Παγκόσμιος συναγερμός έχει σημάνει μετά την εμφάνιση της νέας μετάλλαξης του κοροναϊού, η οποία αρχικά εντοπίστηκε στη Μεγάλη Βρετανία και έχει ήδη εξαπλωθεί σε άλλες χώρες.
Με ανάρτησή του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ο καθηγητής Πολιτικής της Υγείας στο London School of Economics, Ηλίας Μόσιαλος, παρουσιάζει όλα τα νέα δεδομένα για τη μετάλλαξη, απαντώντας σε κρίσιμα ερωτήματα.
Όπως επισημαίνει, μεταξύ άλλων, το νέο στέλεχος κοροναϊού μάλλον μεταδίδεται πιο εύκολα, αλλά ακόμα συλλέγονται στοιχεία.
Σε ό,τι αφορά στα εμβόλια, φαίνεται πως θα εξακολουθούν να λειτουργούν και κατά του νέου στελέχους.
Σύμφωνα με τον ίδιο, η ανησυχία έγκειται στο ότι αν μεταδίδεται πιο εύκολα ίσως περισσότεροι άνθρωποι νοσήσουν σε συντομότερο χρονικό διάστημα, και αυτό θα δημιουργήσει μεγαλύτερη πίεση στο σύστημα υγείας τις επόμενες εβδομάδες.
Αναλυτικά η ανάρτηση του Ηλία Μόσιαλου
Η εξάπλωση του νέου στελέχους του κοροναϊού ευθύνεται για την εισαγωγή αυστηρών περιοριστικών κανόνων της κατηγορίας 4 για εκατομμύρια ανθρώπους στο Λονδίνο και στη Ν. Αγγλία καθώς και την επιβολή ταξιδιωτικών απαγορεύσεων από άλλες χώρες προς στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Με τα δεδομένα μέχρι τώρα φαίνεται πως είναι το κυρίαρχο στέλεχος στο Λονδίνο και μάλλον μεταδίδεται πιο εύκολα, αλλά ακόμα συλλέγονται στοιχεία. Τα εμβόλια φαίνεται πως θα εξακολουθούν να λειτουργούν και κατά του νέου στελέχους. Επιπλέον, δεν δημιουργεί βαρύτερη κλινική εικόνα και δεν υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος επαναλοίμωξης από αυτό το στέλεχος. Η ανησυχία έγκειται στο ότι αν μεταδίδεται πιο εύκολα ίσως περισσότεροι άνθρωποι νοσήσουν σε συντομότερο χρονικό διάστημα, και αυτό θα δημιουργήσει μεγαλύτερη πίεση στο σύστημα υγείας τις επόμενες εβδομάδες.
Ας δούμε μερικές περισσότερες λεπτομέρειες για την κατάσταση.
Οι περιορισμοί αφορούν την προσπάθεια μείωσης της διάδοσης της παραλλαγής. Αυτή τη στιγμή «τρέχουν» διάφορες προσομοιώσεις για να προβλεφθεί η εξάπλωση, αλλά δεδομένων των λίγων στοιχείων για τον ίδιο τον ιό, το τι θα οφείλεται στη συμπεριφορά των ανθρώπων (δηλαδή των μέτρων δημόσιας υγείας), και το τι θα οφείλεται στον ίδιο τον ιό είναι δύσκολο να ποσοτικοποιηθεί.
Ο πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον είπε ότι η παραλλαγή μπορεί να είναι έως και 70% πιο μεταδοτική, ωστόσο αυτό ακόμα μελετάται. Επί του παρόντος, όλες οι μελέτες βρίσκονται σε πρώιμο στάδιο, και υπάρχουν αβεβαιότητες και μια λίστα αναπάντητων ερωτημάτων. Ας ξαναπούμε εδώ ότι οι ιοί αλλάζουν συνεχώς. Το σημαντικό δεν είναι οι αλλαγές, αλλά εάν μας αφορούν: αν οι αλλαγές που ανιχνεύονται στον ιό επηρεάζουν τελικά την κλινική εικόνα, δηλαδή τη συμπτωματολογία και την ίδια τη νόσο.
Πως εμφανίστηκε;
Πιστεύεται ότι η παραλλαγή είτε εμφανίστηκε σε έναν ασθενή στο Ηνωμένο Βασίλειο είτε έχει εισαχθεί από χώρα με χαμηλότερη ικανότητα παρακολούθησης των μεταλλάξεων του κοροναϊού.
Πως έφτασε να εξαπλωθεί στο Ηνωμένο Βασίλειο;
Το νέο στέλεχος εντοπίστηκε για πρώτη φορά γύρω στον Σεπτέμβριο, μέχρι τον Νοέμβριο αντιστοιχούσε περίπου στο ένα τέταρτο των περιπτώσεων στο Λονδίνο, και έφτασε σχεδόν τα δύο τρίτα των περιπτώσεων στα μέσα Δεκεμβρίου. Επίσης, δεδομένα από το Nextstrain, το οποίο παρακολουθεί τις γενετικές αλληλουχίες δειγμάτων σε όλο τον κόσμο, υποδηλώνουν ότι περιπτώσεις στη Δανία, την Αυστραλία προέρχονται από το Ηνωμένο Βασίλειο .
Πόσο πιο γρήγορα εξαπλώνεται;
Μπορείτε να δείτε στο συνημμένο γράφημα πώς το νέο στέλεχος έχει κυριαρχήσει στα αποτελέσματα των τεστ σε ορισμένα διαγνωστικά κέντρα, όπως το εργαστήριο Milton Keynes Lighthouse.
Γιατί προκαλεί ανησυχία το νέο στέλεχος;
Γιατί υπάρχουν εργαστηριακά αποτελέσματα που δείχνουν πως κάποιες από τις μεταλλάξεις που φέρει πιθανότατα να επηρεάζουν την ικανότητα του ιού να μολύνει ευκολότερα τα κύτταρα. Ωστόσο, δεν υπάρχει απόλυτη βεβαιότητα και απαιτούνται εργαστηριακά πειράματα. Αλλά τα περιοριστικά μέτρα είναι ο μόνος τρόπος πρόληψης εν μέσω τόσο σοβαρών ανησυχιών μέχρι να αποδειχθεί εάν το νέο στέλεχος είναι πιο μεταδοτικό ή πιο επικίνδυνο.
Έχουν υπάρξει άλλες παραλλαγές που κυριάρχησαν του ιού που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στο Γουχάν; Ναι
Η μετάλλαξη D614G εμφανίστηκε στην Ευρώπη τον Φεβρουάριο και έγινε η παγκόσμια κυρίαρχη μορφή του ιού. Η A222V, εξαπλώθηκε σε όλη την Ευρώπη και συνδέθηκε με καλοκαιρινές διακοπές των ανθρώπων στην Ισπανία. Μια άλλη μετάλλαξη – μια διαγραφή H69 / V70, στην οποία αφαιρείται ένα μικρό μέρος της ακίδας – έχει εμφανιστεί αρκετές φορές πριν.
Τι γνωρίζουμε για το νέο στέλεχος;
Μια αρχική ανάλυση εντοπίζει διάφορες αλλαγές, αλλά αν οι αλλαγές στην πρωτεΐνη ακίδα διευκολύνουν την είσοδο του ιού στα κύτταρα είναι πιθανό να του δώσουν πλεονέκτημα. Αλλά αυτό δεν έχει ακόμα αποδειχτεί ότι ισχύει.
Κάνει τη μόλυνση πιο θανατηφόρα;
Δεν υπάρχουν στοιχεία που να δείχνουν ότι το κάνει, αλλά προφανώς και μελετάται και παρακολουθείται. Ωστόσο, και μόνο η αύξηση της μετάδοσης θα ήταν αρκετή για να προκαλέσει προβλήματα στα νοσοκομεία λόγω αύξησης των εισαγωγών.
Υπάρχει κίνδυνος επαναλοίμωξης;
Σύμφωνα με το ECDC (threat assessment brief 20/12/20), δεν υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν πως αυξάνεται η πιθανότητα επαναλοίμωξης.
Θα λειτουργήσουν τα εμβόλια ενάντια στη νέα παραλλαγή;
Για την ώρα οι ειδικοί θεωρούν πως δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Τα εμβόλια εκπαιδεύουν το ανοσοποιητικό σύστημα για να επιτεθούν σε διάφορα σημεία της ακίδας, οπότε αν ένα μέρος της έχει αλλάξει, τα εμβόλια θα πρέπει να εξακολουθούν να λειτουργούν.
Αυτό θα μας έφερνε σε μια θέση παρόμοια με τη γρίπη, όπου τα εμβόλια τροποποιούνται τακτικά και συνεχίζουν να μας προστατεύουν. Οι ειδικοί λένε πως τα εμβόλια που έχουν εγκριθεί και αναπτύσσονται είναι εύκολο τροποποιηθούν.
Δεν είναι μόνο ο κ. Μόσιαλος που είναι καθησυχαστικός αλλά, την αξιολόγηση με ιδιαίτερη προσοχή των επιστημονικών δεδομένων που θα προκύψουν από τις εργαστηριακές αναλύσεις, χωρίς πανικό, σχετικά με την μετάλλαξη στελέχους του ιού SARS-CoV-2 που εντοπίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο συστήνει με τη δική του σειρά ο Βασίλης Γοργούλης καθηγητής Ιστολογίας Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ , υπό την καθοδήγηση του οποίου δημιουργήθηκε το ελληνικό γρήγορο τεστ ανίχνευσης της covid-19 , μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Πολλά πράγματα αναφέρει, δεν είναι γνωστά. Τα δεδομένα που έχουμε, προσθέτει, είναι ότι έχει βρεθεί ένα νέο στέλεχος με μεταλλάξεις που εμφανίστηκε στην Ν.Α. Αγγλία και οι Βρετανοί επιδημιολόγοι και επιστήμονες ισχυρίζονται ότι έχει μεγαλύτερη μεταδοτικότητα. «Δεν ξέρω που βασίζουν αυτό το συμπέρασμα», τονίζει, όπως επίσης εάν το στέλεχος αυτό είναι αποτέλεσμα επιλογής (επιλέγεται το επικρατέστερο) ή ένα τυχαίο γεγονός, καθώς, όπως εξηγεί στην γενετική οι μεταλλάξεις είναι αποτέλεσμα αυτών των δύο καταστάσεων.
«Συνήθως όταν εμφανίζεται ένα νέο γεγονός υπάρχει μια αντίδραση που πολλές φορές είναι υπερτιμημένη, υπερβολική», αναφέρει ο κ. Γοργούλης. «Θα έλεγα να περιμένουμε, να αξιολογήσουμε με προσοχή τα δεδομένα , δεν χρειάζεται πανικός , είμαστε σε πολύ καλύτερο σημείο απ’ ότι ήμασταν πριν από 11 μήνες και ως επιστημονική κοινότητα για την κατανόηση και αντιμετώπιση του ιού, αλλά και ως κοινωνία».
Πάντως μετά την ανακοίνωση για την μετάλλαξη στελέχους του νέου κοροναϊού και την μεγάλη διασπορά που παρατηρήθηκε στην Βρετανία, οι περισσότερες χώρες της ΕΕ έχουν ήδη λάβει πρόσθετα μέτρα. Ωστόσο, παραμένουν πολλά ερωτήματα, όπως αναφέρει ο κ. Γοργούλης, τα οποία θα απαντηθούν από τους εργαστηριακούς ελέγχους καθώς απαιτείται περαιτέρω έρευνα.
Και στην Ελλάδα αναλύονται οι μεταλλάξεις του πρώτου και δεύτερου κύματος
Ο ιός SARS-CoV-2 ενσωματώνει, όπως οι περισσότεροι ιοί, συνεχώς μεταλλαγές στο γονιδίωμα του και η εμφάνιση νέων γενετικά στελεχών αποτελεί μια αναμενόμενη διαδικασία. Όπως αναφέρει ο κ. Γοργούλης, αυτή τι στιγμή οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο παρατηρούν και καταγράφουν.
Σημειώνει ότι στο πλαίσιο της «Εμβληματικής δράσης για Επιδημιολογική μελέτη του SARS-CoV-2 στην Ελλάδα μέσω εκτεταμένων εξετάσεων ανίχνευσης του ιού και αντισωμάτων, αλληλούχισης ιικών γονιδιωμάτων και γενετικής ανάλυσης ασθενών», αναλύονται οι μεταλλάξεις του πρώτου και δεύτερου κύματος. Όλα τα δείγματα αναλύονται γενετικά «για να δούμε εάν εμφανίζονται καινούργια στελέχη του ιού».
Ο καθηγητής εξηγεί ότι στο εργαστήριο Ιστολογίας – Εμβρυολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ, στο οποίο είναι διευθυντής κάθε νέα μετάλλαξη που εντοπίζεται μπαίνει στο μικροσκόπιο της ανάλυσης και εξετάζεται η επίδραση που μπορεί να έχει η μετάλλαξη στη δομή των πρωτεϊνών του ιού και συγκεκριμένα της πρωτεΐνης ακίδα. «Και στην Ελλάδα είμαστε στη φάση των αναλύσεων των μεταλλάξεων και θέλουμε να δούμε ποια σχέση έχουν αυτές οι μεταλλάξεις με την πρώτη μετάλλαξη που εμφανίστηκε στην Ουχάν της Κίνας. Ποια γενετική απόσταση έχει το στέλεχος που εντοπίστηκε στην Κίνα με αυτά που εμφανίζονται στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο».
Ποιους «χτυπά» η νέα μετάλλαξη
Σύμφωνα με επιδημιολογικά στοιχεία που επεξεργάζεται το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) η μετάλλαξη παρατηρείται κυρίως σε άτομα κάτω των 60 ετών και η αύξηση των κρουσμάτων στην Αγγλία αφορά κυρίως αυτή την ηλικιακή ομάδα. Επίσης μεταξύ των 20 περιπτώσεων της VUI 202012/01 που εντοπίστηκαν στην Ουαλία ο μέρος όρος ηλικίας των ατόμων ήταν τα 41 έτη ζωής σε ομάδα ανθρώπων 11-71 ετών που εξετάστηκαν.
Χθες ο καθηγητής του Imperial College Νιλ Φέργκινσον και μέλος της Συμβουλευτικής Επιτροπής Νέων και Αναδυόμενων Απειλών από Αναπνευστικούς Ιούς (NERVTAG) του Ηνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια συνέντευξης Τύπου υποστήριξε πως «υπάρχει μια ένδειξη ότι έχει υψηλότερη τάση να μολύνει παιδιά. Δεν έχουμε καθορίσει την αιτία, αλλά το βλέπουμε στα δεδομένα. Θα χρειαστεί να συλλέξουμε περισσότερα δεδομένα για να δούμε πώς θα συμπεριφερθεί στο εξής». Ενώ η καθηγήτρια Γουέντι Μπάρκλεϊ, μέλος της NERVTAG, εξήγησε ότι μια από τις αλλαγές που παρατηρούνται στη νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού αφορούν τον τρόπο με τον οποίο εισέρχεται στα ανθρώπινα κύτταρα, κάτι που ίσως να σημαίνει ότι τα παιδιά «είναι ενδεχομένως εξίσου ευαίσθητα σ’ αυτόν τον ιό όσο και οι ενήλικες».
Επηρεάζει η μετάλλαξη τη μετάδοση του ιού;
Με το δεύτερο κύμα της πανδημίας να είναι σε κορύφωση στην Ευρώπη, ευλόγως η νέα μετάλλαξη προκαλεί «πονοκέφαλο» στους επιστήμονες.
Σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία φαίνεται να κάνει τον SARS-CoV-2 πιο εύκολα μεταδιδόμενο μεταξύ των ανθρώπων. Σύμφωνα με το ECDC προκαταρκτικά στοιχεία από το Ηνωμένο Βασίλειο δείχνουν ότι η VUI 202012/01 σημαίνει σημαντικά μεγαλύτερη μεταδοτικά από τις προηγούμενες κυκλοφορούσες μεταλλάξεις, με εκτιμώμενη αύξηση του αναπαραγωγικού αριθμού (R) κατά 0,4 ή και μεγαλύτερη με εκτιμώμενη αυξημένη μεταδοτικότητα έως και 70%. Προς το παρόν ωστόσο, δεν έχει συνδεθεί με σοβαρότερη νόσηση ή μεγαλύτερη θνητότητα.
Ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Ιατρικού Συλλόγου, Φρανκ Ούλριχ Μοντγκόμερι σε συνέντευξη που δημοσιεύεται σήμερα στις εφημερίδες του «Δικτύου Συντακτών της Γερμανίας» (RND) αμφισβητεί τα περί μεγαλύτερης μεταδοτικότητας του κορωνοϊού εξαιτίας της νέας μετάλλαξης. «Αν αληθεύει ότι η νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού θα μπορούσε να είναι έως και 70% πιο μεταδοτική από τον προηγούμενο ιό, τότε αυτό σημαίνει μόνο ότι τα μέτρα προστασίας είναι κατά 70% πιο σημαντικά»
, λέει χαρακτηριστικά. Και προσθέτει ότι, «ο καλύτερος τρόπος για την πρόληψη της εξάπλωσης του ιού είναι να περιοριστούν οι επαφές και να τηρούνται οι κανόνες απόστασης και υγιεινής. Το γεγονός ότι η νέα μετάλλαξη του κορωνοϊού εξαπλώνεται αυτή τη στιγμή στη Νοτιοανατολική Αγγλία οφείλεται κυρίως στην αμέλεια των ανθρώπων εκεί. Οι μεταλλάξεις των ιών είναι κάτι εντελώς φυσιολογικό και τις βλέπουμε επίσης ξανά και ξανά σε άλλους παθογόνους ιούς».
Στο ίδιο μήκος κύματος ο Βινσεντ Ενουφ, διευθυντικό στέλεχος του Ινστιτούτου Παστέρ στη Γαλλία δεν πιστεύει ότι υπάρχει τεκμηριωμένη σχέση μεταξύ της μετάλλαξης και της μεγαλύτερης μεταδοτικότητας. «Είναι αυτό αποτέλεσμα ενός υπερ-εξαπλωτή που μεταδίδει τον ιό ή της νέας μετάλλαξης; Όλα αυτά πρέπει ακόμη να επαληθευτούν», ανέφερε χθες μιλώντας στο τηλεοπτικό δίκτυο France 2.
Ενώ ο Δρ. Αμπ Όστερχάους, Ομότιμος Καθηγητής Ιολογίας του Πανεπιστημίου «Έρασμος» της Ολλανδίας σημειώνει ότι στην εφημερίδα Algemeen Dagblad ότι «δεν φαίνεται να εξαπλώνεται τόσο γρήγορα στις Κάτω Χώρες όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο».
Αλλά και ο Μάσιμο Γκάλι, καθηγητής Μολυσματικών Νόσων στο Πανεπιστήμιο του Μιλάνο πιστεύει ότι «είμαστε αντιμέτωποι με μια παραλλαγή που δεν είναι πιο επικίνδυνη, αλλά που ίσως έχει μεγαλύτερη ικανότητα εξάπλωσης. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να τεκμηριωθεί ένας τέτοιος ισχυρισμός».
Και τέλος ο Δρ. Κρίστιαν Ντροστεν, καθηγής Ιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου συντάσσεται με τους συναδέλφους του και δήλωσε χθες στο δημόσιο γερμανικό ραδιόφωνο (Deutschlandfunk): «Δεν ανησυχώ για την ώρα τόσο πολύ γι΄ αυτό. Ωστόσο, όπως και όλοι οι άλλοι, δεν έχω σαφή πληροφόρηση για την κατάσταση. Τα διαθέσιμα στοιχεία παρουσιάζουν κενά. Πρέπει ακόμη να διευκρινιστεί εάν ο ιός πράγματι μεταδίδεται πιο εύκολα. Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον δήλωσε το Σαββατοκύριακο ότι η νέα μετάλλαξη είναι κατά 70% πιο μεταδοτική. Αναφέρθηκε απλώς ένας αριθμός. Ξαφνικά αιωρείται στο χώρο ένας αριθμός, κανείς δεν γνωρίζει τι εννοείται με τον αριθμό αυτό. Για να γνωρίζει κανείς εάν ένας ιός μεταδίδεται ευκολότερα θα πρέπει να εξετάσει ποιος μολύνει ποιον και πόσο χρόνο χρειάστηκε για να τον μολύνει» είπε σήμερα στο δημόσιο γερμανικό ραδιόφωνο (Deutschlandfunk).
Θα επηρεάσει και τα εμβόλια;
Κι ενώ σε Ευρώπη και ΗΠΑ τα εμβόλια μοιάζουν ως η μόνη λύση για την επιστροφή στην κανονικότητα, η μετάλλαξη VUI 202012/01 ρίχνει βαριά σκιά στην ελπίδα για επαρκή ανοσοπροστασία των πολιτών.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (ΕΜΑ), που χθες ενέκρινε το εμβόλιο των Pfizer/BioNTech (και συντόμως αναμένεται να εξετάσει την αίτηση της Moderna για το δικό της εμβόλιο έναντι της νόσου COVID-19), δια της γενικής διευθύντριας του Έμερ Κουκ ξεκαθάρισε ότι, «προς το παρόν δεν υπάρχει καμία απόδειξη που να υποδεικνύει ότι το εμβόλιο (σ.σ. των Pfizer/BioNTech) δεν είναι αποτελεσματικό εναντίον του νέου στελέχους».
Ενώ και ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Ιατρικού Συλλόγου, Φρανκ Ούλριχ Μοντγκόμερι εξηγεί ότι «μόνο η φαρμακευτική εταιρεία BioNTech έχει ήδη δοκιμάσει το εμβόλιό της σε 19 μεταλλάξεις κορωνοϊού και το εμβόλιο έδρασε σε καθεμία από αυτές τις παραλλαγές. Η μετάλλαξη επηρεάζει μόνο μέρος μιας πρωτεΐνης στην επιφάνεια του ιού, αλλά το εμβόλιο στοχεύει σε όλη την πρωτεΐνη», βάζοντας τέλος στις ανησυχίες των πολιτών.
Αλλά και ο κ. Χαράλαμπος Γώγος, καθηγητής Παθολογίας και Λοιμωξιολογίας του Πανεπιστημίου Πατρών και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας για τον νέο κορωνοϊό, σε χθεσινή τηλεοπτική του συνέντευξη ανέφερε ότι «οι ιοί προσπαθούν να επιβιώσουν, και κάνουν μεταλλάξεις που αυξάνουν τη μεταδοτικότητα, αλλά μειώνουν τη θνητότητα. Από τη συγκεκριμένη μετάλλαξη δεν έχουμε καμία εικόνα ότι θα επηρεάσει το εμβόλιο. Το θέμα είναι σε εξέλιξη και περιμένουμε περισσότερα στοιχεία. Είναι κάτι που μας απασχολεί».
Στο θέμα αναφέρθηκε χθες και η κυρία Μαρία Θεοδωρίδου, Ομότιμη Καθηγήτρια Παιδιατρικής και Πρόεδρος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών. Κατά τη διάρκεια της πρώτης συνέντευξης Τύπου για το Εθνικό Σχέδιο Εμβολιαστικής Κάλυψης για την COVID-19 εξήγησε ότι «ότι ο ιός του κορωνοϊού, είναι ένας ιός μεγάλος, έχει 3.000 βάσεις, επομένως είναι ένας ιός που οι μεταλλάξεις που συμβαίνουν, δεν είναι κάτι το ασύνηθες. Παρακολουθούνται όλες οι μεταλλάξεις. Δεν φαίνεται από τις πρώτες πληροφορίες και από την Αγγλία και από άλλα κράτη που μελετούν, που έχει πάει ο ιός, να είναι καθοριστικός για την αποτελεσματικότητα του εμβολίου. Δεν γνωρίζουμε καν και αν ισχύει αυτή η ιδιότητα που του αποδίδουν, περί μεγαλύτερης μεταδοτικότητας. Πάντα υπάρχει μία παρακολούθηση. Δεν υπάρχει όμως φόβος, ούτε σχέδιο για αλλαγή των προγραμματισμένων εμβολιασμών».
Και υπενθύμισε η κυρία Θεοδωρίδου ότι «ένα από τα πλεονεκτήματα των νέων εμβολίων, είναι ότι μπορεί πολύ εύκολα να αναπροσαρμοστούν σε περιπτώσεις μεταβολών, όπως στις γενετικές αυτές μεταλλάξεις».
