Πώς ο Πούτιν με την κολακία εξαπάτησε πέντε προέδρους των ΗΠΑ

Στα 26 χρόνια από τότε που ο πρόεδρος Πούτιν ήρθε στην εξουσία, προσπάθησε να κολακέψει, να χειραγωγήσει ή να εξαπατήσει πέντε Αμερικανούς προέδρους, από τον πρόεδρο Κλίντον έως τον πρόεδρο Τραμπ. Όμως οι πρώτες κινήσεις του Πούτιν με σκοπό να επηρεάσει τις ενέργειες ενός Αμερικανού ηγέτη φέρεται να έγιναν όταν ήταν ακόμη ένας σχετικά άγνωστος αξιωματούχος στην Αγία Πετρούπολη.

Το 1996, ο Κλίντον πέταξε στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας για να συναντήσει τον Ανατόλι Σόμπτσακ, δήμαρχο και πολιτικό μέντορα του Πούτιν. Κατά τη διάρκεια της φευγαλέας, μονοήμερης επίσκεψής του, ο Κλίντον περιπλανήθηκε στους δρόμους με ένα θωρακισμένο αυτοκίνητο, μεταφέρθηκε σε ένα εστιατόριο χωρίς παράθυρα και παρέμεινε μακριά από τον απλό κόσμο.

«Στο τέλος του ταξιδιού, [ο Κλίντον] επέστρεψε στο Air Force One, και ήταν κάπως ταραγμένος, [και] δήλωσε: «Αυτή ήταν μία από τις χειρότερες στάσεις που είχα ποτέ, επειδή μου αρέσει να ανακατεύομαι με τον κόσμο», θυμάται ο Στρόουμπ Τάλμποτ, ο οποίος ήταν αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ υπό τον Κλίντον. «Ο πρεσβευτής μας τότε, ο Τζιμ Κόλινς, δήλωσε: «Λοιπόν, νομίζω ότι ξέρω ποιος είναι υπεύθυνος γι' αυτό. Είναι ο αντιδήμαρχος, κάποιος ονόματι Πούτιν». Αυτή ήταν η πρώτη φορά που άκουσα το όνομα, νομίζω», δήλωσε ο Τάλμποτ στο Frontline, την αμερικανική εκπομπή ντοκιμαντέρ, το 2017.

Το κίνητρο του Πούτιν για την απομόνωση της Κλίντον από τους ντόπιους δεν ήταν σαφές. Ωστόσο, ως πρώην αξιωματικός των μυστικών υπηρεσιών, η δυσπιστία του απέναντι στη Δύση θα ήταν ενστικτώδης. Ενώ υπηρετούσε στην KGB στη Γερμανία, ο Πούτιν αναμενόταν, σύμφωνα με τα δικά του λόγια, να «στρατολογήσει» επαφές που θα τον βοηθούσαν να αποκτήσει πληροφορίες για τα πολιτικά κόμματα στις χώρες του ΝΑΤΟ.

«Καταλαβαίνει πολύ καλά πώς να καταλαβαίνει ποια είναι η ψυχολογική δομή κάποιου και πώς να χειραγωγεί τους ανθρώπους. Είναι πολύ καλός στο να το κάνει αυτό«, δήλωσε η Άντζελα Στεντ, πρώην σύμβουλος πληροφοριών για τη Ρωσία στον Λευκό Οίκο και τώρα στη δεξαμενή σκέψης Brookings. «Όσο περισσότερο καιρό είναι στην εξουσία, τόσο καλύτερος και πιο έμπειρος γίνεται σε αυτό», είπε. «Έχει ασχοληθεί με Αμερικανούς προέδρους, οι οποίοι έχουν ως επί το πλείστον πολύ μικρή εμπειρία από τη Ρωσία και δεν καταλαβαίνουν πολύ καλά τη χώρα και τον πολιτισμό και μπορεί να είναι αρκετά γοητευτικός απέναντί τους, με τον δικό του τρόπο».

Τρεις από τους πέντε Αμερικανούς προέδρους που άσκησαν τα καθήκοντά τους κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του Πούτιν - ο Κλίντον, ο Μπους και ο Τραμπ - έχουν κάνει θετικά σχόλια για τη σχέση τους μαζί του. Ο Κλίντον δήλωσε το 2013 ότι είχε «μια πραγματικά καλή, ξεκάθαρη σχέση» με τον Πούτιν.

Ο Τζορτζ Μπους φέρεται να είχε περιγράψει τον Πούτιν ως «ψυχρό τύπο» πριν εκλεγεί το 2000, αλλά άλλαξε στάση στη σύνοδο κορυφής ΗΠΑ-Ρωσίας τον επόμενο χρόνο.

«Τον κοίταξα στα μάτια. Τον βρήκα πολύ άμεσο και αξιόπιστο», δήλωσε μετά τη συνάντησή τους στη Σλοβενία. «Μπόρεσα να αισθανθώ την ψυχή του- ένας άνθρωπος βαθιά αφοσιωμένος στην πατρίδα του και στα συμφέροντα της χώρας του... αγαπάει την οικογένειά του. Μοιραζόμαστε πολλές αξίες».

Ο Μπους, νεοφώτιστος χριστιανός, είναι πιθανό να επηρεάστηκε από τις εντυπώσεις του για τον Πούτιν εξαιτίας της ιστορίας του Ρώσου προέδρου για έναν ορθόδοξο σταυρό που του είχε χαρίσει η μητέρα του. Ήταν, όπως του είπε ο Πούτιν, το μόνο πράγμα που είχε επιβιώσει από μια πυρκαγιά στο σπίτι του. Ορισμένοι από τους παριστάμενους Αμερικανούς αξιωματούχους αμφισβήτησαν το ανέκδοτο και αναρωτήθηκαν αν είχε σχεδιαστεί προσεκτικά για τον Μπους.

«[Ο Μπους] γοητεύτηκε από αυτό. Και θυμάμαι να λέω στον πρόεδρο: «Ξέρεις, δεν είμαι τόσο σίγουρη γι' αυτή την ιστορία», δήλωσε αργότερα η Κοντολίζα Ράις, η οποία ήταν τότε σύμβουλος εθνικής ασφάλειας.

Ωστόσο, ο Γκενάντι Γκούντκοφ, πρώην συνταγματάρχης της KGB, ο οποίος εντάχθηκε στο κίνημα της ρωσικής αντιπολίτευσης πριν από σχεδόν 15 χρόνια, δήλωσε ότι η εμπειρία του Πούτιν στις σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες δεν θα του παρείχε κάποια ιδιαίτερη ικανότητα που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει εναντίον των δυτικών ηγετών.

Ο Γκούντκοφ είπε για τη μονάδα της KGB στην οποία τοποθετήθηκε ο Πούτιν τη δεκαετία του 1980: «Διεξήγαγαν μόνο προκαταρκτικές μελέτες σε άτομα που θα μπορούσαν να θεωρηθούν δυνητικοί υποψήφιοι για στρατολόγηση. Απαγορευόταν όμως να έρχονται σε άμεση επαφή με [δυνητικούς] πληροφοριοδότες, καθώς και να διεξάγουν επιχειρήσεις όπως μυστικές παραδόσεις. Επρόκειτο για μια βαρετή και ανιαρή δουλειά. Ο Πούτιν δεν ήταν κάποιο είδος έξυπνου, εξαιρετικού υπαλλήλου της [KGB] που πραγματοποιούσε τολμηρές στρατολογήσεις ή προέβαινε οποιοδήποτε είδος σύνθετης επιχειρησιακής εργασίας».

«Δεν νομίζω ότι η εμπειρία του από την εργασία του στην KGB αποτελεί καθοριστικό παράγοντα για τις πολιτικές ή διαπραγματευτικές του ικανότητες. Απέκτησε πολύ μεγαλύτερη εμπειρία σε αυτόν τον τομέα από την επικοινωνία του με τον εγκληματικό κόσμο στην Αγία Πετρούπολη», πρόσθεσε ο Γκούντκοφ, αναφερόμενος στις φερόμενες επαφές του Πούτιν με αρχηγούς του εγκλήματος τη δεκαετία του 1990.

Ο ίδιος ο Πούτιν έχει περιγράψει την εργασία του στην KGB ως «καθαρή ρουτίνα». Ωστόσο, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι προετοιμάζεται προσεκτικά πριν συναντήσει δυτικούς αξιωματούχους. Το 1999, τρία χρόνια αφότου άκουσε για πρώτη φορά το όνομα του Πούτιν, ο Τάλμποτ, τότε αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, πήγε να τον συναντήσει στο νέο του ρόλο ως επικεφαλής του ρωσικού συμβουλίου εθνικής ασφάλειας.

«Στη δική μου περίπτωση, όπως και με άλλους, ήθελε ο επισκέπτης του να γνωρίζει ότι είχε κάνει την εργασία του για τη συνάντηση διαβάζοντας τον φάκελο που είχαν ετοιμάσει οι μυστικές υπηρεσίες», έγραψε ο Τάλμποτ στο βιβλίο του «Το χέρι της Ρωσίας». «Έκανε αρκετές αναφορές στις λεπτομέρειες του ενδιαφέροντός μου για τη Ρωσία όλα αυτά τα χρόνια, αναφέροντας, για παράδειγμα, τους ποιητές που είχα μελετήσει στο Γέιλ και την Οξφόρδη, τον Φιοντόρ Τιούτσεφ και τον Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι».

Μια τέτοια σχολαστική προετοιμασία είναι πιθανό να δώσει στον Πούτιν ένα πλεονέκτημα στις συνομιλίες με τον Τραμπ, ο οποίος συχνά αγνοεί τις δικές του ενημερώσεις των μυστικών υπηρεσιών και φαίνεται πρόθυμος να εμπιστευτεί τον Ρώσο ηγέτη περισσότερο από τους παραδοσιακούς συμμάχους της Ουάσινγκτον.

«Ο Τραμπ πιστεύει ότι ο Πούτιν είναι φίλος του», δήλωσε πρόσφατα ο Τζον Μπόλτον, σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Τραμπ κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας του, στην εφημερίδα Kyiv Independent. «Δεν νομίζω ότι ο Πούτιν νιώθει έστω και ελάχιστα φίλος του Τραμπ. Νομίζω ότι ο Πούτιν πιστεύει ότι ο Τραμπ είναι εύκολος στόχος».

Όπως και πολλοί άλλοι, ο Γκούντκοφ υποψιάζεται ότι η προθυμία του Τραμπ να πάρει το μέρος του Πούτιν σε θέματα ζωτικού ενδιαφέροντος για τη Δύση μπορεί να κρύβει περισσότερα.

«Ο Τραμπ επισκέφθηκε για πρώτη φορά τη Ρωσία το 1988 και γνωρίζω πολλούς Ρώσους που διατηρούν σχέσεις με τον Τραμπ εδώ και δεκαετίες. Τον γνωρίζουν καλά ως άνθρωπο και ως επιχειρηματία. Μια προσωπικότητα όπως ο Τραμπ θα είχε σίγουρα προσελκύσει τη σοβαρή προσοχή των ρωσικών ειδικών υπηρεσιών τη δεκαετία του 1990. Ως δυνητικός υποψήφιος για στρατολόγηση, ήταν πρακτικά ιδανικός», ανέφερε.

Σε αντίθεση με τις προσπάθειές του να γοητεύσει την Κλίντον και τον Μπους, καθώς και να κερδίσει την εμπιστοσύνη του Τραμπ, ο Πούτιν δεν μπήκε σχεδόν καθόλου στον κόπο να κρύψει την αντιπάθειά του για τον Ομπάμα και τον Μπάιντεν, ένα συναίσθημα που φαίνεται να ήταν αμοιβαίο.

Εκεί που ο Μπους πίστευε ότι κοίταξε στην ψυχή του Πούτιν, ο Μπάιντεν υποστηρίζει ότι είπε στον Πούτιν κατάμουτρα: «Δεν νομίζω ότι έχεις ψυχή». Ο Ρώσος πρόεδρος απάντησε: «Κατανοούμε ο ένας τον άλλον», δήλωσε ο Μπάιντεν. Αποκάλεσε επίσης τον Πούτιν «δολοφόνο», προκαλώντας οργή στη Μόσχα.

Οι συναντήσεις του Ομπάμα και του Πούτιν ήταν πασίγνωστα ψυχρές, παρόλο που οι δύο ηγέτες προσπαθούσαν μερικές φορές να δώσουν μια θετική χροιά στις σχέσεις Μόσχας-Ουάσινγκτον. Το 2016, κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας του, ο Ομπάμα αποκάλεσε τον Πούτιν «όχι εντελώς ηλίθιο», ένα κομπλιμέντο που προκάλεσε αίσθηση στη Ρωσία. Η Izvestia, ρωσική εφημερίδα, προφανώς ανησυχούσε τόσο πολύ για τη δημοσίευση της παρατήρησης που τη μετέφρασε ως «[ο Πούτιν] είναι πολύ έξυπνος».

Αργότερα ο Μπους μετάνιωσε για την αρχική του αξιολόγηση του Πούτιν. «Αν τον είχα κοιτάξει κατάματα στο τέλος της προεδρίας μου, θα είχα δει κάτι διαφορετικό. Είχε μολυνθεί από την εξουσία και τη δίψα για χρήμα», δήλωσε στο Κίεβο το 2023.

Η στάση της Κλίντον απέναντι στον Πούτιν δεν ήταν επίσης απολύτως θετική. Ενώ περιέγραψε τον Ρώσο ηγέτη ως «έξυπνο και στοχαστικό», προέβλεψε επίσης με ακρίβεια ότι ο πρώην άντρας της KGB θα μπορούσε τελικά «να γίνει καχύποπτος με τη δημοκρατία», σύμφωνα με ένα αντίγραφο μιας συνομιλίας με τον Τόνι Μπλερ το 2000.

Καθώς ο Τραμπ αντιστρέφει τις πολιτικές των ΗΠΑ έναντι της Ρωσίας, είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τι θα μπορούσε να κάνει τον αμερικανό ηγέτη να αμφισβητήσει τη «σπουδαία σχέση» του με τον Πούτιν.

«Δεν πιστεύω ότι ο Πούτιν βιάζεται να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουκρανία, επειδή νομίζω ότι πιστεύει ότι η Ρωσία μπορεί να κερδίσει πιο αποφασιστικά», δήλωσε η ειδικός σε θέματα ρωσικής εξωτερικής πολιτικής Άντζελα Στεντ.

«Αλλά, αν συνεχίσει όλες αυτές τις ενέργειες για μεγάλο χρονικό διάστημα, κάποια στιγμή ο Τραμπ, ο οποίος θέλει ένα Νόμπελ Ειρήνης και να είναι γνωστός ως ο Μεγάλος Ειρηνοποιός, θα μπορούσε να απογοητευτεί και ίσως να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία ή να προβεί σε άλλες ενέργειες. Αλλά νομίζω ότι θα χρειαστεί μάλλον πολύς χρόνος για να συμβεί αυτό».