«Διάδοχε του στέμματος, πού είσαι;» φωνάζει το πλήθος που έχει συγκεντρωθεί στους δρόμους της Τεχεράνης. «Έλα να μας βοηθήσεις»!

Φαίνεται να είναι μια απροσδόκητη απαίτηση. Ο Ρεζά Παχλαβί, 64 ετών, ο μεγαλύτερος γιος του τελευταίου Σάχη, έχει να πατήσει το πόδι του στο Ιράν από την εφηβεία του. Ο πατέρας του εγκατέλειψε τη χώρα όταν οι πανεθνικές διαμαρτυρίες κατά του επιδεικτικού τρόπου ζωής και της καταστολής του μετατράπηκαν σε Ισλαμική Επανάσταση.

Ωστόσο, η κατάσταση στο Ιράν είναι τόσο απελπιστική που ο άνθρωπος που γεννήθηκε ως διάδοχος του θρόνου του παγωνιού θεωρείται από πολλούς ως σωτήρας. Όταν δημοσίευσε ένα μήνυμα για να γιορτάσει το Νορούζ, το περσικό νέο έτος, καλώντας τους συμπατριώτες του να «φανταστούν ένα νέο Ιράν» τον περασμένο μήνα, ξέσπασαν διαδηλώσεις με το όνομά του σε όλη τη χώρα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποίησαν συνομιλίες με το Ιράν στο Ομάν χθες, Σάββατο, αλλά ο Παχλαβί υποστηρίζει ότι αντί να προσπαθούν να μεταρρυθμίσουν το καθεστώς, τώρα είναι η ώρα να το ανατρέψουν.

«Ποτέ σε αυτά τα 46 χρόνια, το καθεστώς δεν ήταν τόσο αδύναμο όσο σήμερα», μου λέει. «Πιστεύουμε ότι βρισκόμαστε στις παραμονές της οριστικής απελευθέρωσης και ότι υπάρχει μια ευθυγράμμιση των πλανητών που δημιουργεί αυτό το παράθυρο ευκαιρίας».

Η δυτική υποστήριξη είναι ζωτικής σημασίας, αν και ο ίδιος σπεύδει να προσθέσει ότι δεν ζητάει ένοπλες δυνάμεις κατόπιν των αποτυχημένων δυτικών επεμβάσεων στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και τη Λιβύη. «Αυτό που είναι κρίσιμο είναι να παρέχουμε υποστήριξη σε όσους διαμαρτύρονται, διατηρώντας παράλληλα την πίεση στο καθεστώς», προσθέτει.

«Η επιλογή δεν είναι απλώς μεταξύ μιας πυρηνικής συμφωνίας και μιας στρατιωτικής επέμβασης. Η καλύτερη επιλογή είναι να στηρίξουμε τον ιρανικό λαό για να επιφέρει τη δημοκρατική αλλαγή που επιδιώκει. Αυτό που χρειάζεται είναι αλλαγή καθεστώτος για να αντικατασταθούν οι πολεμοκάπηλοι με τους ειρηνοποιούς».

Δεν πιστεύει ότι ο Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, ο ανώτατος ηγέτης, μιλάει σοβαρά για αλλαγή πορείας. «Θα ήταν πολύ απίθανο το καθεστώς να υποκύψει σε οποιαδήποτε συμφωνία σκεφτεί ο Ντόναλντ Τραμπ», λέει ο Παχλαβί. «Δεν πρόκειται για μεσιτική συμφωνία στο νότιο Μανχάταν, όπου αποκτάς έναν νέο ουρανοξύστη».

Αντιθέτως, η «απελπισμένη και διχασμένη» ιρανική ηγεσία «θα χρησιμοποιήσει αυτές τις πυρηνικές διαπραγματεύσεις για να καθυστερήσει και να κερδίσει χρόνο για τη δική της επιβίωση», λέει. «Αυτό το καθεστώς έχει αποδείξει ότι δεν μπορεί και δεν θέλει να αλλάξει ριζικά τη συμπεριφορά του.

Οι δυτικές κυβερνήσεις πρέπει να καταλάβουν ότι η ελπίδα για ελευθερία, δικαιοσύνη, ισότητα και ανθρώπινα δικαιώματα κάτω από μια θρησκευτική δικτατορία δεν πρόκειται ποτέ να συμβεί. Τέσσερις δεκαετίες είναι μάλλον αρκετός χρόνος για να συνειδητοποιήσουν ότι δεν μπορείς να λύσεις το πρόβλημα διπλωματικά».

Ο πρόεδρος Τραμπ προειδοποίησε ότι αν η Τεχεράνη αρνηθεί μια συμφωνία «θα υπάρξουν τέτοιοι βομβαρδισμοί που δεν έχουν ξαναδεί ποτέ». Οι ΗΠΑ έχουν ήδη μεταφέρει έξι βομβαρδιστικά Β2, δηλαδή σχεδόν το ένα τρίτο του στόλου των βομβαρδιστικών τύπου stealth τους, στη ναυτική τους βάση στο Ντιέγκο Γκαρσία στον Ινδικό Ωκεανό.

Αν και ο Παχλαβί συμφωνεί με αυτό που ο Τραμπ στην πρώτη του θητεία αποκάλεσε «μέγιστη πίεση», όταν επέβαλε δηλαδή κυρώσεις και δολοφόνησε τον Κασέμ Σουλεϊμανί, τον διοικητή του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, υποστηρίζει ότι αυτό θα πρέπει να συνοδεύεται από «μέγιστη υποστήριξη» για τις διαδηλώσεις κατά του καθεστώτος.

Ο συνδυασμός οικονομικής κρίσης, κοινωνικής πίεσης και γεωπολιτικών γεγονότων στη Μέση Ανατολή δημιούργησε, κατά τη γνώμη του, τη «συνταγή της καταστροφής».

Ο λεγόμενος άξονας αντίστασης του Ιράν, δηλαδή ένα δίκτυο αντιπροσώπων στη Μέση Ανατολή, βρίσκεται υπό κατάρρευση μετά την πτώση του περιφερειακού συμμάχου του Ιράν, Μπασάρ αλ Άσαντ, στη Συρία και την ισραηλινή εισβολή που έχει αποδυναμώσει σημαντικά τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς. Το Ισραήλ ισχυρίζεται επίσης ότι κατέστρεψε μεγάλο μέρος της αεροπορικής άμυνας του Ιράν σε χτυπήματα τον Οκτώβριο. Οι Χούθι εξακολουθούν να είναι ενεργοί στην Υεμένη, αλλά η κυβέρνηση Τραμπ έχει πραγματοποιήσει κύματα βομβαρδισμών στα προπύργιά τους.

Η οικονομία του Ιράν είναι σε αδιέξοδο, εν μέρει λόγω των κυρώσεων, αλλά και λόγω της πολυετούς κακοδιαχείρισης και της διαφθοράς. Το ριάλ έχει σημειώσει κατώτατο ρεκόρ στο ένα εκατομμύριο ανά δολάριο, ο πληθωρισμός ανέρχεται στο 32% και οι διακοπές ρεύματος αναγκάζουν τα σχολεία και τα εργοστάσια να κλείσουν.

Το καθεστώς είναι βαθιά αντιδημοφιλές. Μια άγρια καταστολή έβαλε τέλος στις διαδηλώσεις με θέμα «Γυναίκα, ζωή, ελευθερία» που ακολούθησαν τη δολοφονία της 22χρονης Μάχσα Αμινί ενώ βρισκόταν υπό κράτηση τον Σεπτέμβριο του 2022. Τουλάχιστον 901 άνθρωποι εκτελέστηκαν πέρυσι, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

Ωστόσο, οι τοπικές διαμαρτυρίες συνεχίζονται και υπολογίζεται ότι μία στις πέντε γυναίκες αγνοούν το νόμο περί χιτζάμπ και κυκλοφορούν στην Τεχεράνη με ακάλυπτα τα μαλλιά τους.

«Το καθεστώς κάνει την καταστολή του για να εκφοβίσει, αλλά ξέρει ότι δεν μπορεί να σταματήσει τις εξεγέρσεις», λέει ο Παχλαβί. «Ο φόβος έχει εξαφανιστεί. Ο κόσμος έχει ξεπεράσει αυτό το σημείο».

Αναφέρει πλάνα από τον Φεβρουάριο με μια νεαρή γυναίκα να κάθεται γυμνή σε ένα περιπολικό στην Τεχεράνη σε κοινή θέα. «Τι σου λέει αυτό;» ρωτάει. «Δεν δίνω δεκάρα πια, ελάτε να με πιάσετε, να με συλλάβετε, να με βασανίσετε, να με εκτελέσετε. Είναι αυτού του είδους η αποφασιστικότητα. Δεν το έχουμε ξαναδεί εδώ και 46 χρόνια».

Μετά από χρόνια άνετης εξορίας στο Μέριλαντ με τη σύζυγό του και τα τρία ενήλικα πλέον παιδιά του, έχει σαφώς αποφασίσει ότι ήρθε η ώρα να αναλάβει έναν πιο ενεργό ρόλο. Βρίσκεται σε επαφή με τις μητέρες ορισμένων από τους νέους που σκοτώθηκαν στις διαδηλώσεις και λέει ότι όλο και περισσότερο έρχεται σε επαφή και με εσωτερικούς του καθεστώτος.

«Οι αποστασίες αρχίζουν να αυξάνονται, επειδή αυτοί, όπως οι δυνάμεις ασφαλείας, οι οποίοι αποτελούν το τελευταίο προπύργιο στο οποίο ο Χαμενεΐ πιστεύει ότι μπορεί να στηριχθεί, λένε: ''Ε, δεν θέλουμε να μας πάρει μαζί του το πλοίο που βουλιάζει''. Και πολλοί κατώτεροι διοικητές γνωρίζουν ότι τα παιδιά τους βρίσκονται στους δρόμους και διαδηλώνουν. Φαντάζεσαι, λοιπόν, τι θα συμβεί αν πει το καθεστώς να στρέψουν τα όπλα τους σε αυτά τα παιδιά»;

Για να ενθαρρύνει αυτές τις αποστασίες, είναι πρόθυμος να παρουσιάσει το πρόγραμμά του για τη μεταβατική δικαιοσύνη. «Πρέπει να τους διαβεβαιώσουμε ότι δεν ερχόμαστε με το αίσθημα της εκδίκησης αλλά της συμφιλίωσης. Οι άνθρωποι θα προσφεύγουν στη δικαιοσύνη. Δεν θα είναι στημένες δίκες ή με τον τρόπο με τον οποίο ο [Αγιατολάχ] Χαμενεΐ εκτέλεσε υπουργούς και αξιωματικούς του στρατού μετά την επανάσταση».

Ο Παχλαβί θα μπορούσε να διαδραματίσει παρόμοιο ρόλο με εκείνον του Χουάν Κάρλος στην Ισπανία, ο οποίος τερμάτισε τη φασιστική κυριαρχία του στρατηγού Φράνκο το 1975 και κατήργησε τη δικτατορία με την υποστήριξη του ίδιου του στρατού του Φράνκο.

Επιμένει ότι δεν επιδιώκει να αποκαταστήσει τον θρόνο του παγωνιού ή να θέσει υποψηφιότητα για δημόσιο αξίωμα. «Δεν είμαι υποψήφιος για τίποτα», λέει. «Δεν είμαι ο προορισμός αλλά ο δρόμος».

Πολλοί αναλυτές του Ιράν αμφισβητούν αν έχει την υποστήριξη που ισχυρίζεται στο εσωτερικό του Ιράν. Η βασιλεία του πατέρα του ήταν διαβόητα εκτός πραγματικότητας, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τη διοργάνωση ενός από τα πιο πλούσια πάρτι που έχουν γίνει ποτέ.

Πραγματοποιήθηκε στα αρχαία μνημεία της Περσέπολης το 1971 και φημολογείται ότι κόστισε 200 εκατομμύρια δολάρια, ο Σάχης προσέλαβε Γάλλους αρχιτέκτονες για να χτίσουν σκηνές, εισήγαγε χιλιάδες ωδικά πουλιά και έφερε αεροπορικώς σερβιτόρους από το Maxim's στο Παρίσι για να σερβίρουν γεύματα σε ξένους ηγεμόνες και βασιλείς, συμπεριλαμβανομένου του πρίγκιπα Φίλιππου. Όλα αυτά συνέβησαν ενώ ο κόσμος πείναγε σε μεγάλο μέρος της χώρας.

Οι επικριτές επισημαίνουν επίσης μια υπερπολυτελή παιδική ηλικία, καθώς μεγάλωσε στο Παλάτι Νιαβαράν στην Τεχεράνη με αχανή δωμάτια διακοσμημένα με έργα τέχνης, συμπεριλαμβανομένων έργων του Σαλβαδόρ Νταλί και του Πικάσο. Όταν ο Παχλαβί έφυγε το 1978 για να εκπαιδευτεί ως πιλότος σε μια στρατιωτική αεροπορική σχολή στο Τέξας, σταμάτησε στο δρόμο στο Λονδίνο για δέκα ημέρες στα ανάκτορα του Μπάκιγχαμ, κάνοντας μια εκδρομή στο Royal Ascot με τη βασίλισσα και τον πρίγκιπα Κάρολο, διασχίζοντας μαζί το Mall σε μια άμαξα.

Έξι μήνες αργότερα, ο πατέρας του εκδιώχθηκε. Η ζωή του Παχλαβί σημαδεύτηκε στη συνέχεια από τραγωδίες, ένας ξάδελφος του δολοφονήθηκε στο Παρίσι τον Δεκέμβριο του 1979, ενώ τον επόμενο Ιούλιο ο πατέρας του πέθανε από καρκίνο στην Αίγυπτο. Η μικρότερη αδελφή και ο αδελφός του έδωσαν αργότερα τέλος στη ζωή τους, λόγω του ψυχικού τραύματος που τους άφησε η εμπειρία της παραμονής τους στο παλάτι ενώ οι διαδηλωτές φώναζαν «θάνατος στον Σάχη».

Ο Παχλαβί παραδέχεται ότι υπήρχαν προβλήματα στο Ιράν υπό το καθεστώς του πατέρα του. «Κανείς δεν το αρνείται αυτό. Δεν το αρνούμαι. Αλλά άξιζε τις συνέπειες»; Τώρα ονειρεύεται την ημέρα που θα μπορέσει να επιστρέψει.

Επιμένει ότι είχε επαφή με τις μάζες όταν ζούσε στο Ιράν, οδηγώντας ένα Mini Cooper που του χάρισε η γιαγιά του και συναντώντας απλούς ανθρώπους, από καλλιεργητές ρυζιού μέχρι ψαράδες.

«Ναι, ήμουν ο διάδοχος του θρόνου και ζούσα στο παλάτι μπλα μπλα μπλα ... αλλά στην πραγματικότητα περνούσα πολύ χρόνο ινκόγκνιτο.

«Αυτό που ακούω περισσότερο από τους νέους σήμερα είναι ''συγχωρέστε τους γονείς μας για ό,τι έκαναν. Η γενιά μας δεν πρόκειται να κάνει τα ίδια λάθη που έκανε η προηγούμενη γενιά''. Λυπούνται πολύ για το γεγονός ότι έγινε η επανάσταση, εξαιτίας των συνεπειών της».

Ακόμη και οι επικριτές του παραδέχονται ότι είναι το μόνο πρόσωπο που έχει εθνική αναγνωρισιμότητα. «Δεν βλέπουν κανέναν άλλον ικανό να είναι το επίκεντρο της προσοχής», λέει. «Ο κόσμος με ξέρει. Κάποιοι είναι στην ηλικία που όταν γεννήθηκα εγώ, γιόρταζαν την ημέρα που ο διάδοχος του θρόνου δόθηκε τελικά στο έθνος. Ήμουν ο θετός τους γιος. Σήμερα είμαι ο πατέρας του κόσμου. Όλη αυτή η γενιά Z ... όταν μου στέλνουν μήνυμα στο κινητό ή μήνυμα σε διάφορες πλατφόρμες, με αποκαλούν πατέρα. Αυτό με χαροποιεί.

Αυτό είναι σημαντικό, διότι μου δίνει την ηθική εξουσία να σηκώσω το τηλέφωνο, κι αν καλέσω οποιονδήποτε διοικητή στο μέτωπο της μάχης ή υπουργό στο γραφείο του ή ηγέτη ενός συνδικάτου στο Ισφαχάν ή στην Ταμπρίζ και πω ότι είμαι ο Ρεζά Παχλαβί, θα ξέρουν αμέσως ποιος είμαι. Δεν νομίζω ότι κανείς άλλος έχει αυτή τη δυνατότητα».

Πρόκειται, λέει, για μια «τεράστια ευθύνη». Στοχοποιεί, επίσης, τον εαυτό του για ένα καθεστώς που είναι γνωστό ότι διεξάγει επιχειρήσεις στο εξωτερικό.

«Είμαι πρόθυμος, είμαστε όλοι πρόθυμοι, να δώσουμε τη ζωή μας για τον σκοπό αυτό», προσθέτει. «Η δουλειά μου αυτή τη στιγμή είναι να παρέμβω ως ειλικρινής διαμεσολαβητής και να πω, ας συνεργαστούμε για την ενδόρρηξη του καθεστώτος. Ελπίζω να φτάσουμε εκεί πριν το καθεστώς προλάβει να μου κόψει το κεφάλι».

ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing