Πώς κατέρρευσε η φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη από τη Μέρκελ στον Τριντό
Η επιστροφή του Τραμπ εγγυάται περαιτέρω προκλήσεις
Ο Μπαράκ Ομπάμα, ο Ντέιβιντ Κάμερον, η Άνγκελα Μέρκελ, ο Ματέο Ρέντσι, ο Σίνζο Άμπε και ο Φρανσουά Ολάντ προέρχονταν από διαφορετικά έθνη και διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις, αλλά όλοι μοιράζονταν μια κοινή πίστη στο ανοιχτό εμπόριο και την πολυμέρεια, τη δημοκρατική αλληλεγγύη και τη συνεργατική ασφάλεια
Τον Μάιο του 2016, όταν ο Τζάστιν Τριντό έκανε την πρώτη του εμφάνιση σε σύνοδο κορυφής της G7, ήταν ακόμη δυνατό να πιστεύει κανείς σε μια φιλελεύθερη διεθνή τάξη που βασίζεται σε κανόνες. Παίρνοντας τη θέση του στο στρογγυλό τραπέζι των ηγετών για ένα επαγγελματικό γεύμα μέσα στο ξενοδοχείο Shima Kanko, στο νησί Κάσικο της Ιαπωνίας, ο Τριντό, έχοντας την υποστήριξη της μεγάλης πλειοψηφίας κερδίζοντας στις γενικές εκλογές του Καναδά το προηγούμενο έτος, πρέπει να αισθανόταν ασφαλής.
Αυτή η ασφάλεια ήταν τόσο απτή όσο και άυλη. Πήρε σάρκα και οστά έξω από το πολυτελές θέρετρο με τη μορφή των ογκωδών αντιτορπιλικών ελικοπτέρων κλάσης Izumo της Ιαπωνικής Δύναμης Θαλάσσιας Αυτοάμυνας, που έχουν τεθεί σε ετοιμότητα γύρω από τα νερά του κόλπου Άγκο για να προστατεύσουν την παγκόσμια ηγεσία της Δύσης. Ωστόσο, η ασφάλεια του να βρίσκεσαι ανάμεσα σε ομοϊδεάτες ηγέτες ήταν πιο καθησυχαστική από οποιοδήποτε πολεμικό πλοίο.
Ο Μπαράκ Ομπάμα, ο Ντέιβιντ Κάμερον, η Άνγκελα Μέρκελ, ο Ματέο Ρέντσι, ο Σίνζο Άμπε και ο Φρανσουά Ολάντ προέρχονταν από διαφορετικά έθνη και διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις, αλλά όλοι μοιράζονταν μια κοινή πίστη στο ανοιχτό εμπόριο και την πολυμέρεια, τη δημοκρατική αλληλεγγύη και τη συνεργατική ασφάλεια, όλα υπό το προστατευτικό σκέπαστρο της αμερικανικής ηγεσίας. Ο Τριντό είχε την πρόθεση να οδηγήσει τον Καναδά προς την ίδια κατεύθυνση. Καθώς δεν υπήρχε περίπτωση σοβαρής πολιτικής διαφωνίας μεταξύ αυτών των ηγετών, ο διεθνής Τύπος επικεντρώθηκε στον πρόσφατα εκλεγμένο Τριντό, το νεότερο παιδί στην τάξη της G7 του 2016. «Έλαβε λαμπρή κάλυψη από τα Μέσα Ενημέρωσης», θυμάται ο Στίφεν Μάχερ, συγγραφέας του βιβλίου «The Prince: The Turbulent Reign of Justin Trudeau». «Ένα βρετανικό περιοδικό τον αποκάλεσε "καυτό". Δεν ήταν το είδος των πραγμάτων που συνήθως ακούς για τον Καναδό πρωθυπουργό». Ο Τριντό, «ένας φεμινιστής καρδιοκατακτητής» που είχε παρουσιάσει το πρώτο «ισορροπημένο ως προς το φύλο» υπουργικό συμβούλιο στην ιστορία του Καναδά το προηγούμενο έτος, είχε φανατικές θαυμάστριες όπου κι αν πήγαινε στην Ιαπωνία. «Ήταν ένας τολμηρός πρίγκιπας της Ντίσνεϊ που έδωσε στον κόσμο ένα σύμβολο προοδευτικής γοητείας», λέει ο Μάχερ.
Ωστόσο, μέσα σε έναν μήνα από τη σύνοδο κορυφής, η Βρετανία ψήφισε υπέρ της αποχώρησης από την ΕΕ και μέσα σε έξι μήνες ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη στην προεδρία των ΗΠΑ. «Τζάστιν, η φωνή σου θα γίνει αναγκαία», είπε ο Μπαράκ Ομπάμα στον Τριντό στην τελευταία διμερή συνάντησή τους, όπως αναφέρει ο συντάκτης ομιλιών του Ομπάμα, Μπεν Ρόουντς, στα απομνημονεύματά του με τίτλο «The World As It Is». «Θα πρέπει να μιλάς ανοιχτά όταν απειλούνται ορισμένες αξίες». Ο Τριντό υποσχέθηκε στον Ομπάμα ότι θα το κάνει. Μπορούμε να πούμε ότι δεν τα κατάφερε.
Στον Καναδά, ο Πιερ Πουαλιέβρ, ένας θρασύς συντηρητικός, είναι έτοιμος να κερδίσει την εξουσία. «Είναι σαν ο Πουαλιέβρ να αναπτύχθηκε σε ένα εργαστήριο για να είναι το αντίθετο του Τριντό», λέει ο Μάχερ. Σε όλη τη Δύση, άλλοι δεξιοί λαϊκιστές, από την Τζόρτζια Μελόνι μέχρι τη Μαρίν Λεπέν και τον Νάιτζελ Φάρατζ, είτε βρίσκονται στην εξουσία είτε σημειώνουν άνοδο. Οι στοιχειώδεις δυνάμεις που υποτίθεται ότι εξαφανίστηκαν με το τέλος του ψυχρού πολέμου, ο αντιφιλελευθερισμός, ο προστατευτισμός, οι σφαίρες επιρροής, η απολυταρχία και ο εδαφικός αναθεωρητισμός, επανήλθαν. Σήμερα υπάρχουν περισσότερες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο απ' ό,τι ποτέ άλλοτε μετά το 1945.
Την Πέμπτη το πρωί παρακολούθησα τον υπουργό Εξωτερικών, Ντέιβιντ Λάμι, να εκφωνεί μια ομιλία στο Γουάιτχολ που αναγνώριζε αυτή τη νέα πραγματικότητα. «Πότε θα επανέλθουν τα πράγματα στο φυσιολογικό;», ρώτησε ρητορικά ο Λάμι. «Η απάντησή μου είναι ποτέ». Ο υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος κάποτε είχε επικρίνει το Brexit και τον Ντόναλντ Τραμπ, προσπαθούσε να αναγνωρίσει την αλλαγή της πραγματικότητας. «Πρέπει να σταματήσουμε τη δεκαετία του 1990 από το να θολώνει το όραμά μας. Η ειρήνη μετά τον ψυχρό πόλεμο έχει τελειώσει για τα καλά», δήλωσε ο Λάμι, καθώς ανακοίνωσε μέτρα για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης. Όπως κατέστησε σαφές η ομιλία του Λάμι, αυτή η εικόνα από την G7 το 2016 μοιάζει τώρα με ένα μήνυμα από έναν διαφορετικό κόσμο, όπου οι ομοϊδεάτες δυτικοί ηγέτες θα μπορούσαν, θεωρητικά, να συναντηθούν και να διαμορφώσουν τα γεγονότα όπως επιθυμούν.
«Η G7 δεν έχει απλά την ικανότητα να σχεδιάσει την πραγματικότητα από ψηλά», δήλωσε ο Ρόμπερτ Ντ. Κάπλαν, συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου «Waste Land: A World in Permanent Crisis». «Όλες αυτές οι εξαγγελίες για τη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη δεν ταιριάζουν πλέον με έναν κόσμο που είναι πολύ περίπλοκος, πολύ πυκνοκατοικημένος και πολύ συγκεντρωμένος στους δικούς του αγώνες για να δώσει πραγματικά προσοχή στην G7».
Ο Ντέιβιντ Κάμερον έφτασε στη σύνοδο κορυφής της G7 στην Ιαπωνία το 2016 θέλοντας να επικεντρωθεί στη «μικροβιακή αντοχή». Ωστόσο, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το δημοψήφισμα για το Brexit εισερχόταν στις τελευταίες εβδομάδες του, με την πλευρά του Κάμερον να είναι σίγουρη ότι θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη νίκη με τρομακτικά οράματα οικονομικής κατάρρευσης. Αντ' αυτού, ο Κάμερον βγήκε από τη μέση από μια οργισμένη εξέγερση. Η φιλελεύθερη πολιτική του περιφρονήθηκε ως τυφλή απέναντι στις βαθιές απογοητεύσεις της βρετανικής κοινωνίας. Ο Ματέο Ρέντσι της Ιταλίας βρέθηκε αντιμέτωπος με μια παρόμοια αντικαθεστωτική δυναμική σε ένα δημοψήφισμα που πρότεινε αλλαγές στο ιταλικό σύνταγμα τον Δεκέμβριο του 2016, μήνες μετά το Brexit. Τόσο ο Ρέντσι όσο και ο Κάμερον παραιτήθηκαν μετά τις ήττες τους και ενδεικτικό του πόσο εναλλάξιμες ήταν οι κοσμοθεωρίες αυτών των ηγετών είναι το ότι τόσο ο Ρέντσι όσο και ο Κάμερον είχαν προσλάβει τον Τζιμ Μεσίνα, ο οποίος διαχειρίστηκε την εκστρατεία επανεκλογής του Μπαράκ Ομπάμα το 2012, για να εργαστεί στις καταδικασμένες εκστρατείες τους.
Σήμερα το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» σημειώνει μεγάλη άνοδο, καθώς η χώρα στρέφεται με σφοδρότητα κατά της ιδέας των ανοιχτών συνόρων. Επίσης, τον Ιούνιο του 2015 είχε υπογραφεί συμφωνία μεταξύ της Gazprom και διαφόρων ευρωπαϊκών ενεργειακών εταιρειών για την κατασκευή του Nord Stream 2, ενός αγωγού μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας, που άφηνε την Ευρώπη εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο και ενίσχυε τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέστρεψε το έργο Nord Stream. Αυτό δεν είναι μια περίπτωση στερνής γνώσης, υποστηρίζει ο σερ Ρόμπιν Νίμπλετ, διακεκριμένος συνεργάτης του Chatham House. «Η υποστήριξη της Άνγκελα Μέρκελ στον Nord Stream 2 αμφισβητήθηκε έντονα, ιδίως στις ΗΠΑ».
Σε αντίθεση με τη Μέρκελ, η παρακαταθήκη της οποίας μόλις πρόσφατα επανεκτιμήθηκε, ο Τριντό αφήνει το αξίωμά του ως παρίας. Ο υψηλός πληθωρισμός και η έλλειψη στέγης τορπίλισαν την κυβέρνησή του. Μόνο το 34% των Καναδών σήμερα δηλώνουν «πολύ περήφανοι» που είναι Καναδοί, από το 52% το 2016. «Συχνά έβλεπε την πολιτική ως μέσο για να απολαμβάνουν οι άλλοι την πριγκιπική του μεγαλοπρέπεια», παρατηρεί ο Μάχερ. Ο βιογράφος λέει ότι «ναρκισσισμός» ήταν η λέξη που χρησιμοποίησαν οι υπουργοί του Τριντό για να περιγράψουν το παλιό τους αφεντικό. Ωστόσο, ο Μάχερ πιστεύει ότι η φήμη του Τριντό θα βελτιωθεί με την πάροδο του χρόνου. Η αποκατάσταση της φιλελεύθερης τάξης φαίνεται πιο μακρινή.
Η επιστροφή του Τραμπ, με απειλές την περασμένη εβδομάδα κατά της Γροιλανδίας και του Παναμά, εγγυάται περαιτέρω προκλήσεις. Ό,τι έχει απομείνει από την παλιά τάξη πραγμάτων θα είναι πιο χαλαρό απ' ό,τι στην προ του Τραμπ εποχή, προβλέπει ο καθηγητής Έντουαρντ Λούτβακ, στρατηγικός αναλυτής που συνεργάζεται με την αμερικανική κυβέρνηση σε θέματα εξωτερικής πολιτικής από τη δεκαετία του 1970. Ο Λούτβακ αναμένει μια πιο μινιμαλιστική προσέγγιση της δυτικής διπλωματίας. «Ο μόνος τρόπος για να φτάσουμε σε μια "διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες"», υποστηρίζει, «είναι να προχωρήσουμε με το απόλυτο ελάχιστο των κανόνων και στη συνέχεια να τους εφαρμόσουμε ασυμβίβαστα». Αυτή η νέα πραγματικότητα θα είναι αναμφίβολα το κορυφαίο θέμα στην ατζέντα της επόμενης G7, η οποία θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο στην Αλμπέρτα του Καναδά. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: ο Τζάστιν Τριντό θα είναι πολύ απών, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά.
Αυτή η ασφάλεια ήταν τόσο απτή όσο και άυλη. Πήρε σάρκα και οστά έξω από το πολυτελές θέρετρο με τη μορφή των ογκωδών αντιτορπιλικών ελικοπτέρων κλάσης Izumo της Ιαπωνικής Δύναμης Θαλάσσιας Αυτοάμυνας, που έχουν τεθεί σε ετοιμότητα γύρω από τα νερά του κόλπου Άγκο για να προστατεύσουν την παγκόσμια ηγεσία της Δύσης. Ωστόσο, η ασφάλεια του να βρίσκεσαι ανάμεσα σε ομοϊδεάτες ηγέτες ήταν πιο καθησυχαστική από οποιοδήποτε πολεμικό πλοίο.
Ο Μπαράκ Ομπάμα, ο Ντέιβιντ Κάμερον, η Άνγκελα Μέρκελ, ο Ματέο Ρέντσι, ο Σίνζο Άμπε και ο Φρανσουά Ολάντ προέρχονταν από διαφορετικά έθνη και διαφορετικές πολιτικές παραδόσεις, αλλά όλοι μοιράζονταν μια κοινή πίστη στο ανοιχτό εμπόριο και την πολυμέρεια, τη δημοκρατική αλληλεγγύη και τη συνεργατική ασφάλεια, όλα υπό το προστατευτικό σκέπαστρο της αμερικανικής ηγεσίας. Ο Τριντό είχε την πρόθεση να οδηγήσει τον Καναδά προς την ίδια κατεύθυνση. Καθώς δεν υπήρχε περίπτωση σοβαρής πολιτικής διαφωνίας μεταξύ αυτών των ηγετών, ο διεθνής Τύπος επικεντρώθηκε στον πρόσφατα εκλεγμένο Τριντό, το νεότερο παιδί στην τάξη της G7 του 2016. «Έλαβε λαμπρή κάλυψη από τα Μέσα Ενημέρωσης», θυμάται ο Στίφεν Μάχερ, συγγραφέας του βιβλίου «The Prince: The Turbulent Reign of Justin Trudeau». «Ένα βρετανικό περιοδικό τον αποκάλεσε "καυτό". Δεν ήταν το είδος των πραγμάτων που συνήθως ακούς για τον Καναδό πρωθυπουργό». Ο Τριντό, «ένας φεμινιστής καρδιοκατακτητής» που είχε παρουσιάσει το πρώτο «ισορροπημένο ως προς το φύλο» υπουργικό συμβούλιο στην ιστορία του Καναδά το προηγούμενο έτος, είχε φανατικές θαυμάστριες όπου κι αν πήγαινε στην Ιαπωνία. «Ήταν ένας τολμηρός πρίγκιπας της Ντίσνεϊ που έδωσε στον κόσμο ένα σύμβολο προοδευτικής γοητείας», λέει ο Μάχερ.
Ωστόσο, μέσα σε έναν μήνα από τη σύνοδο κορυφής, η Βρετανία ψήφισε υπέρ της αποχώρησης από την ΕΕ και μέσα σε έξι μήνες ο Ντόναλντ Τραμπ εξελέγη στην προεδρία των ΗΠΑ. «Τζάστιν, η φωνή σου θα γίνει αναγκαία», είπε ο Μπαράκ Ομπάμα στον Τριντό στην τελευταία διμερή συνάντησή τους, όπως αναφέρει ο συντάκτης ομιλιών του Ομπάμα, Μπεν Ρόουντς, στα απομνημονεύματά του με τίτλο «The World As It Is». «Θα πρέπει να μιλάς ανοιχτά όταν απειλούνται ορισμένες αξίες». Ο Τριντό υποσχέθηκε στον Ομπάμα ότι θα το κάνει. Μπορούμε να πούμε ότι δεν τα κατάφερε.
Ένας μεταμορφωμένος κόσμος
Πριν από την παραίτησή του την περασμένη εβδομάδα, ο Τριντό ήταν ο τελευταίος ηγέτης που έμεινε όρθιος από την τάξη του 2016. Κατά τη διάρκεια των τριών θητειών του, οι δεσμεύσεις του Τριντό για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤ, τους πρόσφυγες και τους φόρους επί των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα άρχισαν να ενοχλούν τους ψηφοφόρους, ιδίως μετά την αργή οικονομική ανάκαμψη του Καναδά από την πανδημία Covid-19. Η δημοτικότητά του υπέστη, επίσης, ζημιά κατά τη διάρκεια μιας σκληρής αναμέτρησης, το 2022, με οδηγούς φορτηγών που διαμαρτύρονταν για τις εντολές εμβολιασμού. Η παγκόσμια σκηνή που αφήνει πίσω του ο Τριντό μεταμορφώνεται. Ο Τραμπ επέστρεψε, ισχυρότερος και με περισσότερη υποστήριξη.Στον Καναδά, ο Πιερ Πουαλιέβρ, ένας θρασύς συντηρητικός, είναι έτοιμος να κερδίσει την εξουσία. «Είναι σαν ο Πουαλιέβρ να αναπτύχθηκε σε ένα εργαστήριο για να είναι το αντίθετο του Τριντό», λέει ο Μάχερ. Σε όλη τη Δύση, άλλοι δεξιοί λαϊκιστές, από την Τζόρτζια Μελόνι μέχρι τη Μαρίν Λεπέν και τον Νάιτζελ Φάρατζ, είτε βρίσκονται στην εξουσία είτε σημειώνουν άνοδο. Οι στοιχειώδεις δυνάμεις που υποτίθεται ότι εξαφανίστηκαν με το τέλος του ψυχρού πολέμου, ο αντιφιλελευθερισμός, ο προστατευτισμός, οι σφαίρες επιρροής, η απολυταρχία και ο εδαφικός αναθεωρητισμός, επανήλθαν. Σήμερα υπάρχουν περισσότερες συγκρούσεις σε όλο τον κόσμο απ' ό,τι ποτέ άλλοτε μετά το 1945.
Την Πέμπτη το πρωί παρακολούθησα τον υπουργό Εξωτερικών, Ντέιβιντ Λάμι, να εκφωνεί μια ομιλία στο Γουάιτχολ που αναγνώριζε αυτή τη νέα πραγματικότητα. «Πότε θα επανέλθουν τα πράγματα στο φυσιολογικό;», ρώτησε ρητορικά ο Λάμι. «Η απάντησή μου είναι ποτέ». Ο υπουργός Εξωτερικών, ο οποίος κάποτε είχε επικρίνει το Brexit και τον Ντόναλντ Τραμπ, προσπαθούσε να αναγνωρίσει την αλλαγή της πραγματικότητας. «Πρέπει να σταματήσουμε τη δεκαετία του 1990 από το να θολώνει το όραμά μας. Η ειρήνη μετά τον ψυχρό πόλεμο έχει τελειώσει για τα καλά», δήλωσε ο Λάμι, καθώς ανακοίνωσε μέτρα για την αντιμετώπιση της παράνομης μετανάστευσης. Όπως κατέστησε σαφές η ομιλία του Λάμι, αυτή η εικόνα από την G7 το 2016 μοιάζει τώρα με ένα μήνυμα από έναν διαφορετικό κόσμο, όπου οι ομοϊδεάτες δυτικοί ηγέτες θα μπορούσαν, θεωρητικά, να συναντηθούν και να διαμορφώσουν τα γεγονότα όπως επιθυμούν.
«Η G7 δεν έχει απλά την ικανότητα να σχεδιάσει την πραγματικότητα από ψηλά», δήλωσε ο Ρόμπερτ Ντ. Κάπλαν, συγγραφέας του επερχόμενου βιβλίου «Waste Land: A World in Permanent Crisis». «Όλες αυτές οι εξαγγελίες για τη φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη δεν ταιριάζουν πλέον με έναν κόσμο που είναι πολύ περίπλοκος, πολύ πυκνοκατοικημένος και πολύ συγκεντρωμένος στους δικούς του αγώνες για να δώσει πραγματικά προσοχή στην G7».
"Σπόροι της καταστροφής"
Οι πολιτικές ευαισθησίες της τάξης του 2016 σφυρηλατήθηκαν από τη μεταψυχροπολεμική ειρήνη του «τέλους της ιστορίας». Καθένας από αυτούς κυβέρνησε με βάση τις παραδοχές εκείνης της εποχής. Αυτοί οι ηγέτες παρερμήνευσαν τον τρόπο με τον οποίο κρίσιμα ζητήματα, όπως η μαζική μετανάστευση, η ταχεία τεχνολογική αλλαγή, το ρήγμα των Μέσων Ενημέρωσης και ο ρωσικός και κινεζικός αλυτρωτισμός, θα μεταμόρφωναν τον κόσμο τους. Σε πολλές περιπτώσεις, είτε λόγω ύβρεως είτε λόγω αυταρέσκειας, έσπειραν τους «σπόρους της καταστροφής» της. Ο Μπαράκ Ομπάμα υποσχέθηκε μια νέα σχέση με ένα Ιράν που διαθέτει πυρηνική δύναμη, νίκη επί των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν, κλείσιμο της ισραηλινο-παλαιστινιακής διένεξης και «επανεκκίνηση» της σχέσης με τη Ρωσία του Βλαντίμιρ Πούτιν. Σε κάθε περίπτωση, ο Ομπάμα απέτυχε. Μόλις λίγους μήνες πριν από τη συνάντηση της G7 στο νησί Κάσικο, είχε εφαρμόσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, η οποία αποσκοπούσε στην αναδιαμόρφωση της Μέσης Ανατολής και στην ένταξη του Ιράν στη διεθνή κοινότητα. Ο Τραμπ αποσύρθηκε από αυτή τη συμφωνία στην πρώτη του θητεία και καθώς ο σύμμαχος της Αμερικής, το Ισραήλ και το Ιράν, φλερτάρουν τώρα με τον ολοκληρωτικό πόλεμο, το όραμα του Ομπάμα έχει διαλυθεί. Το 2016, ο Ομπάμα προέβλεψε επανειλημμένα ότι ένας «ακατάλληλος» Ντόναλντ Τραμπ δεν θα κέρδιζε την προεδρία. Δεν ήταν ο μόνος που υποτίμησε τους πολιτικούς του αντιπάλους.Ο Ντέιβιντ Κάμερον έφτασε στη σύνοδο κορυφής της G7 στην Ιαπωνία το 2016 θέλοντας να επικεντρωθεί στη «μικροβιακή αντοχή». Ωστόσο, στο Ηνωμένο Βασίλειο, το δημοψήφισμα για το Brexit εισερχόταν στις τελευταίες εβδομάδες του, με την πλευρά του Κάμερον να είναι σίγουρη ότι θα μπορούσε να εξασφαλίσει τη νίκη με τρομακτικά οράματα οικονομικής κατάρρευσης. Αντ' αυτού, ο Κάμερον βγήκε από τη μέση από μια οργισμένη εξέγερση. Η φιλελεύθερη πολιτική του περιφρονήθηκε ως τυφλή απέναντι στις βαθιές απογοητεύσεις της βρετανικής κοινωνίας. Ο Ματέο Ρέντσι της Ιταλίας βρέθηκε αντιμέτωπος με μια παρόμοια αντικαθεστωτική δυναμική σε ένα δημοψήφισμα που πρότεινε αλλαγές στο ιταλικό σύνταγμα τον Δεκέμβριο του 2016, μήνες μετά το Brexit. Τόσο ο Ρέντσι όσο και ο Κάμερον παραιτήθηκαν μετά τις ήττες τους και ενδεικτικό του πόσο εναλλάξιμες ήταν οι κοσμοθεωρίες αυτών των ηγετών είναι το ότι τόσο ο Ρέντσι όσο και ο Κάμερον είχαν προσλάβει τον Τζιμ Μεσίνα, ο οποίος διαχειρίστηκε την εκστρατεία επανεκλογής του Μπαράκ Ομπάμα το 2012, για να εργαστεί στις καταδικασμένες εκστρατείες τους.
Η αναζήτηση ενός αχυράνθρωπου
Μετά την εκλογή του Τραμπ, με τον Ομπάμα να έχει φύγει από τη διεθνή σκηνή, ο δυτικός κόσμος αναζήτησε έναν νέο αχυράνθρωπο. Ο Ολάντ δεν αποτελούσε επιλογή. Η Γαλλία του είχε σχεδόν εγκαταλείψει την προσποίηση ότι ηγείτο της Ευρώπης, πόσω μάλλον του κόσμου. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Ολάντ δεν ανέκαμψε ποτέ από την ηγεσία του. Το 2022, από ένα από τα δύο μεγαλύτερα κόμματα της Γαλλικής Δημοκρατίας, οι Σοσιαλιστές ήταν ελάχιστοι, με μόλις 27 έδρες στην Εθνοσυνέλευση, γεγονός που τους καθιστούσε το έκτο μεγαλύτερο κόμμα. Η πτώση της δημοτικότητας του Ολάντ και η αποτυχία του να αντιμετωπίσει την τρομοκρατία των τζιχαντιστών τον ανάγκασαν να εγκαταλείψει την εξουσία το 2017.Βγείτε μπροστά, Τριντό και Μέρκελ
Μετά τη νίκη του Τραμπ, ο τραγουδιστής των U2, Μπόνο, υποστήριξε ότι «ο κόσμος χρειάζεται περισσότερο Καναδά». Τον Οκτώβριο του 2016, το εξώφυλλο του Economist απεικόνιζε το Άγαλμα της Ελευθερίας με ένα φύλλο σφενδάμου, με τη συνοδεία του τίτλου «Η ελευθερία κινείται βόρεια: Το παράδειγμα του Καναδά στον κόσμο». Κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του Τραμπ, η καγκελάριος Μέρκελ ήταν εκείνη που υποτίθεται ότι είχε αναλάβει τα ηνία, ακόμη περισσότερο από τον Τριντό. H Politico την αποκάλεσε «την τελευταία, καλύτερη ελπίδα του κόσμου». Όταν εγκατέλειψε το αξίωμά της το 2021, το Pew Research Center σημείωσε ότι τα ποσοστά δημοτικότητας της Μέρκελ στις περισσότερες από τις 16 προηγμένες οικονομίες είχαν φθάσει σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Η εικόνα δεν άργησε να αλλάξει εντελώς. Μέχρι να πραγματοποιηθεί η συνάντηση της G7 το 2016, η Μέρκελ είχε εξίσου δρομολογήσει γεγονότα που θα έφθειραν τη συμβολή της. Το 2015, με τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία να οδηγεί ένα κύμα μεταναστών προς την Ευρώπη, η Μέρκελ συμφώνησε να αφήσει περισσότερους από ένα εκατομμύριο πρόσφυγες να εισέλθουν στη Γερμανία. Επιδοκιμάστηκε ως μια ιστορική πράξη ηθικής ορθότητας και η Μέρκελ τιμήθηκε με το Βραβείο Προσφύγων Νάνσεν του ΟΗΕ.Σήμερα το ακροδεξιό κόμμα «Εναλλακτική για τη Γερμανία» σημειώνει μεγάλη άνοδο, καθώς η χώρα στρέφεται με σφοδρότητα κατά της ιδέας των ανοιχτών συνόρων. Επίσης, τον Ιούνιο του 2015 είχε υπογραφεί συμφωνία μεταξύ της Gazprom και διαφόρων ευρωπαϊκών ενεργειακών εταιρειών για την κατασκευή του Nord Stream 2, ενός αγωγού μεταξύ Γερμανίας και Ρωσίας, που άφηνε την Ευρώπη εξαρτημένη από το ρωσικό φυσικό αέριο και ενίσχυε τον Βλαντίμιρ Πούτιν. Ο πόλεμος στην Ουκρανία κατέστρεψε το έργο Nord Stream. Αυτό δεν είναι μια περίπτωση στερνής γνώσης, υποστηρίζει ο σερ Ρόμπιν Νίμπλετ, διακεκριμένος συνεργάτης του Chatham House. «Η υποστήριξη της Άνγκελα Μέρκελ στον Nord Stream 2 αμφισβητήθηκε έντονα, ιδίως στις ΗΠΑ».
Σε αντίθεση με τη Μέρκελ, η παρακαταθήκη της οποίας μόλις πρόσφατα επανεκτιμήθηκε, ο Τριντό αφήνει το αξίωμά του ως παρίας. Ο υψηλός πληθωρισμός και η έλλειψη στέγης τορπίλισαν την κυβέρνησή του. Μόνο το 34% των Καναδών σήμερα δηλώνουν «πολύ περήφανοι» που είναι Καναδοί, από το 52% το 2016. «Συχνά έβλεπε την πολιτική ως μέσο για να απολαμβάνουν οι άλλοι την πριγκιπική του μεγαλοπρέπεια», παρατηρεί ο Μάχερ. Ο βιογράφος λέει ότι «ναρκισσισμός» ήταν η λέξη που χρησιμοποίησαν οι υπουργοί του Τριντό για να περιγράψουν το παλιό τους αφεντικό. Ωστόσο, ο Μάχερ πιστεύει ότι η φήμη του Τριντό θα βελτιωθεί με την πάροδο του χρόνου. Η αποκατάσταση της φιλελεύθερης τάξης φαίνεται πιο μακρινή.
Η επιστροφή του Τραμπ, με απειλές την περασμένη εβδομάδα κατά της Γροιλανδίας και του Παναμά, εγγυάται περαιτέρω προκλήσεις. Ό,τι έχει απομείνει από την παλιά τάξη πραγμάτων θα είναι πιο χαλαρό απ' ό,τι στην προ του Τραμπ εποχή, προβλέπει ο καθηγητής Έντουαρντ Λούτβακ, στρατηγικός αναλυτής που συνεργάζεται με την αμερικανική κυβέρνηση σε θέματα εξωτερικής πολιτικής από τη δεκαετία του 1970. Ο Λούτβακ αναμένει μια πιο μινιμαλιστική προσέγγιση της δυτικής διπλωματίας. «Ο μόνος τρόπος για να φτάσουμε σε μια "διεθνή τάξη βασισμένη σε κανόνες"», υποστηρίζει, «είναι να προχωρήσουμε με το απόλυτο ελάχιστο των κανόνων και στη συνέχεια να τους εφαρμόσουμε ασυμβίβαστα». Αυτή η νέα πραγματικότητα θα είναι αναμφίβολα το κορυφαίο θέμα στην ατζέντα της επόμενης G7, η οποία θα πραγματοποιηθεί τον Ιούνιο στην Αλμπέρτα του Καναδά. Ένα πράγμα είναι βέβαιο: ο Τζάστιν Τριντό θα είναι πολύ απών, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά.
ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing
