Οι ΗΠΑ είναι πολύ πιο διαφορετικές απ' ό,τι νομίζαμε

Η αμερικανοποίηση του βρετανικού πολιτισμού αποτελεί ένα ζήτημα μάταιης αντιπαράθεσης εδώ και περισσότερο από έναν αιώνα. Ωστόσο, όταν οι παλιοί απλώς γκρίνιαζαν για την αμερικανική αργκό και τις αμερικανικές αλυσίδες γρήγορου φαγητού, οι σύγχρονοι Βρετανοί έχουν να αντιμετωπίσουν την αμερικανοποίηση της πολιτικής στη χώρα τους.

Οι αμερικανικές αντιλήψεις σχετικά με τη φυλή και την ταυτότητα έχουν παραδόξως εξαπλωθεί σε βρετανικούς θεσμούς όπου είναι προφανές ότι δεν ταιριάζουν. Οξυδερκείς πολιτικοί σχολιαστές έχουν παρατηρήσει ότι η εμμονή της τάξης του Westminster με το δράμα και την κλίμακα της αμερικανικής δημοκρατίας έχει ως συνέπεια την εφαρμογή κακών πολιτικών. Η Λιζ Τρας ηγήθηκε κάποτε μιας εκστρατείας κατά της «χορήγησης επαγγελματικών αδειών», σύμφωνα με την οποία εργαζόμενοι όπως οι κομμωτές έπρεπε να λάβουν κυβερνητικές άδειες για να ασκήσουν το επάγγελμά τους. Πρόκειται για έναν εφιάλτη της αμερικανικής Δεξιάς, που όμως δεν αποτελεί πρόβλημα στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ο καταστροφικά υψηλός προϋπολογισμός της είχε χαρακτηριστεί κάποτε ως μια προσπάθεια εφαρμογής του «ριγκανισμού, χωρίς το δολάριο».

Στις ήρεμες μεταπολεμικές δεκαετίες της «Αμερικανικής Ειρήνης» (Pax Americana), η πανταχού παρούσα αμερικανική λαϊκή κουλτούρα δημιούργησε αφελώς μια αίσθηση οικειότητας σε ορισμένους Βρετανούς πολίτες. Για τους πολιτικούς και τους ακτιβιστές που πέρασαν τη ζωή τους παρακολουθώντας αμερικανικές ταινίες, διαβάζοντας αμερικανικά βιβλία και περνώντας χρόνο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπου κυριαρχούσαν οι Αμερικανοί χρήστες, ήταν λογικό η Βρετανία να μιμηθεί την Αμερική.

Οι Αμερικανοί ήταν ακριβώς όπως κι εμείς οι Βρετανοί. Η κοινή γλώσσα και ο κοινός πολιτισμός φαίνονταν να υποδηλώνουν ένα κοινό πεπρωμένο. Αν μπορεί να πει κανείς ότι ο Ντόναλντ Τραμπ έχει κάνει κάποια χάρη στη Βρετανία μέχρι στιγμής στη δεύτερη θητεία του ως πρόεδρος, αυτή είναι ότι μας έδωσε ένα χρήσιμο και αξέχαστο μάθημα ως προς την ιδιορρυθμία των ΗΠΑ. Γίνεται όλο και δυσκολότερο να διατηρήσουμε την ψευδαίσθηση ότι η Βρετανία πρέπει ή μπορεί να είναι σαν την Αμερική.

Μια πρόσφατη ανάλυση στους Financial Times σχετικά με τις αξίες και τις συμπεριφορές των υποστηρικτών του συνθήματος «Κάντε την Αμερική Μεγάλη Ξανά» έκρινε ότι, σε θέματα από τις εξωτερικές υποθέσεις μέχρι την επιθυμία για απολυταρχία, «η αμερικανική Δεξιά είναι πλέον ιδεολογικά πιο κοντά σε χώρες όπως τη Ρωσία, την Τουρκία και, κατά κάποιον τρόπο, την Κίνα, παρά στην υπόλοιπη Δύση». Η περιφρόνηση της κυβέρνησης Τραμπ για τη διεθνή τάξη μάς υπενθυμίζει ότι η Αμερική δεν είναι μια «δυτική χώρα» με τον ίδιο τρόπο όπως οι ευρωπαϊκές χώρες. Οι φιλελεύθερες δημοκρατικές αξίες και το ΝΑΤΟ έχουν μεγαλύτερη σημασία για τα μεσαίου μεγέθους έθνη που έχουν πληγεί από παγκόσμιους πολέμους και που μοιράζονται μια ήπειρο με την επεκτατική Ρωσία, παρά για την πλουσιότερη υπερδύναμη στην ιστορία του κόσμου, η οποία συνορεύει με το Μεξικό, τον Καναδά και δύο απέραντους ωκεανούς.

Αν η αμερικανική ιδιορρυθμία έχει προκαλέσει πολύ μεγαλύτερη έκπληξη απ' ό,τι θα έπρεπε, αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι η βρετανική εμμονή με τους αμερικανικούς «πολέμους κουλτούρας» και την αμερικανική τηλεόραση καλλιέργησε μια επιφανειακή αίσθηση οικειότητας που λειτούργησε ανασταλτικά στη δημιουργία σκεπτικισμού. Αν δώσουμε πραγματική προσοχή στην αμερικανική ιστορία, παρατηρούμε ότι, στο μεγαλύτερο μέρος της ύπαρξής τους, οι ΗΠΑ ήταν μια απομονωτική δύναμη αποφασισμένη να μην εμπλακεί στις ευρωπαϊκές υποθέσεις. Έτσι, θα μπορούσαμε να κατανοήσουμε πόσο διαφορετική από τις ευρωπαϊκές ευαισθησίες είναι η αμερικανική λατρεία του υπερ-ατομικισμού, η οποία τροφοδοτεί την πολιτική της ταυτότητας, την ελευθεριακή οικονομία και την υπερβολική εμπιστοσύνη στις πολιτικές αρετές των δισεκατομμυριούχων επιχειρηματιών.

Η έκθεση της Βρετανίας στην αμερικανική ποπ κουλτούρα είναι πολύ πιο αποσπασματική απ' ό,τι συνειδητοποιούν πολλοί. Το να βλέπεις Φιλαράκια στο Netflix ή να αγοράζεις συνδρομή στους New York Times είναι μια πολύ διαφορετική εμπειρία από το να εκτίθεσαι στη συνεχή κομματική παραφροσύνη του αμερικανικού οικοσυστήματος μέσων ενημέρωσης.

Πολλοί ακραίοι καταναλωτές της αμερικανικής κουλτούρας αδυνατούν να κατανοήσουν ότι ακόμη και οι ίδιοι δεν βλέπουν την πιο αλλοπρόσαλλη πλευρά της κατάστασης που επικρατεί στην Αμερική. Είναι αλήθεια ότι ο Τζο Ρόγκαν έχει εκατοντάδες χιλιάδες ακροατές στη Βρετανία. Ωστόσο, η Κάντας Όουενς, μια αντισημίτρια συνωμοσιολόγος που έχει υπαινιχθεί ότι η Μπριζίτ Μακρόν μπορεί να είναι άνδρας και έχει δηλώσει ανοιχτά ότι η Γη μπορεί να είναι επίπεδη, είναι άλλη μια από τους πιο δημοφιλείς podcaster της Αμερικής, αλλά δεν έχει σχεδόν καθόλου κοινό εδώ. Ο συνωμοσιολόγος Τάκερ Κάρλσον, ο οποίος πρόσφατα ανακοίνωσε ότι ένας δαίμονας του επιτέθηκε μέσα στη νύχτα αφήνοντας σημάδια από νύχια στο σώμα του, είναι άλλος ένας Αμερικανός με ελάχιστους Βρετανούς οπαδούς.

Τέτοιου είδους τυφλά σημεία είχαν ως αποτέλεσμα πολλοί να πιστεύουν ότι η Βρετανία ήταν σαν την Αμερική, αλλά και ότι η Αμερική ήταν σαν τη Βρετανία, δηλαδή μια πιο μετριοπαθής και λιγότερο «ξένη» χώρα απ' ό,τι είναι στην πραγματικότητα. Αν μη τι άλλο, η Αμερική γίνεται όλο και πιο παράξενη. Για ένα διάστημα, πολλοί πίστευαν ότι οι ΗΠΑ ακολουθούσαν αργά τον δρόμο του εξευρωπαϊσμού, με το να γίνουν δηλαδή παλαιότερες, πιο κοσμικές, πιο επικεντρωμένες στην πρόνοια. Αυτό δεν ισχύει. Όπως έδειξε η ανάλυση των Financial Times, η αμερικανική Δεξιά γίνεται ολοένα και λιγότερο «δυτική». Μια νέα έκθεση από το Pew Research Centre δείχνει ότι ο αριθμός των εκκλησιαζόμενων στην Αμερική, ο οποίος για δεκαετίες φαινόταν να ακολουθεί μια πτωτική πορεία όπως και στην Ευρώπη, έχει πλέον σταθεροποιηθεί (σε αντίθεση με τις εξελίξεις στην Ευρώπη).

Στο διορατικό βιβλίο του History Has Begun (2020), ο Πορτογάλος πρώην διπλωμάτης Μπρούνο Μακάες υποστήριξε ότι η Ευρώπη και η Αμερική εξελίσσονται σταδιακά σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Ο Μακάες ανέφερε ότι, εκεί που η Αμερική είχε κάποτε ασπαστεί τον φιλελευθερισμό, μια καθολική δυτική ιδεολογία που εφαρμοζόταν και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, πλέον είχε στραφεί προς το «wokeness», ένα αποκλειστικά αμερικανικό κίνημα που έχει νόημα μόνο στο πλαίσιο της μοναδικής φυλετικής ιστορίας της εν λόγω χώρας. Γι' αυτόν τον λόγο, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι προσπάθειες άλλων χωρών να υιοθετήσουν αυτόν τον αμερικανικού τύπου προοδευτισμό ήταν τόσο αμήχανες όσο και ανεπιτυχείς.

Η νέα «εθνικοσυντηρητική» ιδεολογία της αμερικανικής Δεξιάς είναι εξίσου εσωστρεφής. Έχουν γίνει απόπειρες δημιουργίας ενός «διεθνούς εθνικού συντηρητισμού», αλλά ένα κίνημα που βασίζεται στην αμερικανική θρησκευτικότητα, τον αμερικανικό απομονωτισμό και τον αμερικανικό γεωπολιτικό εκφοβισμό δεν μπορεί να γίνει εύκολα αποδεκτό στο εξωτερικό. Ο Νάιτζελ Φάρατζ και ο Καναδός Πιερ Πουαλιέβρ έχουν ξεκινήσει και οι δύο να αποστασιοποιούνται από τον Τραμπ, του οποίου η ρητορική περί στρατιωτικής επέκτασης δεν έχει απήχηση σε μη Αμερικανούς ψηφοφόρους.

Τίποτα από όσα προαναφέρθηκαν δεν έχει ως στόχο να υπονοήσει ότι οι Αμερικανοί είναι φρικιά ή βάρβαροι. Απλώς ότι, στο σύνολό της, η χώρα τους διαφέρει από τη Βρετανία με τρόπους που πολλοί Βρετανοί αφελώς αγνοούν. Η διαδικασία συμφιλίωσης με την αμερικανική ιδιορρυθμία δεν θα είναι εύκολη. Αλλά έχει έρθει η ώρα της εδώ και καιρό.