Η συναρπαστική ταινία «Κονκλάβιο» απεικονίζει, σε μια φαινομενικά καλά τεκμηριωμένη περιγραφή, τις πολύπλοκες επιλογές που αντιμετωπίζουν οι καρδινάλιοι καθώς καταστρώνουν σχέδια και ασκούν πιέσεις με μυστικότητα για την ανάδειξη ενός νέου Πάπα. Ο Νιγηριανός υποψήφιος θεωρείται το φαβορί, προκαλώντας με αυτόν τον τρόπο το κοινό να αναρωτηθεί γιατί δεν έχει υπάρξει μαύρος Πάπας στη σύγχρονη εποχή. Ο Αφρικανός υποψήφιος, τον οποίο υποδύεται ο λαμπρός Τανζανός ηθοποιός Λούσιαν Μσαμάτι, καταρρέει όταν έρχεται αντιμέτωπος με την αποκάλυψη ότι κάποτε απέκτησε παιδί με μια νεαρή γυναίκα και αποσύρεται από την κούρσα. Σε αυτό το σημείο η ταινία «Κονκλάβιο» αστοχεί. Χρησιμοποιεί ένα επίκαιρο θέμα, που απασχολεί πολλούς, όπως το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης, το οποίο καλύπτεται από την εκκλησιαστική ιεραρχία, και του προσδίδει ρατσιστική χροιά.

Πριν από το πραγματικό κονκλάβιο του 2005, ο αρχιεπίσκοπος Μπούτι Τλαγκάλε του Γιοχάνεσμπουργκ είχε προβλέψει σωστά ότι ο μαύρος υποψήφιος δεν είχε καμία πιθανότητα: «Δεν πιστεύουν ότι είμαστε έτοιμοι για υψηλές θέσεις. Φοβούνται ότι ο παγανισμός μπορεί να έρθει εκ των έσω». Σήμερα οδεύουμε προς μια νέα παπική εκλογή και, ενώ τα τελετουργικά παραμένουν αμετάβλητα, θα έχει ενδιαφέρον να δούμε αν οι καρδινάλιοι έχουν αναπτύξει νέα νοοτροπία. Ο Πάπας Φραγκίσκος διόρισε 108 από τους 135 εκλεγμένους καρδιναλίους. Ωστόσο, δεν εκφράζουν όλοι τους τις πιο φιλελεύθερες κοινωνικές απόψεις του, αν και όλοι έχουν διοριστεί με σκοπό να αναδείξουν το παγκόσμιο βεληνεκές των 1,37 δισεκατομμυρίων ρωμαιοκαθολικών στον κόσμο. Δύο Αφρικανοί περιλαμβάνονται στον κατάλογο των «papabili», δηλαδή αυτών που μπορούν να γίνουν πάπες.

Ο πρώτος είναι ο Πίτερ Τέρκσον, 76 ετών, από την Γκάνα, σχετικά φιλελεύθερος ως προς την ομοφυλοφιλία και την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής και υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ο δεύτερος, ο Ρόμπερτ Σαρά από τη Γουινέα, φίλος του αείμνηστου Πάπα Βενέδικτου, έχει υιοθετήσει συντηρητική στάση απέναντι σε αυτό που αποκαλεί ιδεολογία των φύλων και ισλαμικό φονταμενταλισμό. Υποστηρίζεται από εκείνους που ελπίζουν σε έναν πιο σκληροπυρηνικό Πάπα από τον Φραγκίσκο. Η ηλικία του, 79 ετών, μπορεί να λειτουργήσει εναντίον του. Φυσικά, υπάρχουν πολλοί πιθανοί υποψήφιοι και με την πρώτη ματιά οι Ασιάτες καρδινάλιοι φαίνεται να είναι οι επικρατέστεροι. Ομως, οι εκλεγμένοι καρδινάλιοι, που δεν ήταν ευχαριστημένοι με τη βιασύνη του Φραγκίσκου να προχωρήσει σε αποκλιμάκωση των σχέσεων με την Κίνα, μπορεί να αναθεωρήσουν το ενδεχόμενο να εναποθέσουν τις ελπίδες τους σε έναν παπικό προστατευόμενο, όπως ο Φιλιππινέζος καρδινάλιος Λούις Αντόνιο Τάγκλε. Με τον κόσμο να οδεύει προς μια αντιπαράθεση ΗΠΑ - Κίνας, ενδεχομένως επικίνδυνη, ίσως να μην είναι η κατάλληλη στιγμή για έναν Πάπα από τη Νοτιοανατολική Ασία.

Αντίθετα, η Αφρική παρουσιάζεται ως η μεγάλη διπλωματική πρόκληση για την Καθολική Εκκλησία. Σύμφωνα με τις προβλέψεις του ΔΝΤ, μέχρι το 2035 θα υπάρχουν περισσότεροι νέοι Αφρικανοί που θα εισέλθουν στο εργατικό δυναμικό απ' ό,τι στον υπόλοιπο κόσμο μαζί. Το γεγονός αυτό οφείλεται στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής και στη βελτίωση της υγειονομικής περίθαλψης και των συνθηκών διαβίωσης. Οι αφρικανικές μεγαλουπόλεις αναπτύσσονται γρήγορα. Ο «νεανικός σεισμός», όπως έχει χαρακτηριστεί αυτό το νέο κύμα, απαιτεί περισσότερες επενδύσεις, τεχνικές δεξιότητες και επιχειρηματικότητα. Και, όπως θα υποστήριζε ο καρδινάλιος Τέρκσον, πίστη. Ο χριστιανισμός στην Αφρική προϋπήρχε της αποικιοκρατίας. Εκκλησίες είχαν ήδη ιδρυθεί στην αυτοκρατορία των Αξουμιτών του 4ου αιώνα, στις σημερινές περιοχές της Αιθιοπίας και της Ερυθραίας. Μέχρι το 2050 η Κένυα εκτιμά ότι θα έχει 95 εκατομμύρια χριστιανούς, ενώ στην Ουγκάντα το 82% της χώρας ήδη αυτοπροσδιορίζονται ως χριστιανοί. Βέβαια, δεν είναι όλοι οι κάτοικοι της ηπείρου καθολικοί. Οι πεντηκοστιανοί, οι βαπτιστές και οι ευαγγελικοί κερδίζουν επίσης έδαφος. Και στην υποσαχάρια Αφρική οι ισλαμιστές ιεροκήρυκες εισβάλλουν, μερικές φορές με σκοπό να φανατίσουν ριζοσπαστικά τους ανθρώπους που δραπετεύουν από τον πόλεμο και την ξηρασία. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Βατικανού, υπάρχουν 176 εκατομμύρια καθολικοί στην αφρικανική ήπειρο, αλλά πρόκειται για κάτι περισσότερο από ένα παιχνίδι αριθμών: ένας Αφρικανός Πάπας θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τη δύναμή του για να εισαγάγει την ήπειρο πιο σταθερά στη γεωπολιτική της εποχής.

Ο σφοδρός, εξαπλούμενος πόλεμος στο Σουδάν λησμονήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα Ηνωμένα Εθνη. Εκατομμύρια άνθρωποι λιμοκτονούν εν μέσω των συγκρούσεων μεταξύ του σουδανικού στρατού και της πολιτοφυλακής των Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης, η χολέρα μαίνεται, τα σύνορα καταρρέουν. Επειτα από το πάγωμα της εξωτερικής βοήθειας των ΗΠΑ από τον Ντόναλντ Τραμπ, εκατοντάδες συσσίτια στο Χαρτούμ έκλεισαν μέσα σε λίγες ημέρες. Πολλοί προειδοποιούν ότι η γενοκτονία του Νταρφούρ στις αρχές της δεκαετίας του 2000 επαναλαμβάνεται, και μάλιστα ότι δεν τελείωσε ποτέ. Είναι στη φύση των σημερινών, φαινομενικά μικρών πολέμων να μετατρέπονται γρήγορα σε στρατηγικής σημασίας. Υπάρχουν πόλεμοι για σπάνιους πόρους, όπως αυτός μεταξύ της Ρουάντας και της Λαϊκής Δημοκρατίας του Κονγκό, πόλεμοι για το νερό και συγκρούσεις που προσελκύουν ισχυρούς προστάτες. Πρόκειται, ουσιαστικά, για την περίπτωση ενός Αφρικανού Ποντίφικα ο οποίος μπορεί να χρησιμοποιήσει την επιρροή του για να υπερασπιστεί τα θύματα των λησμονημένων πολέμων και να προκαλέσει αισθήματα ντροπής στους πολιτικούς, ώστε να αναλάβουν δράση. Ο Πολωνός Πάπας, Ιωάννης Παύλος Β’, χρησιμοποίησε τις διπλωματικές του εξουσίες για να τερματίσει την καταστολή του συνδικάτου «Αλληλεγγύη» και να οικοδομήσει μια γέφυρα Ανατολής - Δύσης.

Ο Πάπας Φραγκίσκος, γιος Ιταλών μεταναστών στην Αργεντινή, υποστήριξε επανειλημμένα την άποψη ότι οι μετανάστες πρέπει να αντιμετωπίζονται ως άνθρωποι που βρίσκονται σε ανάγκη και όχι ως μέρος μιας εγκληματικής συνωμοσίας. Πράγματι, μία από τις τελευταίες επίσημες πράξεις του ως Πάπα ήταν να προβάλει σαφή επιχειρήματα κατά της αναγκαστικής απέλασης των μεταναστών ως πολιτικό ζήτημα στον Τζέι Ντι Βανς, τον Αμερικανό αντιπρόεδρο. Δεδομένου ότι πολλοί μετανάστες που μετακινούνται στα νότια σύνορα των ΗΠΑ είναι καθολικοί από τη Λατινική Αμερική, επέδειξε μεγάλη ευαισθησία σε αυτό το θέμα. Ο νέος Πάπας, από όποια περιοχή και αν προέρχεται, πρέπει να συνεχίσει να υποστηρίζει την πολιτική που βασίζεται στην πίστη. Το Βατικανό αντιμετωπίζει πολλά εσωτερικά προβλήματα, αλλά ο Ποντίφικας θα πρέπει να είναι ένας ουσιαστικός ταξιδιώτης, σύμφωνα με την παράδοση του Ιωάννη Παύλου Β’, επιτυγχάνοντας τη σύνδεση μεταξύ των αλυσιδωτών παγκόσμιων κρίσεων, απευθύνοντας εκκλήσεις με τρόπο που παραλείπουν να κάνουν οι επικρατέστεροι πολιτικοί υπέρ της υιοθέτησης μέτρων που υποστηρίζουν την απλή ανθρώπινη αξιοπρέπεια. Στοιχηματίζω ότι ο καρδινάλιος Τέρκσον, λόγω της ικανότητάς του και της καθαρής ομιλίας του, θα είναι ο πρώτος μαύρος Πάπας μετά τον Βορειοαφρικανό Μιλτιάδη το 311. Ελπίζω να μην τον γρουσουζέψω.

ΠΗΓΗ: Times Media Ltd / News Licensing