Η "σκοτεινή" πλευρά των ηλιακών συλλεκτών που κατασκευάζονται στην Κίνα

Οι εργαζόμενοι, φορώντας τη φόρμα εργασίας τους, καταφτάνουν κάτω από τον καπνό που αναδύεται από τις καμινάδες των σταθμών ηλεκτροπαραγωγής με καύση άνθρακα. Δουλεύουν στα εργοστάσια που βρίσκονται διάσπαρτα στις παρυφές της ερήμου Γκόμπι στη βόρεια Κίνα για να κατασκευάσουν ένα υλικό απαραίτητο για την παγκόσμια πράσινη επανάσταση.

Το πυρίτιο που βοηθούν να παραχθεί θα ταξιδέψει σε ολόκληρο τον κόσμο, καταλήγοντας στους ηλιακούς συλλέκτες που τοποθετούνται στις στέγες των βρετανικών σπιτιών και κτιρίων ή στοιβάζονται σε σειρές για τη δημιουργία ηλιακών πάρκων. Πολλοί από τους Κινέζους εργαζόμενους που βοηθούν τα νοικοκυριά, τις επιχειρήσεις και τις κυβερνήσεις να γίνουν «πράσινοι» δεν θέλουν να εργάζονται στα εργοστάσια. Πρέπει να συνθλίβουν με το χέρι το πυρίτιο και να το φορτώνουν σε καυτούς φούρνους έναντι μιας εξευτελιστικής αμοιβής.

Αποτελούν μέρος ενός προγράμματος μαζικής καταναγκαστικής εργασίας υπό την ηγεσία του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, το οποίο οι επικριτές του χαρακτηρίζουν ως γενοκτονία. Η εξάρτηση από άνδρες και γυναίκες της μουσουλμανικής μειονότητας των Ουιγούρων που ζουν σε κέντρα κράτησης βοήθησε την περιοχή Σιντζιάνγκ να γίνει το επίκεντρο της ηλιακής βιομηχανίας τα τελευταία 15 χρόνια.

Οι αναλυτές πιστεύουν ότι στην κορύφωση της ζήτησης το 95% των ηλιακών συλλεκτών παγκοσμίως ήταν δυνητικά στιγματισμένοι από την καταναγκαστική εργασία στην περιοχή. Η Αλίσια Κερνς, βουλευτής του Συντηρητικού Κόμματος, λέει ότι αυτή η εξάρτηση από προϊόντα που κατασκευάζονται εν μέρει υπό αμφιλεγόμενες συνθήκες εργασίας αντιπροσωπεύει ένα ηθικό «τυφλό σημείο». Το θέμα βρέθηκε στο επίκεντρο αυτή την εβδομάδα, όταν οι βουλευτές κλήθηκαν να ψηφίσουν ένα μέτρο που θα εμπόδιζε μια νέα κρατική εταιρεία ενέργειας να αγοράζει προϊόντα ηλιακής ενέργειας που συνδέονται με τη δουλεία.

Οι βουλευτές του Εργατικού Κόμματος έλαβαν την κατεύθυνση να καταψηφίσουν την προτεινόμενη τροπολογία του νομοσχεδίου για την κρατική εταιρεία ενέργειας (Great British Energy - GBE). Για την Κερνς, η οποία έχει περάσει χρόνια κάνοντας εκστρατεία για το εν λόγω ζήτημα, η κατάσταση ήταν πέρα από καταθλιπτική. «Το γεγονός ότι ούτε ένα μέλος των Εργατικών δεν ψήφισε υπέρ της τροπολογίας ήταν αναπάντεχο», είπε.

Δεν είναι μόνο τα προϊόντα ηλιακής ενέργειας που συνδέονται με παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σιντζιάνγκ. Η περιοχή παράγει τεράστιες ποσότητες πλήθους προϊόντων απαραίτητων για τη σύγχρονη ζωή: από βαμβάκι μέχρι μπαταρίες λιθίου. Καθώς όμως οι κυβερνήσεις επενδύουν στην ηλιακή ενέργεια στον αγώνα για την επίτευξη του καθαρού μηδέν, οι ειδικοί περιγράφουν μια σημαντική ευκαιρία για τον περιορισμό μιας από τις πρωταθλήτριες βιομηχανίες της Σιντζιάνγκ. Η κατάσταση είναι ένας γρίφος για τον Εντ Μίλιμπαντ, τον υπουργό Ενέργειας, του οποίου η κρατική εταιρεία ενέργειας GBE είναι έτοιμη να επενδύσει 180 εκατομμύρια λίρες σε προϊόντα ηλιακής ενέργειας για σχολεία και νοσοκομεία.

Ο τρόπος με τον οποίο τα εργοστάσια της Σιντζιάνγκ χρησιμοποιούν καταναγκαστική εργασία για την προμήθεια της ηλιακής βιομηχανίας παραμένει καλυμμένος με μυστικότητα λόγω των καταπιεστικών κρατικών ελέγχων της Κίνας. Παρά τον αυξημένο έλεγχο τα τελευταία χρόνια, η κατάσταση για την κοινότητα των Ουιγούρων είναι χειρότερη από ποτέ.

Ο Άλαν Κρόφορντ, χημικός μηχανικός, ο οποίος ήταν ο συγγραφέας της έκθεσης του 2023 που αποκάλυψε τις εταιρείες με δεσμούς με την καταναγκαστική εργασία, δήλωσε ότι η διαφάνεια από τους Κινέζους παραγωγούς έχει μειωθεί, ως αποτέλεσμα. «Οι Κινέζοι γνωρίζουν ότι άνθρωποι σαν εμάς ψάχνουν», είπε. Οι αξιωματούχοι επιμένουν ότι η κοινότητα των Ουιγούρων είναι ελεύθερη, αλλά οι εικόνες από τα στρατόπεδα εγκλεισμού δείχνουν φράχτες με συρματόπλεγμα που φυλάσσονται από αστυνομικούς εντεταλμένους να πυροβολούν τους δραπέτες.

Οι διεργασίες που εκτίθενται περισσότερο στην καταναγκαστική εργασία είναι η εξόρυξη χαλαζία και η μετατροπή του σε πυρίτιο μεταλλουργικής ποιότητας (MGS) σε κλιβάνους ηλεκτρικού τόξου. Το MGS μετατρέπεται σε πολυπυρίτιο σε μονάδες παραγωγής. Αυτό το υλικό είναι που σχηματίζει τα ηλιακά κύτταρα. Η διάδοση της καταναγκαστικής εργασίας σε όλα τα πρώτα στάδια της παραγωγικής διαδικασίας καθιστά δύσκολο να βρεθεί πολυπυρίτιο από τη Σιντζιάνγκ που δεν έχει επωφεληθεί από καταναγκαστική εργασία. Η Hoshine Silicon, παραγωγός MGS στη Σιντζιάνγκ, έχει συμμετάσχει σε προγράμματα «πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού» στα εργοστάσιά της.

Η εταιρεία μπήκε στη μαύρη λίστα των Ηνωμένων Πολιτειών το 2021. Η Κίνα έχει δηλώσει ότι τα προγράμματά της στη Σιντζιάνγκ αποσκοπούν στην πρόληψη της τρομοκρατίας. Ορισμένοι επιφανείς παραγωγοί επιμένουν ότι δεν συμμετέχουν σε προγράμματα εργασίας.

Ωστόσο, ο ειδικός του οποίου η έρευνα συνέβαλε στην αποκάλυψη των δεσμών της ηλιακής βιομηχανίας με την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ουιγούρων πιστεύει ότι οι υποσχέσεις αυτές είναι κούφιες. Η Λόρα Μέρφι, ανώτερη συνεργάτης του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών, δήλωσε: «Ακόμα και αν ένα εργοστάσιο παραγωγής πολυπυριτίου δεν χρησιμοποιεί καταναγκαστική εργασία, είναι πολύ πιθανό να προμηθεύεται χαλαζία ή πυρίτιο μεταλλουργικής ποιότητας που εξορύσσεται με καταναγκαστική εργασία. Πρόκειται για απάτη».

Η Μέρφι δήλωσε ότι η νομοθεσία που εισήχθη στις ΗΠΑ το 2021 έδειξε πώς μπορούν να «καθαριστούν» οι αλυσίδες εφοδιασμού. Ο νόμος περί πρόληψης της καταναγκαστικής εργασίας των Ουιγούρων οδήγησε στο να σταματήσουν χιλιάδες αποστολές ηλιακών πάνελ από τα τελωνεία των ΗΠΑ. Τον Ιανουάριο, το Υπουργείο Εσωτερικής Ασφάλειας των ΗΠΑ απαγόρευσε άλλες πέντε εταιρείες εφοδιαστικής αλυσίδας ηλιακής ενέργειας. Ο Κρόφορντ δήλωσε ότι «θα στοιχημάτιζε μεγάλα ποσά» ότι ηλιακά κύτταρα από τρεις από τους παραγωγούς εμφανίζονται σε προϊόντα του Ηνωμένου Βασιλείου.

Η προσέγγιση των ΗΠΑ ανάγκασε τον εν λόγω κλάδο να αντιδράσει. Οι αλυσίδες εφοδιασμού έχουν μεταφερθεί από τη Σιντζιάνγκ στο Βιετνάμ, την Καμπότζη και τη Μαλαισία. Ειδικοί του κλάδου της ηλιακής ενέργειας λένε ότι η Σιντζιάνγκ παράγει τώρα περίπου το 18% του παγκόσμιου πολυπυριτίου, σε αντίθεση με το 2021 που παρήγαγε το 45%. Η Μέρφι δήλωσε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο θα πρέπει να αντανακλά την προσέγγιση των ΗΠΑ, μια στρατηγική που ήδη ακολουθείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπλοκάροντας την τροπολογία των Λόρδων, η κυβέρνηση επέμεινε ότι η GBE θα έχει τους δικούς της αυστηρούς ελέγχους.

Η Μέρφι δήλωσε ότι η νομοθεσία είναι η μόνη ουσιαστική απάντηση στο ζήτημα. «Μπορούμε να είμαστε ηθικά εξοργισμένοι όσο θέλουμε», είπε. «Αλλά μέχρι να το θεσμοθετήσουμε και να το επιβάλουμε, οι εταιρείες θα συνεχίσουν να εισάγουν προϊόντα που κατασκευάζονται με καταναγκαστική εργασία».