Πάνω από 80 διαφορετικά νοσήματα μας ταλαιπωρούν κατά τη διάρκεια του ύπνου. Οι πιο συχνές είναι η αυπνία, το σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου, η υπνική άπνοια, οι υπερυπνίες (ναρκοληψία, ιδιοπαθής υπερυπνία κ.λπ.), κιρκαδιανές διαταραχές ύπνου, κινητικές διαταραχές, παθολογικές νυχτερινές συμπεριφορές. Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Υπνου, που έχει καθιερωθεί ως η τρίτη Παρασκευή του Μαρτίου, ο ειδικός ιατρός ύπνου, πνευμονολόγος Χαράλαμπος Μερμίγκης δίνει απαντήσεις σε απλά ερωτήματα που σχετίζονται με την ποιότητα του ύπνου μας.

Τι είναι η ιατρική του ύπνου;

Η ιατρική του ύπνου είναι η ειδικότητα της ιατρικής με γνωστικό αντικείμενο το σύνολο των διαταραχών κατά τον ύπνο του ανθρώπου. Ο ύπνος αποτελεί περίπου το 1/3 της ζωής του ανθρώπου και είναι πρωταρχικής σημασίας για τη σωματική και ψυχική ευεξία των ατόμων. Η ειδικότητα αυτή δημιουργήθηκε στις ΗΠΑ προκειμένου να υπάρξει σωστή και οργανωμένη αντιμετώπιση των πολλαπλών προβλημάτων ύπνου που εμφανίζουν οι άνθρωποι. Για να καταλάβει κανείς πόσο σημαντική είναι η ιατρική ύπνου, αρκεί να αναφέρουμε ότι με βάση τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας των ΗΠΑ για το έτος 2022, περίπου 50 εκατομμύρια Αμερικανοί υπέφεραν από πάνω από 80 διαφορετικά νοσήματα του ύπνου, ενώ άλλα 20-30 εκατομμύρια του πληθυσμού τους παρουσίασαν παροδικά προβλήματα ύπνου .

Τι είναι ο ειδικός ιατρός ύπνου;

Είναι ο ιατρός που εκπαιδεύτηκε στην ειδικότητα της ιατρικής του ύπνου και πιστοποίησε τη γνώση του κατόπιν σχετικών εξετάσεων της συγκεκριμένης ειδικότητας. Οι ειδικοί ιατροί ύπνου έχουν μια αρχική ειδικότητα (συνήθως νευρολογία, ψυχιατρική ή πνευμονολογία) και εν συνεχεία αποκτούν και ως δεύτερη ειδικότητα αυτήν της ιατρικής του ύπνου. Η δυνατότητα εκπαίδευσης στην ειδικότητα ξεκίνησε το 1989 στις ΗΠΑ. Η λήψη της ειδικότητας στην Ευρώπη ξεκίνησε πολύ αργότερα (περίπου πριν από μια δεκαετία), όταν ιατροί από τις ΗΠΑ ίδρυσαν διαγνωστικά κέντρα ύπνου και στην Ευρώπη, προσφέροντας δυνατότητες εκπαίδευσης στο αντικείμενο αυτό.

Πού πρέπει να ζητήσει βοήθεια ένας ασθενής με διαταραχές ύπνου… σε νευρολόγο, ψυχίατρο ή πνευμονολόγο;

Η εμπειρική άσκηση της ιατρικής του ύπνου στην Ελλάδα για πολλά έτη ανάγκαζε τους ασθενείς ανάλογα με το σύμπτωμα να απευθύνονται σε ιατρό νευρολόγο-ψυχίατρο (σε περιπτώσεις π.χ. αϋπνίας ή παθολογικών νυκτερινών συμπεριφορών) ή πνευμονολόγο-ΩΡΛ (σε περιπτώσεις όπως το ροχαλητό και οι διακοπές της αναπνοής κατά τον ύπνο). Ευτυχώς και η χώρα μας διαθέτει πλέον ειδικούς ιατρούς ύπνου, στους οποίους θα πρέπει να παραπέμπονται ασθενείς με διαταραχές ύπνου. Ο πνευμονολόγος, για παράδειγμα, δεν είναι υπεύθυνος για τη διάγνωση και αντιμετώπιση της υπνικής άπνοιας, αλλά για την παραπομπή του ασθενούς σε ειδικό κέντρο διαταραχών ύπνου, όπου θα εξετασθεί από ειδικό ιατρό ύπνου (που μπορεί να έχει και την ειδικότητα πνευμονολογίας, νευρολογίας ή ψυχιατρικής).

Τι είναι τα κέντρα ή εργαστήρια διαταραχών ύπνου;

Αποτελούν δομές εντός δημόσιων ή ιδιωτικών νοσηλευτικών ιδρυμάτων που στελεχώνονται από ειδικούς ιατρούς ύπνου, τεχνολόγους ύπνου, ψυχοθεραπευτές και διαθέτουν τον αναγκαίο εξοπλισμό και τους χώρους για τη διενέργεια πολυ-καταγραφικών μελετών ύπνου. Η μελέτη ύπνου αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για τη διάγνωση των νοσημάτων του ύπνου. Ο ασθενής κοιμάται σε έναν ειδικό χώρο, όπου με τη βοήθεια ειδικού εξοπλισμού καταγράφονται πολλαπλές λειτουργίες του σώματός του ενώ κοιμάται (ηλεκτροεγκεφαλογράφημα, οξυμετρία, έλεγχος αναπνοής, έλεγχος κινήσεων μυών θώρακα και κοιλιάς, ροχαλητό, κινήσει άκρων, ηλεκτρο-οφθαλογράφημα και πολλές ακόμα). Ο ασθενής παρακολουθείται από ειδικό τεχνολόγο ύπνου και τα στοιχεία της καταγραφής φυλάσσονται σε αρχεία ηλεκτρονικού υπολογιστή ώστε την επόμενη ημέρα να τα αναλύσει και τα εκτιμήσει ο ειδικός ιατρός ύπνου.

Μπορεί η ιατρική ύπνου να ασκηθεί σε επίπεδο ιδιωτικού ιατρείου; Πατώντας το google, υπάρχει βομβαρδισμός πληροφοριών που προκαλούν σύγχυση...

Όχι, η ιατρική ύπνου ασκείται μόνο εντός οργανωμένων κέντρων ύπνου που πληρούν τις προϋποθέσεις. Πλέον και στη χώρα μας υπάρχει διαδικασία πιστοποίησης των εργαστηρίων ή κέντρων ελέγχου διαταραχών ύπνου (ΕΚεΔΥ) από το ελληνικό κράτος. Τα κέντρα αυτά λαμβάνουν τη σχετική πιστοποίηση, αφού καταθέσουν τον φάκελό τους που πιστοποιεί την ύπαρξη του αναγκαίου ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, ειδικών χώρων διενέργειας μελετών ύπνου και ιατρικού εξοπλισμού για σωστή και ασφαλή άσκηση της ιατρικής του ύπνου. Η αλήθεια είναι ότι η απουσία σαφούς νομικού πλαισίου στο διαδίκτυο οδηγεί τους ασθενείς με προβλήματα ύπνου σε ιατρικές και μη δομές που υπόσχονται διάγνωση και θεραπεία, παρότι δεν πληρούν τα κριτήρια που έχουν τεθεί από την πολιτεία.

Ποια είναι τα δεδομένα για τη χώρα μας στην αντιμετώπιση ασθενών με διαταραχές ύπνου;

Η χώρα μας, όπως και τα περισσότερα εξελιγμένα κράτη στον κόσμο, διαθέτει και ειδικούς ιατρούς ύπνου και πιστοποιημένα ή εν αναμονή πιστοποίησης εργαστήρια, κέντρα διαταραχών ύπνου ικανά να αντιμετωπίσουν το σύνολο των νοσημάτων του ύπνου. Σε ό,τι αφορά την εκπαίδευση νέων ιατρών, γίνεται φιλότιμη προσπάθεια να λάβουν βασικές γνώσεις μέσα από μεταπτυχιακά προγράμματα, ώστε να μπορέσουν να αρχίσουν την ειδικότητα της ιατρικής του ύπνου κατάλληλα εφοδιασμένοι. Η λήψη όμως της ειδικότητας, όπως τουλάχιστον προβλέπουν οι διεθνείς ιατρικές οδηγίες, αναγκάζει ακόμη τους ενδιαφερόμενους να αναζητήσουν κέντρα εκπαίδευσης στις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Πρέπει να τονισθεί ότι είναι απόλυτα βέβαιο ότι σύντομα και τα κέντρα της χώρας μας θα δύνανται να δίνουν πτυχίο εκπαίδευσης στην ιατρική του ύπνου.

Ποια είναι τα νοσήματα ύπνου που θα πρέπει να με οδηγήσουν σε ειδικό κέντρο διαταραχών ύπνου;

Όπως ειπώθηκε και πριν, υπάρχουν πάνω από 80 διαφορετικές νοσολογικές οντότητες κατά τον ύπνο. Οι πιο συχνές η αϋπνία, το σύνδρομο ανεπαρκούς ύπνου, η υπνική άπνοια, οι υπερυπνίες (ναρκοληψία, ιδιοπαθής υπερυπνία κ.λπ.), κιρκαδιανές διαταραχές ύπνου, κινητικές διαταραχές κατά τον ύπνο, παθολογικές νυκτερινές συμπεριφορές κατά τον ύπνο. Πρέπει όλοι να γνωρίζουν ότι τα νοσήματα αφορούν όλο το 24ωρο και όχι μόνο την ημέρα, οπότε η συμβολή της ιατρικής του ύπνου στην επιτυχή αντιμετώπιση είναι αυτονόητη. Είναι σημαντικό να καταλάβουν όλοι, ότι τα νοσήματα του ύπνου που ταλαιπωρούν δισεκατομμύρια ανθρώπους πάνω στον πλανήτη μπορεί να διαγνωστούν σωστά και να αντιμετωπισθούν αποτελεσματικά στις μέρες μας, αρκεί οι ασθενείς να γνωρίζουν την ύπαρξη της ειδικότητας της ιατρικής του ύπνου και που θα αναζητήσουν ιατρική βοήθεια.

*Ο Χαράλαμπος Μερμίγκης είναι ειδικός ιατρός ύπνου, πνευμονολόγος, διευθυντής Εργαστηρίου Ύπνου Ερρίκος Ντυνάν HC www.mermigkis.gr
Πηγή: protothema.gr