Ένας 53χρονος άνδρας στη Γερμανία έγινε το τρίτο τουλάχιστον άτομο που καταπολέμησε τον HIV μετά από μια διαδικασία που αντικατέστησε τα κύτταρα του μυελού των οστών του με βλαστοκύτταρα ανθεκτικά στον HIV, από δότη.

Για χρόνια, η αντιρετροϊκή θεραπεία (ART) χορηγείται σε άτομα με HIV με στόχο τη μείωση του ιού, ακόμη και σε σχεδόν μη ανιχνεύσιμα επίπεδα, καθώς και την πρόληψη της μετάδοσής του σε άλλα άτομα.

Ο «ασθενής του Ντίσελντορφ»

Το ανοσοποιητικό σύστημα μέσω αυτής της μεθόδου κρατά τον ιό κλειδωμένο σε «δεξαμενές» του σώματος, όμως εάν ένα άτομο σταματήσει τη θεραπεία ART, ο ιός μπορεί να αρχίσει να αναπαράγεται ξανά και να εξαπλώνεται.

Μια ιδανική θεραπεία θα εξαφάνιζε αυτή τη δεξαμενή, όπως και  φαίνεται να συνέβη στον τελευταίο ασθενή. Ο άνδρας, ο οποίος αναφέρεται ως «ασθενής του Ντίσελντορφ», σταμάτησε τη θεραπεία ART το 2018 και έκτοτε παραμένει απαλλαγμένος από τον ιό HIV.

Η τεχνική των βλαστοκυττάρων χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά για τη θεραπεία του Timothy Ray Brown, που συχνά αναφέρεται ως ασθενής του Βερολίνου.

Το 2007, έκανε μεταμόσχευση μυελού των οστών, κατά την οποία τα κύτταρα αυτά καταστράφηκαν και αντικαταστάθηκαν με βλαστοκύτταρα από υγιή δότη, για τη θεραπεία της οξείας μυελογενούς λευχαιμίας. Η ομάδα που θεραπεύει τον Μπράουν επέλεξε έναν δότη με μια γενετική μετάλλαξη που ονομάζεται CCR5Δ32/Δ32, η οποία εμποδίζει την έκφραση της πρωτεΐνης της επιφάνειας του κυττάρου CCR5 στην κυτταρική επιφάνεια.

Η μετάλλαξη καθιστά τα κύτταρα ανθεκτικά στον ιό

Ο HIV χρησιμοποιεί αυτή την πρωτεΐνη για να εισέλθει στα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος, επομένως η μετάλλαξη καθιστά τα κύτταρα αποτελεσματικά ανθεκτικά στον ιό. Μετά τη διαδικασία, ο Μπράουν μπόρεσε να σταματήσει να παίρνει ART και παρέμεινε απαλλαγμένος από τον ιό HIV μέχρι το θάνατό του το 2020.

Το 2019, οι ερευνητές αποκάλυψαν ότι η ίδια διαδικασία φαινόταν να θεράπευσε τον ασθενή του Λονδίνου, Adam Castillejo.

Ο Ravindra Gupta, μικροβιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο οποίος ηγήθηκε της ομάδας που θεράπευσε τον Castillejo, λέει ότι η τελευταία μελέτη «επιβεβαιώνει το γεγονός ότι το CCR5 είναι ο πιο εύκολος στόχος για την επίτευξη θεραπείας αυτή τη στιγμή».

Χαμηλά επίπεδα ιού

Ο ασθενής του Ντίσελντορφ είχε εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα HIV, χάρη στην ART, όταν διαγνώστηκε με οξεία μυελογενή λευχαιμία. Το 2013, μια ομάδα με επικεφαλής τον ιολόγο Björn-Erik Jensen στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Ντίσελντορφ στη Γερμανία κατέστρεψε τα καρκινικά κύτταρα μυελού των οστών του ασθενούς και τα αντικατέστησε με βλαστοκύτταρα από έναν δότη με τη μετάλλαξη CCR5Δ32/Δ32.

Τα επόμενα πέντε χρόνια, η ομάδα του Jensen πήρε δείγματα ιστού και αίματος από τον ασθενή. Στα χρόνια μετά τη μεταμόσχευση, οι επιστήμονες συνέχισαν να βρίσκουν κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήματος που αντιδρούσαν ειδικά στον HIV, γεγονός που υποδηλώνει ότι μια δεξαμενή παρέμενε κάπου στο σώμα του άνδρα. Δεν είναι σαφές, λέει ο Jensen, εάν αυτά τα ανοσοκύτταρα είχαν στοχεύσει ενεργά σωματίδια ιού ή ένα «νεκροταφείο» ιικών υπολειμμάτων. Βρήκαν επίσης DNA και RNA HIV στο σώμα του ασθενούς, αλλά αυτά δεν φαινόταν ποτέ να αναπαράγονται.

Σε μια προσπάθεια να κατανοήσει περισσότερα για το πώς λειτούργησε η μεταμόσχευση, η ομάδα διεξήγαγε περαιτέρω δοκιμές, οι οποίες περιελάμβαναν τη μεταμόσχευση των ανοσοκυττάρων του ασθενούς σε ποντίκια που είχαν σχεδιαστεί για να έχουν ανοσοποιητικά συστήματα παρόμοια με τον άνθρωπο. Ο ιός απέτυχε να αναπαραχθεί στα ποντίκια, υποδηλώνοντας ότι δεν ήταν λειτουργικός. Το τελικό τεστ ήταν να σταματήσει ο ασθενής να παίρνει ART. "Δείχνει ότι δεν είναι αδύνατο - είναι απλώς πολύ δύσκολο - να αφαιρέσετε τον HIV από το σώμα", λέει ο Jensen.