Η παραθαλάσσια πόλη Τσανκάι στο Περού ήταν κάποτε γνωστή για πολλά περισσότερα από τον προϊσπανικό πολιτισμό των Ίνκας. Είχε το μέγεθος του Σκάρμπορο και χρησίμευε ως τουριστικό θέρετρο για τους κατοίκους της πρωτεύουσας Λίμα, 50 μίλια νοτιότερα, οι οποίοι ήθελαν να επισκέπτονται το μεσαιωνικό κάστρο του 19ου αιώνα. Ωστόσο, από αυτόν τον μήνα, όταν η συνοδεία του προέδρου Σι έφτασε εν μέσω επευφημιών, βρέθηκε στο επίκεντρο μιας επανάστασης της παγκόσμιας τάξης πραγμάτων.
Η γαλήνη του Τσανκάι διαταράχθηκε από την κατασκευή ενός μεγαλολιμένα αξίας 3,6 δισεκατομμυρίων δολαρίων, του πρώτου στην ακτογραμμή της Νότιας Αμερικής στον Ειρηνικό, αρκετά μεγάλου για να δέχεται τα μεγαλύτερα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο. Το Περού ελπίζει ότι θα δημιουργήσει μια γρήγορη, άμεση γραμμή όχι μόνο για το ίδιο, αλλά και για γείτονες όπως η Βραζιλία, προς τα εργοστάσια της Ασίας. Το άνοιγμα αυτό θα μειώσει την ανάγκη για μεταφορές μέσω Μεξικού και Ηνωμένων Πολιτειών, προσφέροντας στην Κίνα όχι μόνο ένα λιμάνι βαθέων υδάτων στο ανατολικό χείλος του Ειρηνικού, στην πίσω πλευρά της Αμερικής, αλλά και τον έλεγχο της βασικής εμπορικής οδού της ηπείρου. Το ίδιο ελπίζει και η Κίνα. Είναι ένας σημαντικός λόγος για τον οποίο μια από τις κρατικές της εταιρείες όχι μόνο κατασκεύασε το λιμάνι, αλλά διεκδίκησε και τα αποκλειστικά δικαιώματα για τη λειτουργία του.
«Το Περού θα γίνει ο λιμενικός κόμβος της Κίνας στη Νότια Αμερική, γεγονός που θα διαταράξει τα συμφέροντα των ΗΠΑ», έγραψε ο αντισυνταγματάρχης Μανόλο Εντουάρντο Βιλάγκρα, ειδικός στρατηγικής του περουβιανού στρατού, σε σημείωμά του για τις στρατηγικές επιπτώσεις του λιμανιού πέρυσι. Το συμπέρασμά του; Όπως δήλωσε, το Περού θα πρέπει να αρχίσει να ενισχύει τις στρατιωτικές του δυνάμεις, καθώς η χώρα, η οποία πριν από λίγο καιρό είχε διαλυθεί από εμφύλιο πόλεμο και πολιτική αστάθεια, γίνεται ξαφνικά σημείο-κλειδί μεταξύ αντίπαλων δυνάμεων.
Η Τσανκάι δεν είναι η μεγαλύτερη επένδυση που προέρχεται από το έργο κληρονομιάς του προέδρου Σι, δηλαδή την πρωτοβουλία «Ζώνη και Δρόμος», στο πλαίσιο της οποίας το Πεκίνο χρηματοδοτεί υποδομές σε αναπτυσσόμενες και μεσαίες χώρες για να τις συνδέσει με την εμπορική και πολιτική τροχιά της Κίνας. Έχει, ωστόσο, γίνει μία από τις πιο αμφιλεγόμενες. Φαινόταν ότι επρόκειτο για μια απλή εμπορική επιχείρηση, στην οποία μια εταιρεία που ανήκε κατά 60% στην Cosco, τη μεγαλύτερη κρατική λιμενική και ναυτιλιακή εταιρεία της Κίνας, και κατά 40% στη Volcan, μια περουβιανή εταιρεία εξόρυξης, θα κατασκεύαζε μια πύλη προς τον Ειρηνικό. Το Περού, και πιθανότατα και άλλα μέρη της Λατινικής Αμερικής, θα εξάγει στη συνέχεια ορυκτά και τρόφιμα, όπως φασόλια σόγιας, στην Κίνα και την υπόλοιπη Ασία και θα εισάγει καταναλωτικά αγαθά.
Η περουβιανή κυβέρνηση συνειδητοποίησε αργά ότι η σύμβαση κατασκευής έδινε επίσης στην Cosco τα αποκλειστικά δικαιώματα διαχείρισης του λιμανιού, παραβιάζοντας την πολιτική που προβλέπει ότι όλα τα λιμάνια πρέπει να διοικούνται από το κράτος. Όταν προσπάθησε να ξεφύγει από τη ρήτρα φέτος, η Cosco προσέφυγε στο δικαστήριο και η κυβέρνηση υποχώρησε. Αυτό έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στην Ουάσινγκτον. Όλες οι κινεζικές εταιρείες, ιδίως οι κρατικές, είναι νομικά υποχρεωμένες να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις ασφαλείας του Πεκίνου και του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA) σε περιόδους κρίσης, όπως ένας πόλεμος με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Αυτό θα μπορούσε, θεωρητικά, να μετατρέψει την Τσανκάι σε κινεζική ναυτική βάση. «Η ΛΔΚ [Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας] παίζει το «μακροχρόνιο παιχνίδι» με την ανάπτυξη χώρων και εγκαταστάσεων διπλής χρήσης σε όλη την περιοχή», δήλωσε φέτος σε επιτροπή του Κογκρέσου η στρατηγός Λόρα Ρίτσαρντσον, επικεφαλής της Νότιας Διοίκησης των ΗΠΑ, αναφερόμενη στην Τσανκάι. «Η ΛΔΚ στέλνει μηνύματα για τις επενδύσεις της, χαρακτηρίζοντάς τες ως ειρηνικές, αλλά στην πραγματικότητα πολλές από αυτές χρησιμεύουν ως σημεία μελλοντικής πρόσβασης πολλαπλών τομέων για την PLA και ως στρατηγικά ναυτικά σημεία απομόνωσης».
Για όλα φταίει μόνο η Ουάσινγκτον. Ο Σι έχει πραγματοποιήσει επανειλημμένες επισκέψεις στη Λατινική Αμερική στα 12 χρόνια της εξουσίας του και οι κινεζικές εταιρείες έχουν διοχετεύσει μετρητά για επενδύσεις, ιδίως σε ορυχεία που θα αποτελέσουν το κλειδί για τη νέα τεχνολογία. Κατέχουν μερίδια στην παραγωγή λιθίου, βασικό συστατικό των μπαταριών για τα πάντα, από κινητά τηλέφωνα μέχρι αυτοκίνητα, στην Αργεντινή, τη Βολιβία και τη Χιλή. Στο Περού, η Κίνα ελέγχει πλέον τις εταιρείες που μεταξύ τους παρέχουν όλη την ηλεκτρική ενέργεια στην πρωτεύουσα, όπου ζει το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας.
Η Αμερική, αντίθετα, έχει δείξει ελάχιστο ενδιαφέρον. Ο πρόεδρος Μπάιντεν δεν έχει ακόμη επισκεφθεί τη Νότια Αμερική και ο πρόεδρος Τραμπ πέρασε μόνο τρεις ημέρες εκεί σε μια συνάντηση στην Αργεντινή. Οι αμερικανικές εταιρείες ακολούθησαν το παράδειγμα των προέδρων τους, επικαλούμενες συχνά την πολιτική αστάθεια της περιοχής, την οποία η Κίνα γενικά αγνοεί.
Όταν οι αρχές του Περού αποφάσισαν να κατασκευάσουν άλλο ένα λιμάνι νοτιότερα, για τις εξαγωγές ορυκτών, οι μόνοι υποψήφιοι φέτος ήταν Κινέζοι. «Η κοινή γνώμη στο Περού ενδεχομένως να θέλει να ασκήσει πολιτική κριτική στην Κίνα», δήλωσε ο Ομάρ Ναρρέα, ακαδημαϊκός στο Πανεπιστήμιο του Ειρηνικού, στη Λίμα. «Δεν πρόκειται όμως μόνο για την πολιτική, αλλά και για την οικονομία».
Οι ΗΠΑ προσπαθούν τώρα να καλύψουν το χαμένο έδαφος, εν μέρει ως απάντηση στις προειδοποιήσεις στρατηγών όπως ο Ρίτσαρντσον. Η επίσημη τελετή της Τσανκάι από τον Σι πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συνόδου κορυφής για την Οικονομική Συνεργασία Ασίας-Ειρηνικού στη Λίμα, στην οποία συμμετείχε και ο Μπάιντεν. Επίσης, και οι δύο άνδρες θα επισκεφθούν τη Βραζιλία, τον ανεπίσημο ηγέτη της Νότιας Αμερικής, καθώς η μάχη για επιρροή συνεχίζεται.
Ωστόσο, η Κίνα κερδίζει τον αγώνα και εκεί. Η Βραζιλία είναι σημαντικός προμηθευτής σόγιας, ζάχαρης και άλλων τροφίμων στην Κίνα, η οποία ξεπέρασε τις ΗΠΑ και έγινε ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της το 2009. Ο πρόεδρος Λούλα έχει δημιουργήσει στενές σχέσεις με τον Σι, εν μέρει μέσω της ομάδας των αναδυόμενων οικονομιών Brics. Οι δύο χώρες συνέταξαν πρόσφατα τις δικές τους ειρηνευτικές προτάσεις για τον πόλεμο στην Ουκρανία. «Η εταιρική σχέση Κίνας-Βραζιλίας έχει αναπτυχθεί πέρα από το επίπεδο του εμπορίου», δήλωσε η Ρεμπέκα Ναντίν, εμπειρογνώμονας για την επενδυτική στρατηγική της Κίνας και την πρωτοβουλία «Ζώνη και Δρόμος» στο Ινστιτούτο Υπερπόντιας Ανάπτυξης.
Η επιτυχία του λιμανιού της Τσανκάι αντιμετωπίζει προκλήσεις, όπως το κατά πόσον χώρες όπως η Βραζιλία μπορούν να ξεπεράσουν τα περιβαλλοντικά και τεχνικά εμπόδια στις νέες οδικές και σιδηροδρομικές συνδέσεις που θα το καταστήσουν πραγματικά κερδοφόρο. Η Αμερική ποντάρει στο ότι οι απλοί ψηφοφόροι της Λατινικής Αμερικής θα αποφασίσουν μακροπρόθεσμα ότι προτιμούν να παραμείνουν στην τροχιά του πιο κοντινού και ελεύθερου γείτονά τους παρά της πιο μακρινής Κίνας.
Ωστόσο, το Πεκίνο υποτιμά επίσης την ιδέα ότι θα γίνει παγκόσμιος αντίπαλος των ΗΠΑ χάρη σε εξελίξεις όπως η υπόθεση Τσανκάι. Ένα κεντρικό άρθρο αυτής της εβδομάδας στην εφημερίδα Global Times, φερέφωνο του Κομμουνιστικού Κόμματος, ανέφερε ότι το λιμάνι απέδειξε ότι θα μπορούσε να υπάρξει «συνέργεια» μεταξύ αμερικανικών και κινεζικών επενδύσεων σε μέρη όπως το Περού, προς όφελος όλων.
