Παγκόσμια Ημέρα HIV/AIDS: Αύξηση των ποσοστών μόλυνσης την τελευταία χρονιά στην Ελλάδα, κρίσιμη η έγκαιρη διάγνωση
Αύξηση παρατηρείται στις νέες μολύνσεις AIDS στην Ελλάδα σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια, κρίσιμη η κατάλληλη θεραπεία και η έγκαιρη διάγνωση
Πριν από δύο δεκαετίες η παγκόσμια πανδημία του AIDS φαινόταν ασταμάτητη. Τα τελευταία, όμως, δεδομένα από την παγκόσμια εταιρεία μελέτης του ΟΗΕ UNAIDS δείχνουν ότι η πανδημία του AIDS μπορεί να τερματιστεί εάν ακολουθηθούν πολιτικές με γνώμονα την επιστήμη, την καταπολέμηση του στίγματος και των διακρίσεων, την υποστήριξη της κοινωνίας των πολιτών και τη σημαντική οικονομική επένδυση στην αντιμετώπιση του AIDS.
Με αφορμή την 1η Δεκεμβρίου 2023, Παγκόσμια Ημέρα HIV/AIDS, η Ελληνική Εταιρία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (Ε.Ε.Μ.Α.Α) επισημαίνει ότι οι υπολογισμοί του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, έως το τέλος του 2022, δείχνουν ότι παγκοσμίως 39 εκατομμύρια (33,1-45,7 εκατομμύρια) άνθρωποι ζουν με HIV (PLHIV), εκ των οποίων 29,8 εκατομμύρια (76,4%) λαμβάνουν αντιρετροϊική θεραπεία. Σε περίπου 71% των ατόμων που ζουν με HIV έχει επιτευχθεί καταστολή του ιικού φορτίου, γεγονός που επιτρέπει στα άτομα αυτά να ζήσουν μια μακρά, υγιή ζωή και να έχουν μηδενικό κίνδυνο σεξουαλικής μετάδοσης του HIV.
Οι εκτιμώμενες 1,3 εκατομμύριο (1,0–1,7 εκατομμύρια) νέες μολύνσεις HIV το 2022 ήταν οι λιγότερες των τελευταίων δεκαετιών. Παράλληλα, επιτεύχθηκε μείωση κατά 58% του ετήσιου αριθμού νέων μολύνσεων στα παιδιά, σε 130.000 (90.000–210.000). Παρ' όλα αυτά, 630.000 άνθρωποι πέθαναν από νοσήματα που σχετίζονται με το AIDS το 2022.
Στην Ελλάδα, από τα δεδομένα του ΕΟΔΥ, από την εμφάνιση της νόσου έως σήμερα, έχουν καταγραφεί περίπου 20.493 περιστατικά με κυριότερο τρόπο μετάδοσης την απροφύλακτη σεξουαλική επαφή μεταξύ ανδρών. Σημαντικό πρόβλημα παραμένει η πολύ καθυστερημένη διάγνωση, καθώς από τις νέες διαγνώσεις του 2022, 198 (52,5%) είχαν <350 κύτταρα/mm3 και 126 (33,4%) είχαν <200 κύτταρα/mm3, ενώ 10,6% άτομα είχαν ήδη εμφανίσει ή ανέπτυξαν προχωρημένη νόσο AIDS.
Τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης καταγράφηκαν στις γυναίκες (72,6%), στα άτομα που μολύνθηκαν μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής (74,4%), στα άτομα που ήταν ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών κατά τη διάγνωση (68%) και στα άτομα μη ελληνικής ιθαγένειας (67,9%). Το 48,1% των περιστατικών HIV που διαγνώστηκαν το 2022 ξεκίνησε αντιρετροϊκή θεραπεία εντός 30 ημερών από τη στιγμή της διάγνωσης, ενώ το 70,1% άρχισε να λαμβάνει αγωγή μέσα σε 90 ημέρες από τη διάγνωση.
Ένα ανησυχητικό θέμα που προκύπτει από τα πρόδρομα αποτελέσματα για το πρώτο 10μηνο του 2023 είναι ότι είχαμε 531 νέες διαγνώσεις HIV (5,1 ανά 100.000 πληθυσμού), οι οποίες κυμαίνονται σε λίγο υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με εκείνες που δηλώθηκαν τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα των 4 προηγούμενων ετών. Τα τελευταία χρόνια είχε καταγραφεί σχετικά πτωτική πορεία των νέων διαγνώσεων ετησίως και κυρίως στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (ΑΣΑ) και τα αίτια αυτής της ανόδου θα πρέπει να διερευνηθούν περισσότερο. Προεξάρχουσα ηλικιακή ομάδα κατά τη διάγνωση είναι αυτή των 30-39 ετών.
Από τα σημαντικά γεγονότα αυτής της χρονιάς θα πρέπει να επισημανθούν η έναρξη λειτουργίας του Εθνικού Μητρώου HIV και η ηλεκτρονική συνταγογράφηση αντιρετροϊικών φαρμάκων και παραπεμπτικών ιικού φορτίου, καθώς και η πρόσφατη έκδοση του ΦΕΚ για την υλοποίηση της χορήγησης PrEP στην Ελλάδα.
Φέτος η χώρα μας υποδέχεται την 1η Δεκεμβρίου έχοντας πραγματοποιήσει ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα για την πρόληψη της HIV λοίμωξης: Με την έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης (Υγείας, Οικονομικών, Ψηφιακής Διακυβέρνησης) – ΦΕΚ Β6664/24.11.2023, προ ολίγων ημερών, η Ελλάδα θέσπισε τη διαδικασία προληπτικής διάθεσης αντιρετροϊκών φαρμάκων («προφύλαξη πριν από την έκθεση», «Pre-Exposure Prophylaxis» – PrEP) σε άτομα αρνητικά στον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας του ανθρώπου – HIV.
Συγκεκριμένα, θεσπίζεται η διαδικασία προληπτικής διάθεσης αντιρετροϊκών φαρμάκων, με στόχο την προστασία ατόμων που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να μολυνθούν από τον ιό HIV, παράλληλα με τη χρήση όλων των μέτρων προφύλαξης. Πρόκειται για προφύλαξη πριν από την έκθεση στον ιό (Pre–Exposure Prophylaxis – PrEP) με προληπτική χορήγηση της αγωγής, η οποία θα δίδεται αποκλειστικά από τα Φαρμακεία Δημοσίων Νοσοκομείων και χωρίς κόστος για τους δικαιούχους.
Η αγωγή χορηγείται σε άτομα που για οποιονδήποτε λόγο βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό. Για να λάβει κάποιος την προληπτική αγωγή, θα κάνει ειδικές εξετάσεις ανά τρεις μήνες, ώστε να διαπιστωθεί αν είναι αρνητικός στον ιό HIV, καθώς αυτό αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη συνταγογράφηση της αγωγής. Ενώ η συνταγογράφηση της PrEP θα γίνεται αποκλειστικά από ιατρούς με ειδικότητα παθολογίας ή γενικής ιατρικής ή δερματολογίας/αφροδισιολογίας ή μαιευτικής γυναικολογίας και ο/η ιατρός που συνταγογραφεί έχει τη δυνατότητα χορήγησης επαναλαμβανόμενων συνταγών έως και 3μηνης διάρκειας. Για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, ο ΑΜΚΑ του δικαιούχου, κατά την καταχώρηση της συνταγής στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης, ψευδωνυμοποιείται από το σύστημα, μέσω της δημιουργίας ενός Κωδικού Αριθμού Δικαιούχου, και εν συνεχεία συνταγογραφείται ηλεκτρονικά η PrEP, βάσει των ψευδωνυμοποιημένων στοιχείων. Ομοίως, στη συνταγή θα εμφανίζονται αποκλειστικά τα ψευδωνυμοποιημένα στοιχεία του δικαιούχου (Κωδικός Αριθμός Δικαιούχου). Πρόσβαση στα εν λόγω προσωπικά δεδομένα θα έχει αποκλειστικά ο/η ιατρός που συνταγογραφεί την PrEP.
Σύμφωνα με το υπουργείο, δικαίωμα εκτέλεσης των εν λόγω συνταγών στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης έχουν οι φαρμακοποιοί των φαρμακείων δημόσιων νοσηλευτικών ιδρυμάτων που εκτελούν συνταγές αντιρετροϊκών φαρμάκων. Καθεμία συνταγή εκτελείται χωριστά ανά μήνα από τον φαρμακοποιό του νοσοκομείου. Λεπτομέρειες για το είδος των εξετάσεων που θα πρέπει να διενεργούνται, τα αντιρετροϊκά σχήματα και σκευάσματα που θα χορηγούνται κ.λπ. προβλέπονται στο ιατρικό πρωτόκολλο για την PrΕP, που εκδίδεται και περιοδικά επικαιροποιείται από το Αυτοτελές Τμήμα Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων και Μητρώων Ασθενών του Υπουργείου Υγείας, σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ.
Παγκόσμιοι στόχοι
Σύμφωνα με το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS (UNAIDS), στόχος είναι μέχρι το 2030, το 95% των ατόμων που ζουν με τον HIV να έχουν διαγνωσθεί, το 90% των ατόμων που ζουν με τον HIV να είναι υπό θεραπεία και το 86% των ατόμων που ζουν με τον HIV να έχουν επιτύχει ιική καταστολή.
Στην Ελλάδα τo 85,1% ατόμων που ζουν με HIV έχει διαγνωσθεί και το 69,9% έχει λάβει αντιρετροϊκή αγωγή. Ειδικά για την ομάδα των ανδρών που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, τα αντίστοιχα ποσοστά εκτιμώνται σε 88,8% και 82%, ενώ για τους χρήστες ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών και τα άτομα μη ελληνικής ιθαγένειας τα ποσοστά απέχουν ακόμα περισσότερο από τον παγκόσμιο στόχο.
Η Θετική Φωνή και τα «Checkpoint»
Καθοριστικός είναι ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι κοινότητες στο πεδίο της πρόληψης και της προαγωγής της εξέτασης για τον HIV τόσο στο γενικό πληθυσμό όσο και στις ίδιες τις ευάλωτες στον HIV κοινότητες. Η λειτουργία των Κέντρων Πρόληψης και Σεξουαλικής Υγείας «Checkpoint» σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι μια πρωτοβουλία του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή», με την υποστήριξη του AHF, που παρέχει υπηρεσίες εξέτασης και συμβουλευτικής γρήγορα, εμπιστευτικά και δωρεάν και από την οποία προέκυψε το 20% των φετινών διαγνώσεων. Το Ref Checkpoint, η δομή της Θετικής Φωνής που απευθύνεται σε μετακινούμενους πληθυσμούς που πολλές φορές δεν φέρουν καν νομιμοποιητικά έγγραφα, τιμήθηκε με το Βραβείο Ευρωπαίου Πολίτη για το 2023 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η Θετική Φωνή διεκδικεί:
Παγκόσμια Ημέρα AIDS: Ασθενείς μπορούν να ζήσουν μια μακρά και υγιή ζωή με την κατάλληλη θεραπεία
Με αφορμή την 1η Δεκεμβρίου 2023, Παγκόσμια Ημέρα HIV/AIDS, η Ελληνική Εταιρία Μελέτης και Αντιμετώπισης του AIDS (Ε.Ε.Μ.Α.Α) επισημαίνει ότι οι υπολογισμοί του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, έως το τέλος του 2022, δείχνουν ότι παγκοσμίως 39 εκατομμύρια (33,1-45,7 εκατομμύρια) άνθρωποι ζουν με HIV (PLHIV), εκ των οποίων 29,8 εκατομμύρια (76,4%) λαμβάνουν αντιρετροϊική θεραπεία. Σε περίπου 71% των ατόμων που ζουν με HIV έχει επιτευχθεί καταστολή του ιικού φορτίου, γεγονός που επιτρέπει στα άτομα αυτά να ζήσουν μια μακρά, υγιή ζωή και να έχουν μηδενικό κίνδυνο σεξουαλικής μετάδοσης του HIV.
Μειώνονται οι νέες μολύνσεις HIV παγκοσμίως
Οι εκτιμώμενες 1,3 εκατομμύριο (1,0–1,7 εκατομμύρια) νέες μολύνσεις HIV το 2022 ήταν οι λιγότερες των τελευταίων δεκαετιών. Παράλληλα, επιτεύχθηκε μείωση κατά 58% του ετήσιου αριθμού νέων μολύνσεων στα παιδιά, σε 130.000 (90.000–210.000). Παρ' όλα αυτά, 630.000 άνθρωποι πέθαναν από νοσήματα που σχετίζονται με το AIDS το 2022.
Στην Ελλάδα, από τα δεδομένα του ΕΟΔΥ, από την εμφάνιση της νόσου έως σήμερα, έχουν καταγραφεί περίπου 20.493 περιστατικά με κυριότερο τρόπο μετάδοσης την απροφύλακτη σεξουαλική επαφή μεταξύ ανδρών. Σημαντικό πρόβλημα παραμένει η πολύ καθυστερημένη διάγνωση, καθώς από τις νέες διαγνώσεις του 2022, 198 (52,5%) είχαν <350 κύτταρα/mm3 και 126 (33,4%) είχαν <200 κύτταρα/mm3, ενώ 10,6% άτομα είχαν ήδη εμφανίσει ή ανέπτυξαν προχωρημένη νόσο AIDS.
Πρόβλημα η καθυστερημένη διάγνωση, αύξηση στις λοιμώξεις με HIV στην Ελλάδα
Τα υψηλότερα ποσοστά καθυστερημένης διάγνωσης καταγράφηκαν στις γυναίκες (72,6%), στα άτομα που μολύνθηκαν μέσω ετεροφυλοφιλικής σεξουαλικής επαφής (74,4%), στα άτομα που ήταν ηλικίας μεγαλύτερης των 50 ετών κατά τη διάγνωση (68%) και στα άτομα μη ελληνικής ιθαγένειας (67,9%). Το 48,1% των περιστατικών HIV που διαγνώστηκαν το 2022 ξεκίνησε αντιρετροϊκή θεραπεία εντός 30 ημερών από τη στιγμή της διάγνωσης, ενώ το 70,1% άρχισε να λαμβάνει αγωγή μέσα σε 90 ημέρες από τη διάγνωση.
Ένα ανησυχητικό θέμα που προκύπτει από τα πρόδρομα αποτελέσματα για το πρώτο 10μηνο του 2023 είναι ότι είχαμε 531 νέες διαγνώσεις HIV (5,1 ανά 100.000 πληθυσμού), οι οποίες κυμαίνονται σε λίγο υψηλότερα επίπεδα συγκριτικά με εκείνες που δηλώθηκαν τα αντίστοιχα χρονικά διαστήματα των 4 προηγούμενων ετών. Τα τελευταία χρόνια είχε καταγραφεί σχετικά πτωτική πορεία των νέων διαγνώσεων ετησίως και κυρίως στους άνδρες που κάνουν σεξ με άνδρες (ΑΣΑ) και τα αίτια αυτής της ανόδου θα πρέπει να διερευνηθούν περισσότερο. Προεξάρχουσα ηλικιακή ομάδα κατά τη διάγνωση είναι αυτή των 30-39 ετών.
Από τα σημαντικά γεγονότα αυτής της χρονιάς θα πρέπει να επισημανθούν η έναρξη λειτουργίας του Εθνικού Μητρώου HIV και η ηλεκτρονική συνταγογράφηση αντιρετροϊικών φαρμάκων και παραπεμπτικών ιικού φορτίου, καθώς και η πρόσφατη έκδοση του ΦΕΚ για την υλοποίηση της χορήγησης PrEP στην Ελλάδα.
Επιτέλους η PreP δωρεάν στην Ελλάδα
Φέτος η χώρα μας υποδέχεται την 1η Δεκεμβρίου έχοντας πραγματοποιήσει ένα εξαιρετικά σημαντικό βήμα για την πρόληψη της HIV λοίμωξης: Με την έκδοση Κοινής Υπουργικής Απόφασης (Υγείας, Οικονομικών, Ψηφιακής Διακυβέρνησης) – ΦΕΚ Β6664/24.11.2023, προ ολίγων ημερών, η Ελλάδα θέσπισε τη διαδικασία προληπτικής διάθεσης αντιρετροϊκών φαρμάκων («προφύλαξη πριν από την έκθεση», «Pre-Exposure Prophylaxis» – PrEP) σε άτομα αρνητικά στον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας του ανθρώπου – HIV.
Συγκεκριμένα, θεσπίζεται η διαδικασία προληπτικής διάθεσης αντιρετροϊκών φαρμάκων, με στόχο την προστασία ατόμων που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο να μολυνθούν από τον ιό HIV, παράλληλα με τη χρήση όλων των μέτρων προφύλαξης. Πρόκειται για προφύλαξη πριν από την έκθεση στον ιό (Pre–Exposure Prophylaxis – PrEP) με προληπτική χορήγηση της αγωγής, η οποία θα δίδεται αποκλειστικά από τα Φαρμακεία Δημοσίων Νοσοκομείων και χωρίς κόστος για τους δικαιούχους.
Η αγωγή χορηγείται σε άτομα που για οποιονδήποτε λόγο βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο μόλυνσης από τον ιό. Για να λάβει κάποιος την προληπτική αγωγή, θα κάνει ειδικές εξετάσεις ανά τρεις μήνες, ώστε να διαπιστωθεί αν είναι αρνητικός στον ιό HIV, καθώς αυτό αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη συνταγογράφηση της αγωγής. Ενώ η συνταγογράφηση της PrEP θα γίνεται αποκλειστικά από ιατρούς με ειδικότητα παθολογίας ή γενικής ιατρικής ή δερματολογίας/αφροδισιολογίας ή μαιευτικής γυναικολογίας και ο/η ιατρός που συνταγογραφεί έχει τη δυνατότητα χορήγησης επαναλαμβανόμενων συνταγών έως και 3μηνης διάρκειας. Για την προστασία των προσωπικών δεδομένων, ο ΑΜΚΑ του δικαιούχου, κατά την καταχώρηση της συνταγής στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης, ψευδωνυμοποιείται από το σύστημα, μέσω της δημιουργίας ενός Κωδικού Αριθμού Δικαιούχου, και εν συνεχεία συνταγογραφείται ηλεκτρονικά η PrEP, βάσει των ψευδωνυμοποιημένων στοιχείων. Ομοίως, στη συνταγή θα εμφανίζονται αποκλειστικά τα ψευδωνυμοποιημένα στοιχεία του δικαιούχου (Κωδικός Αριθμός Δικαιούχου). Πρόσβαση στα εν λόγω προσωπικά δεδομένα θα έχει αποκλειστικά ο/η ιατρός που συνταγογραφεί την PrEP.
Σύμφωνα με το υπουργείο, δικαίωμα εκτέλεσης των εν λόγω συνταγών στο Σύστημα Ηλεκτρονικής Συνταγογράφησης έχουν οι φαρμακοποιοί των φαρμακείων δημόσιων νοσηλευτικών ιδρυμάτων που εκτελούν συνταγές αντιρετροϊκών φαρμάκων. Καθεμία συνταγή εκτελείται χωριστά ανά μήνα από τον φαρμακοποιό του νοσοκομείου. Λεπτομέρειες για το είδος των εξετάσεων που θα πρέπει να διενεργούνται, τα αντιρετροϊκά σχήματα και σκευάσματα που θα χορηγούνται κ.λπ. προβλέπονται στο ιατρικό πρωτόκολλο για την PrΕP, που εκδίδεται και περιοδικά επικαιροποιείται από το Αυτοτελές Τμήμα Θεραπευτικών Πρωτοκόλλων και Μητρώων Ασθενών του Υπουργείου Υγείας, σε συνεργασία με τον ΕΟΔΥ.
Παγκόσμιοι στόχοι
Σύμφωνα με το πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS (UNAIDS), στόχος είναι μέχρι το 2030, το 95% των ατόμων που ζουν με τον HIV να έχουν διαγνωσθεί, το 90% των ατόμων που ζουν με τον HIV να είναι υπό θεραπεία και το 86% των ατόμων που ζουν με τον HIV να έχουν επιτύχει ιική καταστολή.
Στην Ελλάδα τo 85,1% ατόμων που ζουν με HIV έχει διαγνωσθεί και το 69,9% έχει λάβει αντιρετροϊκή αγωγή. Ειδικά για την ομάδα των ανδρών που έχουν σεξουαλικές επαφές με άνδρες, τα αντίστοιχα ποσοστά εκτιμώνται σε 88,8% και 82%, ενώ για τους χρήστες ενδοφλέβιων εξαρτησιογόνων ουσιών και τα άτομα μη ελληνικής ιθαγένειας τα ποσοστά απέχουν ακόμα περισσότερο από τον παγκόσμιο στόχο.
Η Θετική Φωνή και τα «Checkpoint»
Καθοριστικός είναι ο ρόλος που μπορούν να διαδραματίσουν οι κοινότητες στο πεδίο της πρόληψης και της προαγωγής της εξέτασης για τον HIV τόσο στο γενικό πληθυσμό όσο και στις ίδιες τις ευάλωτες στον HIV κοινότητες. Η λειτουργία των Κέντρων Πρόληψης και Σεξουαλικής Υγείας «Checkpoint» σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη είναι μια πρωτοβουλία του Συλλόγου Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή», με την υποστήριξη του AHF, που παρέχει υπηρεσίες εξέτασης και συμβουλευτικής γρήγορα, εμπιστευτικά και δωρεάν και από την οποία προέκυψε το 20% των φετινών διαγνώσεων. Το Ref Checkpoint, η δομή της Θετικής Φωνής που απευθύνεται σε μετακινούμενους πληθυσμούς που πολλές φορές δεν φέρουν καν νομιμοποιητικά έγγραφα, τιμήθηκε με το Βραβείο Ευρωπαίου Πολίτη για το 2023 από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
Η Θετική Φωνή διεκδικεί:
- την υιοθέτηση ενός Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τον HIV βασισμένο στο τρίπτυχο «Πρόληψη-Φροντίδα-Δικαιώματα»,
- την ενίσχυση των Μονάδων Λοιμώξεων με ιατρικό, νοσηλευτικό και διοικητικό προσωπικό και
- πολιτικές καταπολέμησης του στίγματος και των διακρίσεων και την καθολική κάλυψη των αναγκών για υπηρεσίες μείωσης βλάβης που απευθύνονται τους χρήστες ψυχοδραστικών ουσιών.
