Τα μικροπλαστικά έχουν φτάσει στον εγκέφαλό μας - Ίσως είναι καιρός για δράση
Πόσο πρέπει να ανησυχήσουμε πραγματικά;
Ένα διαρκώς διογκούμενο πρόβλημα για τον πλανήτη έγινε πλέον πρόβλημα και για το ανθρώπινο σώμα, καθώς μια νέα μελέτη δείχνει ότι το πλαστικό συσσωρεύεται εκεί που δεν το θέλουμε. Τι μπορεί να γίνει λοιπόν;
Ο τοξικολόγος Μάθιου Κάμπεν έχει μια πολύ ξεκάθαρη άποψη για την εισβολή των μικροπλαστικών στον εγκέφαλό μας. «Δεν έχω συναντήσει ακόμη ούτε έναν άνθρωπο που να λέει: Έχω έναν τόνο πλαστικό στον κεφάλι μου και δεν με πειράζει καθόλου», δήλωσε ο καθηγητής Φαρμακευτικής στο Πανεπιστήμιο του New Mexico, ανακοινώνοντας τα αποτελέσματα της αξιοσημείωτης ανάλυσης της ομάδας του σε δείγματα ιστών στην Πολιτεία.
Η μελέτη αυτή, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Medicine, έγινε πρωτοσέλιδο σε παγκόσμιο επίπεδο την περασμένη εβδομάδα. Έδειξε ότι σε δείγματα που ελήφθησαν από 52 άτομα που πέθαναν το 2016 και το 2024, μικροπλαστικά - θραύσματα αποσυντεθειμένου πλαστικού, μεγέθους όσο το 100.000στό του εύρους της ανθρώπινης τρίχας - βρέθηκαν στους ιστούς του ήπατος και των νεφρών τους. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι βρήκαν επίσης μικροπλαστικά σε δείγματα από τον εγκέφαλο και μάλιστα σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα ήταν τόσο υψηλά», δήλωσε ο Κάμπεν. «Σίγουρα δεν αισθάνομαι άνετα με τόσο πλαστικό στο κεφάλι μου».
Είναι δύσκολο να διαφωνήσουμε με αυτό - αλλά πόσο πρέπει να ανησυχήσουμε πραγματικά;
«Η διαπίστωση ότι τα μικροπλαστικά συσσωρεύονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι ανησυχητική», λέει ο Αντώνης Μυριδάκης, λέκτορας Περιβαλλοντικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Brunel του Λονδίνου. «Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με τους άμεσους κινδύνους για την υγεία».
Καταλαβαίνουμε πλέον ολοένα και περισσότερο ότι τα μικροπλαστικά βρίσκονται παντού - έχουν βρεθεί στο βόρειο και το νότιο πόλο, στις υψηλότερες κορυφές του κόσμου, ακόμα και στις βαθύτερες θάλασσες. Τώρα όμως φαίνεται ότι βρίσκονται και στον εγκέφαλό μας. Ακούγεται ανησυχητικό, αλλά οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη τι σημαίνει αυτό για την υγεία μας.
Αυτή η ασάφεια τροφοδοτεί έναν αρκετά έντονο συναγερμό. Ο εγκέφαλος θα μπορούσε να περιέχει όσο πλαστικό χωράει σε ένα κουταλάκι, σύμφωνα με άρθρο στο περιοδικό Smithsonian (εξάγοντας το συμπέρασμα από τα μικροσκοπικά δείγματα που εξετάστηκαν). «Ο κίνδυνος εκδήλωσης άνοιας αυξάνεται από την παρουσία μικροπλαστικών στον εγκέφαλο», υποστήριξε κάποιος άλλος.
Τα ευρήματα είναι επίσης πιθανό να τροφοδοτήσουν τον μεταρρυθμιστικό ζήλο του Ρόμπερτ Φ. Κένεντι Τζούνιορ - επόμενου Υπουργού Υγείας στην κυβέρνηση Τραμπ- ο οποίος θεωρεί ότι τα πλαστικά και η χημική ρύπανση αποτελούν σημαντική απειλή για την ανθρώπινη υγεία και έχει απειλήσει τη βιομηχανία πλαστικών με καταστολή.
Μελέτες για τη ρύπανση από τα πλαστικά δημοσιεύονται συνεχώς, αλλά υπήρχαν τρία βασικά πράγματα σε αυτή την ερευνητική εργασία που τράβηξαν την προσοχή των επιστημόνων.
Πρώτον, η συσσώρευση μικροπλαστικών στα δείγματα εγκεφάλου όσων πέθαναν το 2024 ήταν περίπου 50% υψηλότερη από ό,τι σε όσους πέθαναν το 2016, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συγκέντρωση στο σώμα μας αυξάνεται καθώς το περιβάλλον μολύνεται περισσότερο.
Δεύτερον, η μελέτη έδειξε ότι τα μικροπλαστικά διέσχιζαν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό - το φίλτρο που έχει σχεδιαστεί για να εμποδίζει τους ρύπους να εισέρχονται στο εσωτερικό του εγκεφάλου. Τρίτον, τα δείγματα εγκεφάλου που ελήφθησαν από τα 12 άτομα της μελέτης με καταγεγραμμένη διάγνωση άνοιας περιείχαν έως και 10 φορές περισσότερα μικροπλαστικά από ό,τι τα δείγματα οποιουδήποτε άλλου.
Οι ερευνητές τόνισαν ότι δεν μπορούν να αποδείξουν ότι το πλαστικό έχει σχέση με την άνοια -είχαν δείξει συσχέτιση, αλλά όχι αιτιώδη συνάφεια-, αλλά ο Κάμπεν τόνισε ότι στο μέλλον μπορεί να αποδειχθεί μια πιο σταθερή συσχέτιση.
Οι περιβαλλοντολόγοι προειδοποιούν εδώ και δεκαετίες για τη ρύπανση από τα πλαστικά και το μήνυμά τους είχε πάντα απήχηση, επειδή τα απορρίμματα είναι ορατά και απτά, δηλαδή πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπιστούν από αόρατες, απομακρυσμένες απειλές, όπως η κλιματική αλλαγή. Όπως το θέτει η Ταμάρα Γκάλογουεϊ, καθηγήτρια Οικοτοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Exeter: «Ένα πλαστικό αντικείμενο μιας χρήσης έχει σχεδιαστεί για να χρησιμοποιείται για 20 λεπτά και στη συνέχεια να πετιέται. Και μετά διατηρείται για 500 χρόνια».
Και δεν είναι μόνο τα σκουπίδια. Τα ελαστικά των αυτοκινήτων περιέχουν πλέον υψηλό ποσοστό πλαστικού. Τα καλλυντικά επίσης περιέχουν μικροπλαστικά. Ακόμα και το πλύσιμο των ρούχων μπορεί να συμβάλει σε όλο αυτό, καθώς οι ίνες που αποβάλλονται από τα ρούχα περνούν στην αποχέτευση και στη συνέχεια στις υδάτινες οδούς μας.
Τα μικροπλαστικά εισήχθησαν στη συνείδηση του κοινού το 2017, όταν η εκπομπή Blue Planet II του Sir David Attenborough έδειξε μια πιλοτική φάλαινα να ρυμουλκεί το νεκρό της νεογέννητο στον ωκεανό επί μέρες, μη θέλοντας να αποδεχτεί ότι είχε πεθάνει.
Η Γκάλογουεϊ, ωστόσο, είναι αισιόδοξη. «Σε αυτή τη μελέτη, οι συγκεντρώσεις αυξήθηκαν με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, στον αντίποδα της διαπίστωσης αυτής θα μπορούσαμε να πούμε ότι αν μειώναμε την έκθεση, θα μπορούσαμε να μειώσουμε και τις συγκεντρώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό».
Οι επιστήμονες διερευνούν τη χρήση ενζύμων για τη διάσπαση των μικροπλαστικών και ηχητικών κυμάτων στον ωκεανό που θα μπορούσαν να τα ωθήσουν να συσσωρευτούν σε εστιασμένα κανάλια, από όπου και θα ήταν εφικτό να συλλεχθούν.
Αλλά πρώτα, λέει η Γκάλογουεϊ, πρέπει να σταματήσουμε να παράγουμε όλο και περισσότερο πλαστικό που απλά πετιέται (κάτι που μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο, με τον Τραμπ να υπόσχεται μόλις την περασμένη εβδομάδα ότι θα τερματίσει την απαγόρευση των πλαστικών καλαμακίων από την κυβέρνηση των ΗΠΑ). «Δεν γίνεται να αντιμετωπίζουμε το περιβάλλον σαν μια τεράστια χωματερή. Ό,τι πετάμε μπορεί κάλλιστα να επιστρέψει στον οργανισμό μας και όχι για καλό».
Η μελέτη αυτή, που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Nature Medicine, έγινε πρωτοσέλιδο σε παγκόσμιο επίπεδο την περασμένη εβδομάδα. Έδειξε ότι σε δείγματα που ελήφθησαν από 52 άτομα που πέθαναν το 2016 και το 2024, μικροπλαστικά - θραύσματα αποσυντεθειμένου πλαστικού, μεγέθους όσο το 100.000στό του εύρους της ανθρώπινης τρίχας - βρέθηκαν στους ιστούς του ήπατος και των νεφρών τους. Το πιο ανησυχητικό είναι ότι βρήκαν επίσης μικροπλαστικά σε δείγματα από τον εγκέφαλο και μάλιστα σε ακόμη υψηλότερα επίπεδα.
«Ποτέ δεν φανταζόμουν ότι θα ήταν τόσο υψηλά», δήλωσε ο Κάμπεν. «Σίγουρα δεν αισθάνομαι άνετα με τόσο πλαστικό στο κεφάλι μου».
Είναι δύσκολο να διαφωνήσουμε με αυτό - αλλά πόσο πρέπει να ανησυχήσουμε πραγματικά;
«Η διαπίστωση ότι τα μικροπλαστικά συσσωρεύονται στον ανθρώπινο εγκέφαλο είναι ανησυχητική», λέει ο Αντώνης Μυριδάκης, λέκτορας Περιβαλλοντικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Brunel του Λονδίνου. «Ωστόσο, είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν συμπεράσματα σχετικά με τους άμεσους κινδύνους για την υγεία».
Καταλαβαίνουμε πλέον ολοένα και περισσότερο ότι τα μικροπλαστικά βρίσκονται παντού - έχουν βρεθεί στο βόρειο και το νότιο πόλο, στις υψηλότερες κορυφές του κόσμου, ακόμα και στις βαθύτερες θάλασσες. Τώρα όμως φαίνεται ότι βρίσκονται και στον εγκέφαλό μας. Ακούγεται ανησυχητικό, αλλά οι επιστήμονες δεν γνωρίζουν ακόμη τι σημαίνει αυτό για την υγεία μας.
Αυτή η ασάφεια τροφοδοτεί έναν αρκετά έντονο συναγερμό. Ο εγκέφαλος θα μπορούσε να περιέχει όσο πλαστικό χωράει σε ένα κουταλάκι, σύμφωνα με άρθρο στο περιοδικό Smithsonian (εξάγοντας το συμπέρασμα από τα μικροσκοπικά δείγματα που εξετάστηκαν). «Ο κίνδυνος εκδήλωσης άνοιας αυξάνεται από την παρουσία μικροπλαστικών στον εγκέφαλο», υποστήριξε κάποιος άλλος.
Τα ευρήματα είναι επίσης πιθανό να τροφοδοτήσουν τον μεταρρυθμιστικό ζήλο του Ρόμπερτ Φ. Κένεντι Τζούνιορ - επόμενου Υπουργού Υγείας στην κυβέρνηση Τραμπ- ο οποίος θεωρεί ότι τα πλαστικά και η χημική ρύπανση αποτελούν σημαντική απειλή για την ανθρώπινη υγεία και έχει απειλήσει τη βιομηχανία πλαστικών με καταστολή.
Μελέτες για τη ρύπανση από τα πλαστικά δημοσιεύονται συνεχώς, αλλά υπήρχαν τρία βασικά πράγματα σε αυτή την ερευνητική εργασία που τράβηξαν την προσοχή των επιστημόνων.
Πρώτον, η συσσώρευση μικροπλαστικών στα δείγματα εγκεφάλου όσων πέθαναν το 2024 ήταν περίπου 50% υψηλότερη από ό,τι σε όσους πέθαναν το 2016, γεγονός που υποδηλώνει ότι η συγκέντρωση στο σώμα μας αυξάνεται καθώς το περιβάλλον μολύνεται περισσότερο.
Δεύτερον, η μελέτη έδειξε ότι τα μικροπλαστικά διέσχιζαν τον αιματοεγκεφαλικό φραγμό - το φίλτρο που έχει σχεδιαστεί για να εμποδίζει τους ρύπους να εισέρχονται στο εσωτερικό του εγκεφάλου. Τρίτον, τα δείγματα εγκεφάλου που ελήφθησαν από τα 12 άτομα της μελέτης με καταγεγραμμένη διάγνωση άνοιας περιείχαν έως και 10 φορές περισσότερα μικροπλαστικά από ό,τι τα δείγματα οποιουδήποτε άλλου.
Οι ερευνητές τόνισαν ότι δεν μπορούν να αποδείξουν ότι το πλαστικό έχει σχέση με την άνοια -είχαν δείξει συσχέτιση, αλλά όχι αιτιώδη συνάφεια-, αλλά ο Κάμπεν τόνισε ότι στο μέλλον μπορεί να αποδειχθεί μια πιο σταθερή συσχέτιση.
Οι περιβαλλοντολόγοι προειδοποιούν εδώ και δεκαετίες για τη ρύπανση από τα πλαστικά και το μήνυμά τους είχε πάντα απήχηση, επειδή τα απορρίμματα είναι ορατά και απτά, δηλαδή πολύ πιο εύκολο να αντιμετωπιστούν από αόρατες, απομακρυσμένες απειλές, όπως η κλιματική αλλαγή. Όπως το θέτει η Ταμάρα Γκάλογουεϊ, καθηγήτρια Οικοτοξικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Exeter: «Ένα πλαστικό αντικείμενο μιας χρήσης έχει σχεδιαστεί για να χρησιμοποιείται για 20 λεπτά και στη συνέχεια να πετιέται. Και μετά διατηρείται για 500 χρόνια».
Και δεν είναι μόνο τα σκουπίδια. Τα ελαστικά των αυτοκινήτων περιέχουν πλέον υψηλό ποσοστό πλαστικού. Τα καλλυντικά επίσης περιέχουν μικροπλαστικά. Ακόμα και το πλύσιμο των ρούχων μπορεί να συμβάλει σε όλο αυτό, καθώς οι ίνες που αποβάλλονται από τα ρούχα περνούν στην αποχέτευση και στη συνέχεια στις υδάτινες οδούς μας.
Τα μικροπλαστικά εισήχθησαν στη συνείδηση του κοινού το 2017, όταν η εκπομπή Blue Planet II του Sir David Attenborough έδειξε μια πιλοτική φάλαινα να ρυμουλκεί το νεκρό της νεογέννητο στον ωκεανό επί μέρες, μη θέλοντας να αποδεχτεί ότι είχε πεθάνει.
Η Γκάλογουεϊ, ωστόσο, είναι αισιόδοξη. «Σε αυτή τη μελέτη, οι συγκεντρώσεις αυξήθηκαν με την πάροδο του χρόνου. Ωστόσο, στον αντίποδα της διαπίστωσης αυτής θα μπορούσαμε να πούμε ότι αν μειώναμε την έκθεση, θα μπορούσαμε να μειώσουμε και τις συγκεντρώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό».
Οι επιστήμονες διερευνούν τη χρήση ενζύμων για τη διάσπαση των μικροπλαστικών και ηχητικών κυμάτων στον ωκεανό που θα μπορούσαν να τα ωθήσουν να συσσωρευτούν σε εστιασμένα κανάλια, από όπου και θα ήταν εφικτό να συλλεχθούν.
Αλλά πρώτα, λέει η Γκάλογουεϊ, πρέπει να σταματήσουμε να παράγουμε όλο και περισσότερο πλαστικό που απλά πετιέται (κάτι που μπορεί να αποδειχθεί δύσκολο, με τον Τραμπ να υπόσχεται μόλις την περασμένη εβδομάδα ότι θα τερματίσει την απαγόρευση των πλαστικών καλαμακίων από την κυβέρνηση των ΗΠΑ). «Δεν γίνεται να αντιμετωπίζουμε το περιβάλλον σαν μια τεράστια χωματερή. Ό,τι πετάμε μπορεί κάλλιστα να επιστρέψει στον οργανισμό μας και όχι για καλό».
ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing
