Η επίθεση του Αμερικανού αντιπροέδρου στα ευρωπαϊκά κράτη για «υποχώρηση από τις θεμελιώδεις αξίες» της Δύσης προαναγγέλλει μια νέα εποχή εχθρικής αμερικανικής παρέμβασης στην εσωτερική πολιτική της Ευρώπης, όπως φοβούνται αξιωματούχοι.

Σε ομιλία του στο συνέδριο ασφαλείας του Μονάχου, ο Τζέι Ντι Βανς κατηγόρησε τη Βρετανία, τη Γερμανία, τη Σουηδία, τη Ρουμανία και άλλες χώρες, επειδή υποτίθεται ότι καταπνίγουν τη διαφωνία, λογοκρίνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αρνούνται να επιτρέψουν την είσοδο σκληρών δεξιών κομμάτων στην κυβέρνηση. Όπως τους δήλωσε, ο σοβαρότερος κίνδυνος για τις κοινωνίες τους δεν ήταν η Ρωσία ή η Κίνα, αλλά τα ίδια τους τα καθεστώτα.

Τα σχόλιά του θεωρήθηκαν ευρέως ότι εγκαινιάζουν «ουσιαστικά το τέλος της φιλελεύθερης τάξης που γνωρίζουμε μετά τον Ψυχρό Πόλεμο», όπως δήλωσε η Αλεξάντρα Ουζνάνσκα-Βισνιέφσκα, ένα ανερχόμενο αστέρι της πολωνικής πολιτικής.

Ωστόσο, στο παρασκήνιο αυξάνεται η ανησυχία ότι η ομιλία σηματοδοτεί κάτι πιο σημαντικό και συγκεκριμένο: ένα εναρκτήριο παιχνίδι σε μια εκστρατεία της κυβέρνησης Τραμπ για την αναδιαμόρφωση της Ευρώπης κατά το δικό της πρότυπο.

«Πρόκειται για ενεργή υποστήριξη και οικοδόμηση μιας εξτρεμιστικής συμμαχίας στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού», δήλωσε μια ευρωπαϊκή κυβερνητική πηγή. «Σίγουρα θα το θεωρούσα πιο ανησυχητικό σε σχέση με κάποιον που απλώς επιδεικνύει μια ελευθερία κινήσεων επειδή δεν έχει τίποτα να δηλώσει σχετικά με την ασφάλεια. Παρεμβαίνουν στην ευρωπαϊκή δημοκρατία και είναι πρόθυμοι να τη στρέψουν προς τη δική τους κατεύθυνση. Γνωρίζαμε ότι το Κρεμλίνο το έπραττε αυτό, αλλά μέχρι τώρα δεν είχαμε δει ποτέ τον Λευκό Οίκο να προσπαθεί να το κάνει εδώ, πόσω μάλλον στη Γερμανία». Διπλωμάτες δήλωσαν ότι προσπαθούσαν ακόμη να καταλάβουν την πρόθεση πίσω από τα λόγια του Βανς. Ορισμένοι θεωρούν ότι η ομιλία απευθυνόταν κυρίως σε αμερικανικό ακροατήριο ή είχε ως στόχο να κερδίσει την προσοχή του Τραμπ. Αγωνίζονται, επίσης, να κατανοήσουν την ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των διαφόρων παρατάξεων που ανταγωνίζονται για να κατευθύνουν την αμερικανική εξωτερική πολιτική.

Ωστόσο, αξιωματούχοι από τρεις ευρωπαϊκές χώρες δήλωσαν ότι ανησυχούν σοβαρά για το γεγονός ότι ο Βανς και ο Έλον Μασκ φαίνεται να προωθούν μια επιθετικά παρεμβατική ατζέντα προς την Ευρώπη με τις ευλογίες του προέδρου. «Σίγουρα δεν υποτιμούμε τη σημασία αυτής της δήλωσης», δήλωσε ένας από αυτούς. «Προσπαθούν να επιφέρουν μια σημαντική αλλαγή, μεταξύ άλλων και στις κυβερνήσεις. Δεν πρόκειται για άσχετη δήλωση. Υπάρχει μια ιδεολογία και μια φιλοσοφία που κρύβεται πίσω από αυτή. Οι αξιωματούχοι επιθυμούν να δουν αλλαγές στην Ευρώπη». Για ορισμένους από τους παρευρισκόμενους στην αίθουσα, οι επανειλημμένες αναφορές του Βανς στον αγώνα της εποχής του Ψυχρού Πολέμου κατά του κομμουνισμού έμοιαζαν σχεδόν να περιγράφουν τους Ευρωπαίους ως μετενσάρκωση της «αυτοκρατορίας του κακού», όπως περιέγραψε κάποτε τη Σοβιετική Ένωση ο Ρόναλντ Ρέιγκαν. «Η ιδέα της Δύσης, όπως υπήρχε τα τελευταία 60 ή 70 και πλέον χρόνια, είναι σίγουρα σε αναμονή και αυτός είναι ο αισιόδοξος τρόπος να το θέσουμε», δήλωσε ένας αξιωματούχος. «Διαχωρίζουν τον κόσμο σε σφαίρες επιρροής. Εμείς ανήκουμε στην αμερικανική σφαίρα επιρροής και θεωρούν ότι αυτό σημαίνει ότι πρέπει να κάνουμε ό,τι μας λένε».

Δημόσια, η πιο οργισμένη αντίδραση ήρθε από τη Γερμανία, όπου ο Μασκ και ο Βανς ενισχύουν συντονισμένα το σκληρά δεξιό κόμμα Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) και απαιτούν να συμμετάσχει σε κυβέρνηση συνασπισμού μετά τις εκλογές της Κυριακής στην Μπούντεσταγκ. Εν μέσω μιας άγριας προεκλογικής εκστρατείας, που έχει οξυνθεί από μια σειρά δολοφονιών από αλλοδαπούς, το κόμμα της Χριστιανοδημοκρατικής Eνωσης (CDU) υπό τον Φρίντριχ Μερτς, τον πιθανό επόμενο καγκελάριο, δοκίμασε ήδη το «τείχος προστασίας» έναντι του AfD, βασιζόμενο στις ψήφους του για να περάσει μια πρόταση για τον περιορισμό της παράνομης μετανάστευσης. Στο Μόναχο, ο Μερτς παρατάχθηκε στο πλευρό του καγκελάριου Όλαφ Σολτς και των υπουργών Εξωτερικών και Αμυνας της Γερμανίας για να απορρίψει εμφατικά τα αιτήματα και τις επικρίσεις του Βανς. «Το πνεύμα αυτής της ομιλίας αλλάζει ριζικά τη διατλαντική σχέση όπως ήταν μέχρι σήμερα. Ουσιαστικά την ανατρέπει: Η Αμερική από προστατευτική δύναμη μετατρέπεται σχεδόν σε αντίπαλο», δήλωσε ο Νόρμπερτ Ρότγκεν, υψηλόβαθμος βουλευτής του CDU και πρώην υπουργός.

Ο Χανς-Πέτερ Μπάρτελς, πρώην επίτροπος των γερμανικών Ενόπλων Δυνάμεων, δήλωσε ότι η ομιλία θεωρήθηκε στο Βερολίνο «γεμάτη υπεροψία, αλαζονεία, εξυπνάδα και εντελώς ακατάλληλη».

Άλλοι παρατηρητές δήλωσαν ότι οι επιπτώσεις ξεπερνούν κατά πολύ τη Γερμανία. Ένας διπλωμάτης από μια χώρα της Ε.Ε. δήλωσε ότι η προσέγγιση του Βανς και του Μασκ θυμίζει την αποτυχημένη εκστρατεία του πρώην συμβούλου του Τραμπ, Στιβ Μπάνον, για την οικοδόμηση ενός πανευρωπαϊκού ακροδεξιού αντάρτικου, αλλά αυτήν τη φορά με το βάρος του Λευκού Οίκου από πίσω. «Είναι πρόθυμοι να το πράξουν και στη Βρετανία», δήλωσε η πηγή. «Υποστηρίζουν πρόθυμα αυταρχικά κόμματα και τα χρηματοδοτούν. Υποστηρίζουν πρόθυμα τον (ακροδεξιό ακτιβιστή) Τόμι Ρόμπινσον ως το αποκορύφωμα της δημοκρατίας και κάνουν τον Νάιτζελ Φάρατζ να μοιάζει με μετριοπαθή».

Παραμένει ασαφές αν η πίεση θα περιοριστεί στο Οβάλ Γραφείο και στο X, την πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης του Μασκ, ή αν οι ΗΠΑ θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν πιο συνεπή εργαλεία για να πετύχουν τον σκοπό τους. Ο Μάικλ Σφράγκα, Αμερικανός διπλωμάτης και επιστήμονας, δήλωσε ότι οι στοχευμένοι δασμοί θα είναι «οι πρώτοι στον κατάλογο» των μέσων. «Νομίζω ότι οι άνθρωποι πρέπει να λάβουν αυτό το ζήτημα πολύ, πολύ σοβαρά υπόψη τους», δήλωσε.

Ωστόσο, ο Ούλριχ Σπεκ, Γερμανός αναλυτής εξωτερικής πολιτικής, δήλωσε ότι αμφιβάλλει αν θα λειτουργήσει οποιαδήποτε εκστρατεία για την υποκίνηση μιας σκληρής δεξιάς κατάληψης των ευρωπαϊκών πρωτευουσών. «Η ευρωπαϊκή Δεξιά δεν είναι ενωμένη και υπάρχει πολύ έντονη αντιαμερικανική διάθεση», είπε. «Ο Μπάνον απέτυχε όταν προσπάθησε να μετατρέψει την Ευρώπη σε φυτώριο για το κίνημά του. Ο Μασκ και ο Βανς μπορεί να γοητεύονται από αυτή την ιδέα, αλλά δεν θα πετύχει».

Ένας αξιωματούχος εξέφρασε την ελπίδα ότι το σοκ από τη ρητορική του Βανς θα προκαλέσει τελικά μια απάντηση από τους Ευρωπαίους. «Εκείνη την ημέρα υπήρξε απόλυτο σοκ, θυμός και αποτροπιασμός», δήλωσαν. «Σήμερα ίσως πρόκειται για κάτι περισσότερο: Εντάξει, ίσως πρόκειται για την κραυγή συσπείρωσης για την Ευρώπη».

ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing