Υπάρχουν πολλοί τρόποι να πεθάνει κανείς στην εμπόλεμη περιοχή της Ζαπορίζια. Οι κάτοικοι της Ουκρανίας δεν ζουν απλώς υπό την απειλή ότι μπορεί να δεχτούν επίθεση με βαλλιστικό πύραυλο ή μη επανδρωμένο αεροσκάφος Shahed ενώ κοιμούνται, αλλά και με την προοπτική της θανατηφόρας δηλητηρίασης από ραδιενέργεια.

Από τότε που η Ρωσία κατέλαβε το πυρηνικό εργοστάσιο της περιοχής, το μεγαλύτερο στην Ευρώπη, πριν από τρία χρόνια, έχουν διανεμηθεί εκατομμύρια δισκία ιωδιούχου καλίου στους ντόπιους. Αξιωματούχοι με μάσκες και στολές κατά της ακτινοβολίας διενεργούν ασκήσεις με δυσοίωνα σενάρια, περιθάλποντας και ξεπλένοντας με μάνικα τους εθελοντές, ώστε να είναι έτοιμοι για το χειρότερο ενδεχόμενο.

Όταν ο πρόεδρος Τραμπ ανακοίνωσε ότι θα συζητήσει το «σημαντικό ζήτημα» της «γης» και των «εργοστασίων παραγωγής ενέργειας» της Ουκρανίας με τον πρόεδρο Πούτιν σε τηλεφωνική επικοινωνία μαζί του (την περασμένη Τρίτη), δεν ανέφερε ευθέως τη Ζαπορίζια. Ωστόσο, λίγο αργότερα ο Ολέξιι Χοντσαρένκο, Ουκρανός βουλευτής, ισχυρίστηκε ότι η κυβέρνηση «στην ουσία μιλούσε για την επιστροφή του πυρηνικού εργοστασίου της Ζαπορίζια». «Θεού θέλοντος, όλα θα πάνε καλά», πρόσθεσε.

Ο Στιβ Γουίτκοφ, απεσταλμένος του Τραμπ, έχει επίσης αφήσει να εννοηθεί ότι το εργοστάσιο θα μπορούσε να αποτελέσει διαπραγματευτικό χαρτί σε οποιαδήποτε συμφωνία. «Υπάρχει ένας πυρηνικός αντιδραστήρας που προμηθεύει αρκετή ηλεκτρική ενέργεια στη χώρα της Ουκρανίας. Αυτό είναι κάτι που πρέπει να εξεταστεί», δήλωσε στο CBS την Κυριακή, αναφερόμενος φαινομενικά στη Ζαπορίζια, η οποία πριν από τον πόλεμο παρήγε το 20% της ηλεκτρικής ενέργειας της χώρας.

Το εργοστάσιο, το οποίο βρίσκεται κοντά στο Ενερχοντάρ, αποτέλεσε αντικείμενο διαμάχης στις αρχές του πολέμου και το σκηνικό πολλών ανησυχητικών επιθέσεων, με καθεμία πλευρά να κατηγορεί την άλλη ότι προκαλεί κίνδυνο καταστροφικής πυρηνικής τήξης.

Ο πόλεμος προκάλεσε αστάθεια στην προμήθεια δύο βασικών συστατικών για τη λειτουργία του εργοστασίου και την αποτροπή μιας καταστροφής: του νερού και της ηλεκτρικής ενέργειας. Καθώς και οι έξι αντιδραστήρες του λειτουργούν «εν ψυχρώ», σε μια προσπάθεια να περιοριστούν οι επιπτώσεις τυχόν καταστροφής, το εργοστάσιο εξακολουθεί να απαιτεί τακτική συντήρηση και επιθεωρήσεις από παρατηρητές της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας, οργάνου επίβλεψης του ΟΗΕ σε θέματα πυρηνικής ενέργειας. Η κατάσταση παραμένει επισφαλής.

«Υπήρξε υποβάθμιση της ποιότητας του εξοπλισμού και του προσωπικού», δήλωσε ο Ταράς, ανώτερος μηχανικός του εργοστασίου, ο οποίος διέφυγε από την κατεχόμενη Ουκρανία με την οικογένειά του το 2023.

Ανεξάρτητα από τους κινδύνους, το εργοστάσιο αποτελεί συμβολικό μέρος των προσπαθειών της Ουκρανίας να ανακτήσει το έδαφος και τους πόρους που έχασε από τη Ρωσία σε οποιαδήποτε ειρηνευτική συμφωνία. «Η Ουκρανία θα ασκήσει πίεση για να λάβει και πάλι τον έλεγχο αυτού του εργοστασίου», δήλωσε ο Ολεξάντρ Μερέζκο, Ουκρανός βουλευτής και πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων του Κοινοβουλίου. Έχει τόσο τοπική όσο και εθνική σημασία. Πριν από τον πόλεμο, 11.000 από τους 53.000 κατοίκους του Ενερχοντάρ απασχολούνταν στο εργοστάσιο. Περίπου 2.000 από τους προηγούμενους εργαζομένους υπέγραψαν συμβάσεις εργασίας με τη Rosatom, τον ρωσικό οργανισμό που ανέλαβε το εργοστάσιο. Επιπλέον, «λίγο περισσότεροι από 2.000 προσελήφθησαν μέσω διαφημίσεων, άτομα χωρίς καμία εμπειρία, που πρακτικά τους μάζεψαν από τον δρόμο», δήλωσε ο Ντμίτρο Ορλόφ, ο εκτοπισμένος δήμαρχος της πόλης, ο οποίος πλέον ζει στην κοντινή πόλη Ζαπορίζια, η οποία βρίσκεται υπό ουκρανικό έλεγχο. Ο Ταράς (δεν πρόκειται για το πραγματικό του όνομα) περιγράφει τον ρόλο του με απλά λόγια: «Πριν από δέκα χρόνια ήμουν σαν τον Χόμερ Σίμσον (σ.σ.: που εργαζόταν ως τεχνικός σε πυρηνικό εργοστάσιο). Μετά πήρα προαγωγή. Τώρα διαχειρίζομαι άτομα σαν τον Χόμερ Σίμσον».

Η Ουκρανία εξακολουθεί να προμηθεύει ηλεκτρική ενέργεια στο εργοστάσιο μέσω της τελευταίας λειτουργικής γραμμής ηλεκτροδότησης, αλλά η πηγή αυτή, εξαιτίας των αδιάκοπων ρωσικών βομβαρδισμών σε ενεργειακές υποδομές, παρουσιάζει συχνές βλάβες. Πριν από τον πόλεμο υπήρχαν τέσσερις τέτοιες γραμμές για το εργοστάσιο. Τρεις από αυτές «έχουν υποστεί πολύ μεγάλη βλάβη», λέει ο Ταράς.

Σε περίπτωση διακοπής ρεύματος, κάθε αντιδραστήρας διαθέτει γεννήτριες ντίζελ, που συνεχίζουν να διοχετεύουν νερό γύρω από τον πυρήνα, αλλά, αν χρησιμοποιούνται πολύ συχνά ή δεν συντηρούνται σωστά, θα μπορούσαν και αυτές να παρουσιάσουν βλάβη.

Η δεξαμενή που παρέχει το νερό για την ψύξη των αντιδραστήρων τροφοδοτείτο από τη «Θάλασσα Καχόβκα», μια δεξαμενή στον ποταμό Δνείπερο, η οποία όμως έχει αδειάσει σχεδόν τελείως μετά την καταστροφή ενός φράγματος που βρίσκεται κατάντη του ποταμού από φερόμενο ρωσικό σαμποτάζ τον Ιούνιο του 2023. Αν και ο Ταράς είναι βέβαιος ότι οι Ρώσοι θα έχουν βρει μια προσωρινή λύση, η παροχή νερού «σίγουρα» εξακολουθεί να αποτελεί ακόμη πρόβλημα. Η καταστροφή του Τσερνόμπιλ το 1986 είναι ακόμη ζωντανή στη μνήμη της Ουκρανίας. Ευτυχώς, μια καταστροφή τέτοιας κλίμακας δεν πρόκειται να επαναληφθεί σύντομα στη Ζαπορίζια. «Αυτό το εργοστάσιο έχει κλείσει και ψύχεται εδώ και πολλά χρόνια (και οποιοδήποτε περιστατικό) θα ήταν πολύ πιο ασήμαντο», δήλωσε ο Τζόελ Τέρνερ, καθηγητής Τεχνολογίας Πυρηνικών Καυσίμων στο Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. «Αυτό δεν σημαίνει, ωστόσο, ότι υποτιμούμε τις επιπτώσεις που θα είχε στους ανθρώπους που βρίσκονται κοντά».

ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing