Η Μόνα Λίζα έχει γίνει τόσο διάσημη που αναγκάζεται να μετακομίσει. Από τα εννέα εκατομμύρια ανθρώπους που επισκέπτονται το Λούβρο κάθε χρόνο, επτά εκατομμύρια περιμένουν στην ουρά για ώρες για να δουν το αριστούργημα του Λεονάρντο ντα Βίντσι. Η ζήτηση για selfies δίπλα στον πίνακα του 16ου αιώνα είναι τέτοια που το Λούβρο αποφάσισε να φτιάξει μια ξεχωριστή γκαλερί, «έναν ειδικό χώρο» για τη Μόνα Λίζα, σύμφωνα με τα λόγια του προέδρου Μακρόν.

Αυτό έχει πυροδοτήσει συζήτηση για το αν το να διώχνει κανείς όλους τους κυνηγούς των selfies από τη μέση είναι ελιτίστικο και αν οι επισκέπτες θα εξερευνήσουν τους υπόλοιπους «θησαυρούς» του μουσείου εάν μπορούν να δουν μόνο τη Μόνα Λίζα. Μετά τη διαρροή μιας επιστολής του διευθυντή του Λούβρου στην οποία παραδέχτηκε ότι η επίσκεψη στο μουσείο έχει γίνει «σωματική δοκιμασία», η Ιταλία προσφέρθηκε πονηρά να φιλοξενήσει τον μεγάλο πίνακα, εάν η Γαλλία δεν μπορεί πλέον να διαχειριστεί τα πλήθη.

Η φήμη της τέχνης είναι τόσο ασταθής όσο και κάθε άλλο είδος διασημότητας, όπως αποδεικνύει η ιστορία της Μόνα Λίζα: ο δημοφιλέστερος πίνακας στην ιστορία θα μπορούσε να είχε παραμείνει σε σχετική αφάνεια εάν δεν είχε τραβήξει τα φώτα της δημοσιότητας μετά την κλοπή του το 1911 από έναν εκκεντρικό Ιταλό μικροαπατεώνα με έντονο πατριωτικό αίσθημα που δεν είχε ιδέα από τέχνη.

Όλοι αναγνωρίζουν τη Μόνα Λίζα, πιο συγκεκριμένα τη Φλωρεντινή ευγενή Λίζα Γκεραρντίνι, αλλά ο κλέφτης που την έκανε διάσημη έχει ξεχαστεί.

Το πρωί της 21ης Αυγούστου 1911, ένας υαλουργός και ελαιοχρωματιστής με το όνομα Βιτσέντζο Περούτζια μπήκε στο Λούβρο, ξεκρέμασε τη Μόνα Λίζα από τον τοίχο και βγήκε έχοντάς την κρυμμένη κάτω από τη φόρμα του. Είχε εργαστεί στο παρελθόν στο Λούβρο, φτιάχνοντας γυάλινες προθήκες, και ήξερε τι έψαχνε. Ο 30χρονος διαρρήκτης σκόπευε αρχικά να κλέψει τον Άρη και την Αφροδίτη του Μαντένια, αλλά αποφάσισε να πάρει τη Μόνα Λίζα επειδή ήταν μικρότερη (21 επί 30 ίντσες).

Ο Περούτζια έκρυψε τον πίνακα σε ένα μπαούλο στο δωμάτιό του στο ξενοδοχείο. Αργότερα ισχυρίστηκε ότι τα κίνητρά του ήταν εθνικιστικά και ότι σκόπευε να «επαναπατρίσει» τη Μόνα Λίζα στην Ιταλία, πιστεύοντας, λανθασμένα, ότι είχε λεηλατηθεί από τα στρατεύματα του Ναπολέοντα. (Ο πίνακας αποκτήθηκε νόμιμα από τον βασιλιά της Γαλλίας Φραγκίσκο Α' μετά τον θάνατο του Λεονάρντο.) Το πιο πιθανό είναι ότι ήλπιζε να πουλήσει τον πίνακα.

Η Μόνα Λίζα δεν ήταν ακόμη διάσημη. Πράγματι, χρειάστηκαν 28 ώρες για να γίνει αντιληπτή η κλοπή. Αναφέροντας για πρώτη φορά το συμβάν, η Washington Post δημοσίευσε μια λάθος φωτογραφία του πίνακα.

Η κλοπή προκάλεσε διεθνή φρενίτιδα στα μέσα ενημέρωσης και μια αγωνιώδη ποινική έρευνα. Περίπου 60 αστυνομικοί χτένισαν το Λούβρο. Όλοι οι εργαζόμενοι έδωσαν κατάθεση. Σύνορα και λιμάνια έκλεισαν και οι επιβάτες κρουαζιερόπλοιων αναγκάστηκαν να αποβιβαστούν για να ερευνηθούν οι καμπίνες τους. Οι αρχές διένειμαν 6.500 αφίσες καταζητούμενων με το πρόσωπο της Μόνα Λίζα και προσέφεραν αμοιβή 40.000 φράγκων. Ο διευθυντής των εθνικών μουσείων απολύθηκε.

Ο επιθεωρητής της αστυνομίας του Παρισιού Αλφόνς Μπερτιγιόν, εφευρέτης της αστυνομικής ταυτότητας, εξέτασε τη σκηνή του εγκλήματος με μεγεθυντικό φακό και έψαξε για αποτυπώματα.

Μεταξύ των υπόπτων για την κλοπή ήταν ο Πάμπλο Πικάσο και ο ποιητής Γκυγιώμ Απολλιναίρ, οι οποίοι κρατήθηκαν για σύντομο χρονικό διάστημα.

Το χαμένο πορτραίτο έγινε θρύλος εν μία νυκτί. Δεν ήταν πλέον απλώς ένας πίνακας, αλλά μια ιδέα, ένας μύθος, το επίκεντρο ενός τεράστιου κύματος εικασιών και ρομαντισμού. Κάποιοι έλεγαν ότι την είχε απαγάγει ένας παθιασμένος εραστής της τέχνης. Άλλοι ότι ο πίνακας είχε κλαπεί κατά παραγγελία από έναν αδίστακτο συλλέκτη ή ότι τον είχαν πάρει σύγχρονοι καλλιτέχνες σε μια σκόπιμη πράξη πολιτιστικού σαμποτάζ. Περισσότεροι άνθρωποι ήρθαν να δουν τον κενό χώρο στον τοίχο του Λούβρου από όσους επισκέφθηκαν ποτέ τη Μόνα Λίζα όταν κρεμόταν εκεί.

Για δύο χρόνια, το μυστήριο παρέμενε άλυτο. Ο Περούτζια επέστρεψε στην Ιταλία με τον κλεμμένο πίνακα και έγραψε στη μητέρα του: «Σου δίνω όρκο να ζήσεις πολύ και να απολαύσεις το έπαθλο που ο γιος σου πρόκειται να κερδίσει για σένα και για όλη την οικογένειά μας».

Τον Νοέμβριο του 1913, ο Αλφρέντο Τζέρι, γκαλερίστας στη Φλωρεντία, έλαβε ένα γράμμα: «Το κλεμμένο έργο του Λεονάρντο ντα Βίντσι βρίσκεται στην κατοχή μου. Φαίνεται να ανήκει στην Ιταλία, αφού ο ζωγράφος του ήταν Ιταλός». Είχε την υπογραφή «Λεονάρντο».

Ο Τζέρι επικοινώνησε με τον Τζιοβάνι Πότζι, διευθυντή της πινακοθήκης Ουφίτσι της Φλωρεντίας, και οι δύο άνδρες συνάντησαν τον Περούτζια στο δωμάτιό του στο ξενοδοχείο «Τρίπολι-Ιτάλια». Ο κλέφτης άνοιξε το μπαούλο του, το οποίο ήταν γεμάτο από «άθλια αντικείμενα: σπασμένα παπούτσια, ένα κατακρεουργημένο καπέλο, μια πένσα, εργαλεία για σοβάτισμα, μια φόρμα, πινέλα και ακόμη και ένα μαντολίνο».

Ο Περούτζια αφαίρεσε τον ψεύτικο πάτο και αποκάλυψε ένα δέμα τυλιγμένο σε κόκκινο μετάξι. «Μπροστά στα έκπληκτα μάτια μας», είπε ο Τζέρι, «εμφανίστηκε η θεϊκή Μόνα Λίζα, άθικτη και θαυμάσια διατηρημένη». Ο ληστής συνελήφθη αμέσως.

Όταν ο πίνακας εκτέθηκε για λίγο στην Ουφίτσι, προκλήθηκαν επεισόδια όταν 30.000 άνθρωποι απαίτησαν να τους επιτραπεί η είσοδος. Η αστυνομία παραμερίστηκε, προτομές ανατράπηκαν και παράθυρα έσπασαν κατά τη διάρκεια του πανικού. Η επιστροφή της Μόνα Λίζα στη Γαλλία αποτέλεσε αφορμή για εθνική αγαλλίαση.

Οι ισχυρισμοί του Περούτζια για πατριωτικά κίνητρα προκάλεσαν τη συμπάθεια των Ιταλών ενόρκων και ως εκ τούτου εξέτισε μόλις επτά μήνες στη φυλακή. Πολέμησε στον ιταλικό στρατό στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πέθανε σε πλήρη αφάνεια το 1947, έχοντας προσδώσει στον πίνακα του Λεονάρντο μια φήμη που κανένα έργο τέχνης δεν είχε αποκτήσει στο παρελθόν.

Η Μόνα Λίζα έγινε το έργο τέχνης το πιο εκθειασμένο και το πιο θαυμαστό στην ιστορία, με τις περισσότερες επισκέψεις, αντιγραφές και απομιμήσεις, ενώ το χαμόγελό της υμνήθηκε σε αφίσες, καρτ-ποστάλ, καρτούν, μπαλάντες, ταινίες, μπλουζάκια και mousepad. Ο Νατ Κινγκ Κόουλ και ο Μπομπ Ντίλαν τραγούδησαν γι' αυτήν. Η επιχρωματισμένη Μόνα Λίζα του Άντι Γουόρχολ πουλήθηκε για 56 εκατομμύρια δολάρια το 2015. Ο Μαρσέλ Ντυσάν ζωγράφισε μούσι και μουστάκι πάνω της.

Και τώρα η φήμη του πίνακα έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο που, όπως κάθε σούπερ-διασημότητα, χρειάζεται το δικό της αποκλειστικό, ακριβό, ειδικά κατασκευασμένο και αυστηρά φυλασσόμενο σπίτι. Το νέο μουσείο της Μόνα Λίζα θα ολοκληρωθεί το 2031, 120 χρόνια μετά την κλοπή του πίνακα. Θα έπρεπε να ονομαστεί «Γκαλερί Βιτσέντζο Περούτζια», προς τιμήν του κλέφτη Ιταλού ελαιοχρωματιστή και διακοσμητή που τα ξεκίνησε όλα.

 ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing