, κάτι που η εταιρεία αρνήθηκε. Ο Αλτμαν εκδιώχθηκε προσωρινά από την OpenAI πέρυσι και επανήλθε κατά τη διάρκεια ενός ταραχώδους Σαββατοκύριακου. Ο Ναντέλα δεν μπορούσε να κάνει πολλά εκτός από το να προσφέρει στον ίδιο και στην ομάδα του μια θέση εργασίας.

Ο Ναντέλα επιμένει ότι η σχέση αντέχει στον χρόνο και απορρίπτει την ιδέα ότι υπάρχει «εναλλαγή» στην εταιρεία. «Νομίζω ότι η συνεργασία με την OpenAI τα τελευταία πέντε χρόνια ήταν τρομερή. Τρομερή για την OpenAI, τρομερή για τη Microsoft και τρομερή για τον αντίκτυπο που είχε στον κόσμο». Προσθέτει ότι είναι «πλήρως αφοσιωμένος» σε αυτήν. «Η εταιρική σχέση αφορά τη σημαντική δουλειά που κάνουμε εμείς γύρω από τις υποδομές, τη σημαντική δουλειά που κάνουν αυτοί γύρω από τα μοντέλα, τη συνεργασία μας πάνω σε αυτά και την προώθησή τους στην αγορά, σε έναν κόσμο που θα είναι πιο ανταγωνιστικός». Φαίνεται ότι μεγάλο μέρος της δουλειάς του Ναντέλα είναι να κατευνάζει τα πνεύματα.

O Τομ Γιορκ των Radiohead και ο Μπιορν Ουλβέους των Abba ήταν μεταξύ των περισσότερων από 10.000 καλλιτεχνών που υπέγραψαν ένα ψήφισμα, προειδοποιώντας τις εταιρείες τεχνολογίας ότι η μη αδειοδοτημένη χρήση της διανοητικής τους ιδιοκτησίας (IP) αποτελεί «μεγάλη, άδικη απειλή» για τα προς το ζην. Οι δημιουργικές βιομηχανίες διαμαρτύρονται σχετικά με την ιδέα ότι τα δεδομένα τους χρησιμοποιούνται για την τροφοδότηση των μοντέλων Τεχνητής Νοημοσύνης των εταιρειών τεχνολογίας χωρίς άδεια. Εταιρείες, από τη Universal Music έως την Getty Images, προσφεύγουν στα δικαστήρια κατά της τεχνολογίας, ισχυριζόμενες ότι η διανοητική τους ιδιοκτησία χρησιμοποιείται χωρίς άδεια.

Ο Ναντέλα αναγνωρίζει το δίλημμα και πιστεύει ότι πρέπει να αναπτυχθεί «ένα νέο πλαίσιο» για τη νέα εποχή της τεχνολογίας, ώστε να διευκρινιστεί τι θεωρείται «θεμιτή χρήση», δηλαδή τι μπορεί να χρησιμοποιηθεί χωρίς συγκατάθεση. Ξεκαθαρίζοντας με ποια πλευρά είναι ο ίδιος, λέει ότι είναι «ευχαριστημένος» με τη στάση της Ιαπωνίας, της πατρίδας των χαλαρών νόμων περί πνευματικών δικαιωμάτων. Αναρωτιέται αν η ανάγνωση βιβλίων και η συγγραφή μέρους αυτών των γνώσεων αποτελούν πράγματι παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων. Τα μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης «δεν αναμασούν», λέει. «Το κλειδί είναι να μπορούμε να καταλάβουμε τι είναι πραγματική παραβίαση πνευματικών δικαιωμάτων». Ο Γιορκ και άλλοι διαφωνούν. Μένει να δούμε ποιος θα βγει νικητής.

Ο υπουργός Τεχνητής Νοημοσύνης της βρετανικής κυβέρνησης δήλωσε ότι θα υπάρξει νέο πλαίσιο μέχρι το τέλος του έτους. Αυτό φαίνεται αισιόδοξο. Καθώς ο Ναντέλα σηκώνεται για να φύγει, προσπαθώντας να πιάσω κουβέντα, τον ρωτάω αν έχει καταφέρει να δει καθόλου το Λονδίνο, το Παρίσι, τη Ρώμη ή κάποιον από τους άλλους σταθμούς της περιοδείας. «Οχι», χαμογελάει. Κάτω, το πλήθος καλωσορίζει την προοπτική των «αυτόνομων πρακτόρων» της Microsoft, ενώ έξω όλοι αναρωτιόμαστε τι μπορεί να σημαίνει αυτό για τις δουλειές μας. Σίγουρα, ο κόσμος θα είναι πολύ διαφορετικός σε μία δεκαετία και ο Ναντέλα θα διαδραματίσει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωσή του.

ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing