Άγνωστα παραμένουν ακόμη τα χαρακτηριστικά του νέου στελέχους του ιού mpox, ο οποίος ονομαζόταν παλαιότερα ιός της ευλογιάς των πιθήκων, κι αυτό δυσκολεύει την επιστημονική κοινότητα να εκτιμήσει την ταχύτητα εξάπλωσής του. Σύμφωνα με όσα δηλώνει στα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ» ο καθηγητής Μικροβιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών και μέλος της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων του υπουργείου Υγείας, Αθανάσιος Τσακρής, «είναι παρακινδυνευμένο να κάνουμε από τώρα μία εκτίμηση για τις πιθανότητες τις οποίες διαθέτει ο ιός mpox να εξαπλωθεί μαζικά διεθνώς. Βρισκόμαστε ακόμη στη φάση της σχετικής διερεύνησης. Φαίνεται, βέβαια, ότι αυτό το νέο στέλεχος του mpox, το οποίο μας απασχολεί, μεταδίδεται πολύ πιο γρήγορα σε σχέση με το στέλεχος της επιδημίας του 2022».

Είναι προφανές ότι η μεταδοτικότητα του νέου στελέχους του ιού mpox μένει να «μετρηθεί» και εκτός Αφρικής, εάν θέλουμε να φτάσουμε σε ένα συμπέρασμα σχετικά με τις πιθανότητες τις οποίες φέρει το νέο στέλεχος να προκαλέσει επιδημίες στην Ευρώπη, τις ΗΠΑ και την Ασία, καθώς οι συνθήκες ζωής και το επίπεδο της υγιεινής στις χώρες της Κεντρικής Αφρικής, όπου εντοπίζεται προς το παρόν η εξάπλωση του ιού, είναι εντελώς διαφορετικά εκτός Αφρικής. Την ίδια στιγμή, δεν πρόλαβε την Τετάρτη 14 Αυγούστου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) να ανακοινώσει την κατεπείγουσα προειδοποίησή του, σύμφωνα με την οποία η ταχεία εξάπλωση του ιού mpox στις αφρικανικές χώρες συνιστά «παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για την υγεία» και την επόμενη ημέρα, Πέμπτη 15 Αυγούστου, και η Σουηδία ανακοίνωσε την καταγραφή του πρώτου κρούσματος της λοίμωξης στη χώρα. Με τη σειρά του, το Πακιστάν ανακοίνωσε την Παρασκευή 16 Αυγούστου ότι επιβεβαίωσε επίσης ένα κρούσμα mpox στη χώρα, μόλις μία ημέρα αφότου η Σουηδία κατέγραψε την πρώτη μόλυνση εκτός Αφρικής που αφορούσε το νέο στέλεχος του ιού. Τη Δευτέρα 19 Αυγούστου το πρώτο κρούσμα ανακοίνωσαν και οι Φιλιππίνες και την Τετάρτη 21 Αυγούστου η Ταϊλάνδη.

Mpox: «Παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για την υγεία»

Είναι η δεύτερη φορά μέσα σε τρία χρόνια που ο ΠΟΥ έχει χαρακτηρίσει μια επιδημία του ιού mpox ως «παγκόσμια έκτακτη ανάγκη για την υγεία». Το έκανε προηγουμένως τον Ιούλιο του 2022. Εκείνο το ξέσπασμα είχε επηρεάσει περίπου 100.000 ανθρώπους σε 116 χώρες και είχε οδηγήσει στον θάνατο περίπου 200 άτομα.

Η απειλή αυτή τη φορά είναι πιο θανάσιμη, καθώς έχουμε να κάνουμε με ένα νέο, πολύ πιο δραστήριο και επιθετικό στέλεχος του ιού. Από την αρχή του 2023, μόνο η Δημοκρατία του Κονγκό έχει αναφέρει περισσότερα από 27.000 κρούσματα του ιού mpox και περισσότερους από 1.100 θανάτους, κυρίως σε παιδιά. Μάλιστα, η «έκρηξη» έχει ήδη εξαπλωθεί σε 16 χώρες στην Αφρική, μεταξύ των οποίων το Μπουρούντι, η Κένυα, η Ρουάντα και η Ουγκάντα, όλες χώρες οι οποίες δεν είχαν αναφέρει ποτέ κρούσματα του ιού mpox στο παρελθόν. Οι ειδικοί πιστεύουν ότι ο πραγματικός αριθμός των περιπτώσεων είναι υψηλότερος, καθώς ένα μεγάλο ποσοστό κλινικά συμβατών περιπτώσεων δεν έχει ελεγχθεί. Αρκετές εστίες διαφορετικών στελεχών του ιού mpox έχουν εμφανιστεί σε διαφορετικές χώρες, με διαφορετικούς τρόπους μετάδοσης και διαφορετικά επίπεδα κινδύνου.

Την Τρίτη 13 Αυγούστου τα Αφρικανικά Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (Africa CDC) κήρυξαν «έκτακτη ανάγκη δημόσιας υγείας για την ηπειρωτική ασφάλεια». Είναι η πρώτη φορά που ο Οργανισμός έκανε αυτό το βήμα από τότε που η Αφρικανική Ενωση (Α.Ε.) του έδωσε την εξουσία να το πράττει, πέρυσι. Σε πραγματικά δραματικούς τόνους, ο γενικός διευθυντής των Africa CDC, Jean Kaseya, απηύθυνε έκκληση στη διεθνή κοινότητα: «Σας καλούμε να σταθείτε δίπλα μας αυτή την κρίσιμη ώρα. Η Αφρική βρίσκεται εδώ και καιρό στην πρώτη γραμμή στον αγώνα κατά των μολυσματικών ασθενειών, συχνά με περιορισμένους πόρους. Η μάχη ενάντια στον mpox απαιτεί παγκόσμια απάντηση. Χρειαζόμαστε την υποστήριξη, την τεχνογνωσία και την αλληλεγγύη σας. Ο κόσμος δεν έχει την πολυτέλεια να κάνει τα στραβά μάτια σε αυτή την κρίση».

Προκειμένου να αντιμετωπιστεί το ενδεχόμενο της απευκταίας απειλής για παγκόσμια εξάπλωση, τα Κέντρα Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC) των ΗΠΑ προέτρεψαν με ιδιαίτερη έμφαση τους κλινικούς γιατρούς και το κοινό στη χώρα να είναι σε εγρήγορση για τον ιό mpox, ενώ το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης των Νόσων (ECDC) αναβάθµισε επίσης τη σχετική απειλή από «χαµηλή» σε «µέτρια». Ο ΠΟΥ αναµένει ότι θα απαιτηθεί άµεσα χρηµατοδότηση ύψους 15 εκατοµµυρίων δολαρίων, αρχικά, για την υποστήριξη της επιτήρησης, της ετοιµότητας και της αντίδρασης στην εξάπλωση του ιού mpox.

Άμεση ανταπόκριση 

Την ίδια στιγµή, σε µια αστραπιαία ανταπόκρισή της έναντι της ανακοίνωσης του ΠΟΥ για κήρυξη παγκόσµιας έκτακτης ανάγκης για την υγεία, εξαιτίας της εξάπλωσης του ιού mpox, µε επίκεντρο την Αφρική και, ιδιαίτερα, τη ∆ηµοκρατία του Κονγκό, η Κοµισιόν ανακοίνωσε, επίσης στις 14 Αυγούστου, ότι προχωρά άµεσα στις εξής αρχικές ενέργειες:

  • 175.420 δόσεις του εµβολίου MVA-BN, του µόνου εγκεκριµένου εµβολίου mpox από την FDA των ΗΠΑ και τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Φαρµάκων (EMA), θα προµηθευθεί και θα δωρίσει η Αρχή Ετοιµότητας και Αντιµετώπισης Εκτακτης Ανάγκης Υγείας (HERA) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
  • Πρόσθετες 40.000 δόσεις εµβολίων για τη λοίµωξη από τον ιό mpox δωρίζονται γενναιόδωρα από τη βιοφαρµακευτική εταιρεία Bavarian Nordic, παρασκευάστρια του εµβολίου.
  • Ξεκινούν επίσης συνεργασίες για τη βελτίωση της πρόσβασης στη διάγνωση και την αλληλουχία του ιού mpox, που θα υποστηριχθούν από έκτακτη επιχορήγηση ύψους 3,5 εκατοµµυρίων ευρώ, η οποία αναµένεται το ερχόµενο φθινόπωρο.
  • Από την πλευρά της, η επίτροπος Υγείας της Ε.Ε., Στέλλα Κυριακίδη, προέβη στην εξής γραπτή δήλωση: «Είµαστε ευγνώµονες για την ταχεία και γενναιόδωρη απάντηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και την εταιρεία Bavarian Nordic στο ξέσπασµα του ιού mpox. Η δωρεά πάνω από 215.000 δόσεων εµβολίων είναι ένα κρίσιµο βήµα στον αγώνα µας ενάντια σε αυτή την κρίση. Αυτή η συνεργασία όχι µόνο παρέχει βασικά εµβόλια, αλλά υπογραµµίζει επίσης τη συλλογική µας δέσµευση για τη διαφύλαξη της υγείας σε ολόκληρη την Αφρική. Αποτελεί παράδειγµα της δύναµης της διεθνούς συνεργασίας για την αντιµετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης για τη δηµόσια υγεία. Μαζί θα ενισχύσουµε τις προσπάθειες της ανταπόκρισής µας και θα διασφαλίσουµε ότι οι κοινότητες σε όλη την ήπειρο λαµβάνουν την προστασία που χρειάζονται».


Τα χαρακτηριστικά της νόσου

  • Σύµφωνα µε τα στοιχεία που έδωσαν στη δηµοσιότητα οι υγειονοµικές Αρχές της Σουηδίας, αµέσως µετά την επίσηµη καταγραφή του πρώτου κρούσµατος του ιού mpox στη χώρα και την Ευρώπη, ο ιός έχει τα εξής χαρακτηριστικά:
  • Είναι µια εξαιρετικά µεταδοτική ασθένεια. Η µόλυνση µεταδίδεται εύκολα από άτοµο σε άτοµο.
  • Μεταδίδεται µέσω δέρµατος σε δέρµα επαφής, δέρµατος σε βλεννογόνο, βλεννογόνου σε βλεννογόνο, µέσω του σάλιου και πιθανώς και του σπέρµατος. Υπάρχουν ενδείξεις ότι ο ιός µπορεί επίσης να µεταδοθεί µέσω κλινοσκεπασµάτων και πετσετών.
  • Είναι µεταδοτικός κατά τη διάρκεια του σεξ. Τα προφυλακτικά παρέχουν µόνο περιορισµένη προστασία - µπορείτε ακόµα να έχετε επαφή δέρµα µε δέρµα σε περιοχές που δεν καλύπτονται από το προφυλακτικό.
  • Για τους περισσότερους ανθρώπους, χρειάζονται 4-8 ηµέρες πριν αισθανθούν ή δουν συµπτώµατα.
  • Για κάποιους, µπορεί να διαρκέσει έως και τρεις εβδοµάδες.
  • Συνήθη συµπτώµατα είναι πυρετός, πόνος στους µυς και στις αρθρώσεις, διόγκωση των λεµφαδένων και εξάνθηµα/ευλογιά, που µπορεί να εµφανιστεί οπουδήποτε στο σώµα - όχι απαραίτητα εκεί όπου ήταν η επαφή µε το σώµα. Οι υγειονοµικές Αρχές της Σουηδίας αναφέρουν ακόµα ότι «όσοι εµφανίζουν εξάνθηµα/ευλογιά στους βλεννογόνους (πρωκτός/έντερο, λαιµός, στόµα) συχνά υποφέρουν από πολύ έντονο πόνο. Στα Μέσα Μαζικής Ενηµέρωσης λέγεται µερικές φορές ότι ο mpox είναι µια ήπια ασθένεια. Αυτό ισχύει σε σύγκριση, για παράδειγµα, µε την ευλογιά, τον Εµπολα και τον COVID-19 (σε άτοµα που διατρέχουν κίνδυνο, π.χ. ηλικιωµένοι), που είναι όλες θανατηφόρες λοιµώξεις. Ωστόσο, δεν είναι καθόλου αλήθεια ότι η ασθένεια είναι ήπια σε σύγκριση µε τις συνήθεις σεξουαλικά µεταδιδόµενες λοιµώξεις (π.χ. χλαµύδια, γονόρροια και σύφιλη). Επειδή είναι σεξουαλικά µεταδιδόµενη λοίµωξη, ο mpox είναι µια ασυνήθιστα επιθετική λοίµωξη, που προκαλεί µεγάλη ταλαιπωρία και δυσφορία σε ορισµένους ασθενείς. ∆εν έχουµε δει ακόµη τις πλήρεις συνέπειες της εξάπλωσης, αλλά είµαστε ακόµη σε πρώιµο στάδιο».


Το εμβόλιο στην Ελλάδα

Σύµφωνα µε την επίσηµη ενηµέρωση από τον ΕΟ∆Υ, το εµβόλιο, το οποίο είναι διαθέσιµο στη χώρα µας από τις 22 Ιουλίου 2024, συνιστάται για άτοµα ηλικίας 18 ετών και άνω που διατρέχουν υψηλό κίνδυνο µόλυνσης από τον ιό ευλογιάς mpox και ανήκουν στις παρακάτω κατηγορίες υψηλού κινδύνου:
  • Ανδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές µε άνδρες (MSM), άνδρες που έχουν σεξουαλικές επαφές µε άνδρες και γυναίκες, και διεµφυλικά άτοµα. Ολα τα άτοµα από τις παραπάνω οµάδες θεωρούνται αυξηµένου κινδύνου, αν έχουν πρόσφατο ιστορικό πολλαπλών ερωτικών συντρόφων, δηλαδή όσοι έχουν περισσότερους από πέντε ευκαιριακούς συντρόφους ή έχουν µολυνθεί από κάποιο σεξουαλικώς µεταδιδόµενο νόσηµα (ένα τουλάχιστον) τους τελευταίους τρεις µήνες.
  • Επαγγελµατίες υγείας που εργάζονται σε χώρους µε υψηλό κίνδυνο έκθεσης στον ιό της ευλογιάς mpox (π.χ. εργαστήρια, ειδικές µονάδες).
  • Ατοµα τα οποία έχουν έρθει σε στενή σωµατική επαφή µε επιβεβαιωµένο κρούσµα του ιού της ευλογιάς mpox σε διάστηµα 4 έως και 14 ηµερών µετά την έκθεση, εφόσον δεν έχουν αναπτύξει συµπτώµατα, ανεξαρτήτως φύλου.
  • Ατοµα που έχουν συχνή και στενή επαφή µε τις προηγούµενες κατηγορίες.
  • Μεταξύ των ατόµων που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες ιδιαίτερα σηµαντικός είναι ο εµβολιασµός των ανοσοκατεσταλµένων. Σηµειώνεται ότι το εµβόλιο χορηγείται από τα εµβολιαστικά κέντρα του πανεπιστηµιακού νοσοκοµείου Χαϊδαρίου «Αττικόν» και του ειδικού δερµατολογικού και αφροδισιολογικού νοσοκοµείου της Αθήνας «Ανδρέας Συγγρός», ενώ άµεσα θα ανοίξουν άλλα πέντε εµβολιαστικά κέντρα σε Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη, Πάτρα, Κρήτη και Αθήνα, σύµφωνα µε όσα ανακοίνωσε το υπουργείο Υγείας.

Επίσης, η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας, Ειρήνη Αγαπηδάκη, δήλωσε σχετικά: «Ο ΕΟ∆Υ από την πρώτη στιγµή έχει θέσει σε υλοποίηση τον σχεδιασµό που έχουµε αναπτύξει για την πρόληψη και τον έγκαιρο εντοπισµό των κρουσµάτων που ενδέχεται να εµφανιστούν στη χώρα µας από τη νέα έξαρση της νόσου mpox. ∆εν υπάρχει αυξηµένη ανησυχία για τον γενικό πληθυσµό, αλλά για οµάδες υψηλού κινδύνου, για τις οποίες συστήνονται ήδη συγκεκριµένα µέτρα προστασίας. Αυξάνουµε τα εµβολιαστικά κέντρα, ενώ έχουµε ήδη ορίσει συγκεκριµένα κέντρα αναφοράς και έχουµε επάρκεια σε φάρµακα και εµβόλια, προκειµένου να ανταποκριθούµε στη νέα αυτή πρόκληση δηµόσιας υγείας». Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε ερωτήµατα για τα µέτρα προφύλαξης, καθώς και τι πρέπει να κάνετε εάν νοσήσετε, µπορείτε να επικοινωνείτε µε τον ΕΟ∆Υ στην τηλεφωνική γραµµή 210-5212054, καθηµερινά και όλο το εικοσιτετράωρο.

Γκίκας Μακιορκίνης: Γιατί διαφέρει η µετάδοσή του εκτός «µαύρης ηπείρου»

Το πρόσφατο «καµπανάκι» από τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας για τον ιό mpox, παλαιότερα γνωστό ως ιό της ευλογιάς των πιθήκων, σχετίζεται κυρίως µε την έξαρση του ιού στην υποσαχάρια Αφρική, που έχει ως επίκεντρο το Κονγκό. Πρόκειται για µια έξαρση που οφείλεται σε τύπο του ιού που είναι διαφορετικός από αυτόν που προκάλεσε πριν από περίπου δύο χρόνια την πανδηµία mpox, µε εξάπλωση εκτός Αφρικής για πρώτη φορά στα χρονικά.

Τα πρώτα στοιχεία λένε ότι αυτός ο «νέος» κλάδος mpox προκαλεί υψηλότερη θνητότητα συγκριτικά µε αυτόν που προκάλεσε την πρόσφατη εκτός Αφρικής πανδηµία.

Εκτός Αφρικής φαίνεται ότι ο ιός έχει µεταδοθεί σχεδόν αποκλειστικά µέσω της σεξουαλικής επαφής

Ωστόσο, εξαιτίας του γεγονότος ότι η διάγνωση και η θεραπεία στις χώρες αυτές της Αφρικής έχουν δυσκολίες, η εκτίµηση της υψηλότερης θνητότητας όπως εµφανίζεται σήµερα πιθανώς να είναι υπερεκτιµηµένη. Ενα άλλο στοιχείο που αναφέρεται για τον νέο κλάδο του mpox είναι η υψηλότερη µεταδοτικότητά του.

Με τα δεδοµένα που υπάρχουν µέχρι σήµερα φαίνεται ότι η µετάδοση εκτός Αφρικής έχει γίνει σχεδόν αποκλειστικά µέσω σεξουαλικής επαφής. Αυτό πιθανόν οφείλεται στο γεγονός ότι η µετάδοση µέσω άµεσης επαφής µπορεί να γίνει όταν εµφανισθεί το εξάνθηµα, δηλαδή όταν πλέον ο ασθενής έχει συµπτώµατα εµφανή, οπότε και στη συνέχεια αποµονώνεται.

Αντιθέτως, φαίνεται ότι στην Αφρική σε πολλές περιπτώσεις η πλήρης αποµόνωση του ασθενούς φαίνεται ότι µπορεί να µην είναι εφικτή ή δεν µπορεί να γίνει εγκαίρως, µε αποτέλεσµα η άµεση επαφή (δηλαδή µέσα από τα υγρά των εξανθηµάτων) να είναι σηµαντικός τρόπος µετάδοσης. Ωστόσο, θα πρέπει να σηµειωθεί ότι στην πρόσφατη επιδηµία στην υποσαχάρια Αφρική έχει παρατηρηθεί και ο σεξουαλικός τρόπος µετάδοσης, χωρίς να είναι πλήρως ξεκάθαρο πόσο σηµαντική είναι η συνεισφορά του στην τρέχουσα επιδηµία. Ενα άλλο σηµαντικό χαρακτηριστικό που θα πρέπει να σηµειωθεί είναι ότι στην πανδηµία της mpox η κυρίαρχη οµάδα που ασθένησε ήταν άνδρες που ανέφεραν σεξουαλική σχέση µε άνδρες. Αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση µε την τρέχουσα επιδηµία mpox στην υποσαχάρια Αφρική, όπου αναφέρεται ότι οι περισσότεροι θάνατοι παρατηρήθηκαν σε γυναίκες και παιδιά.

*Αναπληρωτής καθηγητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστήμιου Αθηνών

Δημοσιεύθηκε στα «Παραπολιτικά»